Uyurgezerliğin bir bozukluk olduğunu düşünmüyordum. Aile arasında dalga geçilen ve büyüyünce geçen bir durumdu. Ama görüyorum ki uyurgezerlik, uyku terörünün bir parçasıymış. Yatak ıslatma ve uykuda yürüme de öyle. Beş altı yaşlarındaydım. Teyzeme misafirliğe gitmiştim. Hayal meyal gece yarısı teyzemin bana sarıldığını, ’Korkma’ dediğini hatırlıyorum. Uykumda ayaklanmışım, ikinci kattan alt kata merdivenleri inmişim. Ama merdivenlerden yuvarlanmamışım. Teyzem, kapıyı açarken çıkardığım tıkırtıları ve konuşmamı duymuş.
O günden sonra uyurgezerliğim konusunda çok espri yapıldı. Bir daha yürümedim ama konuştuğumu biliyorum. Zaman zaman anlaşılır, zaman zaman anlaşılmaz bir dil kullanıyormuşum. Şimdi aynı şeyleri Nehir’de yaşıyorum. Nehir uykusunda hiç yürümedi ama yatağın içinde oturdu. Özellikle hastalık dönemlerinde, ateşlendiğinde ve o gün önemli bir durum yaşamışsa bazen anlaşılır, bazen anlaşılmaz bir şekilde konuşuyor. Konuşması sırasında müdahale edersem, eliyle terslediği de oluyor. Sabahları ise çoğunlukla hatırlamıyor.
Çocukların yüzde 25’i geçici veya uzun süreli uyku sorunu yaşıyor.
Çocuklar 2 yaşına gelene kadar yaşamlarının 13 ayını, 2-5 yaş arasında ise yaşamlarının yarısını uykuda geçiriyor. Daha ileri yaştaki çocuklarda ve ergenlerde ise uykuda geçen süre yaşamın yüzde 40’ını kapsıyor. Ancak uyku bozuklukları her dört çocuktan birinde görülüyor.
Uykuya dalma güçlüğü, uykuda yürüme, gece altını ıslatma, horlama, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu sadece gece uykuyu değil, çocukların davranışlarını ve okul başarılarını da olumsuz yönde etkiliyor.
Tıpta ’uyku terörü’ ya da ’gece terörü’ olarak anılan uykuda korku bozukluğu genellikle 4-12 yaş arası çocukların yüzde 1-6’sında görülüyor. Uzmanlara göre uyku terörünün bilinen bir sebebi yok. Kız ve erkek çocuklarda eşit sıklıkta rastlanıyor. Ailesinde uyku terörü olanlarda daha sık görülüyor.
Ben uyurgezerliğin bir bozukluk olduğunu düşünmüyordum. Aile arasında dalga geçilen ve büyüyünce geçen bir durumdu. Ama görüyorum ki, uyku terörünün bir parçasıymış. Yatak ıslatma ve uykuda yürüme de uyku terörünün içinde yer alıyor.
Uyku terörü genellikle uykuya daldıktan hemen sonra ortaya çıkıyor. Çocuk panik benzeri bir çığlık ya da ağlama ile uyanıyor. Bu sırada çocuğu rahatlatmak ve sakinleştirmek zor. Terleme, kızarma, çarpıntı, kaslarda kasılma da yaşanabiliyor. Çocuk bazen tam olarak uyanmadan tekrar uykuya dalabiliyor. Sabah kalktığında olanları hiç hatırlamayabiliyor. Bu durum, genellikle bir gecede bir kez olmakla birlikte bir gece boyunca birkaç kez de yaşanabiliyor.
Bu kadar kötü haberlerin sonunda iyi bir haber vereyim. Uyku terörü olan çocuklarda diğer çocuklara göre daha fazla psikiyatrik bozukluk yok. Bu rahatsızlık, çocukluk döneminde görüldüğünde ergenlik döneminde kendiliğinden kayboluyor.
Çocuk bu durumun farkındaysa başka yerlerde kalmak istemeyebiliyor. Bu tercihlerinde haklılar. Çünkü eğer uyandıysa anne-babasını yanında görmek istiyor. Bu durumda ben hemen Nehir’e sımsıkı sarılırım. Yanımda güvende olduğunu, mışıl mışıl uyumaya devam etmesini kulağına fısıldarım.
Sakinleştirici kullanmayın
Bazı anne-babalar bu gibi durumlarda çocuğu uyandırmak için fiziksel olarak zorlayıp, bağırabiliyor. Sabah olanları kısmen hatırlayarak size akşam ne olduğunu sorarsa "Hiçbir şey olmadı" demek yerine açıkça olup biteni anlatın, korkulacak bir durum olmadığını söyleyin. Yatağının yanında çarparak kendisine zarar verebileceği eşyalar olmamasına dikkat edin. Hastalık sırasında ateşin yükselmesi, fiziksel ya da duygusal stres, uykusuz kalma ve uyku düzeninin bozulması uyku terörü riskini artırıyor. Sakinleştirici ilaç kullanmayı düşünmeyin çünkü bu tür ilaçlar riski artıran nedenler arasında yer alıyor.
Uzmanlara göre çoğu durumda çocuklarda tedaviye gerek kalmıyor. Ancak yetişkinlerde görüldüğünde tedavi gerektirme olasılığı daha fazla. Uyku terörleri ilk olarak 18 aylıktan sonra gözleniyor. Uykuda yürüme, okul öncesi ve okul çağı çocuklarında görülüyor.
Uyku terörünün dışında bir de gece kábusları var. Ancak gece kábusları ile uyku terörü birbirinden farklı durumlar. Uyku terörü uyku başlangıcının ilk üç saatinde oluyor ve yaklaşık yarısında çocuk sesli uyku hali yaşıyor. Sabahları ise olayları hatırlamıyor. Gece kábuslarını ise genellikle sabah iyi hatırlıyor. Gece kábusları, uyku terörünün aksine gece daha geç saatlerde oluyor. REM uykusu denilen uykunun son üçte bir periyodunu oluşturan zaman diliminde yaşanıyor. Gece kábuslarının tedavisi daha kolay... Çocuğu güzel sözlerle rahatlatmak ve gün içi stres kaynaklarını azaltmakla gece kábusları azaltılabiliyor.
Uyku bozukluğu nelere yol açıyor Dikkat toplamada güçlük, Aşırı hareketlilik, Gündüz aşırı uyku hali
Dürtüsellik, Huysuzluk, Hırçınlık, Okul performansında düşüklük, Öğrenme bozuklukları, Sosyal ilişkilerde sorunlar, Kalp yetmezliği, yüksek tansiyon,
Patolojik derecede utangaçlık, Büyüme geriliği: Derin uyku sırasında salgılanan büyüme hormonu uyku bölünmesinden olumsuz etkileniyor. Bu çocuklar büyümede kullanacakları enerjiyi gece uykuda solumak için kullanmak zorunda kalıyor. Bu nedenle büyüme ve gelişme geriliği görülüyor.
Uyku bozukluğu çeşitleri Uyku terörü (Uykuda korku bozukluğu): Çocuklarda yaygındır. Yoğun bunaltı eşliğinde ani uyanma görülür, çarpıntı, terleme olabilir. Uyandığında hareketlidir, haykırarak ağlar, uyanınca olayı anımsamaz.
Rüyasız uyku: Non-REM döneminde görülen bir bozukluktur. Uyuduktan 12 saat sonra ortaya çıkar. Tedavi nadiren gerekir. Görülme zamanından önce uyandırmak, korkuları uzun süreli kaldırabilir.
Uyurgezerlik bozukluğu (Somnambulizm): Çocuklukta yaygın görülür, genellikle yaşla kendiliğinden kaybolur. Genellikle ailede benzer öykü vardır. Tam bilinçli olmadan yatağı bırakma ve yürüme olur, hasta bu dönemi anımsamaz. Derin Non-REM uykusunda ortaya çıkar. Olasılıkla tehlikelidir. Tehlike ve yaralanmaya karşı önlemler alınmalıdır.
Hipnagojik (Uykuda dalma) halüsinasyon ve uyku felci: Uykuya dalarken yaşanan canlı görsel imajlardır. Ürkütücü olabilirler. Uyku felci genellikle bir rüyayı takiben kişinin hareket edememesi hissidir. Kişi bu sırada ölüm korkusu yaşayabilir.
Uyku startı: Uykuya dalarken ani, bazen şiddetli sıçramalardır. Çok parlak ışık görme, işitsel start ise şiddetli bir gürültü işitme hissidir. Bunlar zararsız durumlardır.
Diş gıcırdatma: Sık görülen bir durumdur. Ciddi vakalarda diş hasarını azaltmak için protez kullanılabilir.
Huzursuz bacak sendromu: Sıklıkla uykuya dalma güçlüğüne yol açıyor. Çocuklarda büyüme ağrıları, uykuya direnç gösterme ve uykuya dalma güçlükleriyle karışabiliyor. Bu sendromu yaşayan çocuklar, uyku sırasında aşırı hareket ediyor ve sık sık uyanıyor. Sabahları ise zor ve yorgun kalkıyor.
Uykuda konuşma: Normal bir durumdur. Tıbbi ve psikolojik önemi yoktur.
×
