×
“Engelli bireylerin, engelli olmayan bireyler gibi tüm eğitim kurumlarından yararlanabilmelerini ve spor yaparak özgüvenini kazanmış mutlu birer birey olarak yaşamı paylaşmalarını sağlamak” amacını güden bir vakıf var ülkemizde: Türkiye Engelliler Spor Yardım ve Eğitim Vakfı (TESYEV).
Sanırım, büyük bir çoğunluğumuz TESYEV’i yalnızca spora ilişkin etkinlikleri ile tanıyor. Oysa ki Vakfın Resmi Senedi’nin “Amaç ve Hizmet Konuları” bölümünde ilk sırayı
“Eğitim ve Öğretim Etkinlikleri” alıyor.
TESYEV, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı liselerden birinde okuyan veya Devlet üniversitesi bünyesinde yer alan fakülte, enstitü, yüksekokul, konservatuar veya meslek yüksekokulunda ön lisans, lisans veya lisansüstü öğrenimi gören % 40 ve üzeri derecede engelli öğrencilere burs yardımı yapıyor. Burslar, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı, Atatürk ilke ve devrimlerine bağlı, milli duygulara sahip, sağlam karakterli, güvenilir ve başarılı engelli öğrencilere, yönetmelikle belirlenen adaylık ve seçilme şartlarını yerine getirmeleri halinde veriliyor. 2012-2013 eğitim-öğretim döneminde TESYEV’den burs yardımı almış olan öğrenci sayısı beş yüz.
Burslar her yılın Ekim ayı ile bir sonraki yılın Haziran ayı arasında geçen 9 aylık öğretim süresince ödeniyor. 2013-2014 eğitim-öğretim dönemi için aylık burs tutarı; lise öğrencileri için 160.-TL, yüksek öğrenim öğrencileri için ise 330.-TL. Ödemeler, her ayın ilk haftası içerisinde bursiyerin banka hesabına havale edilmek suretiyle yapılıyor.
TESYEV bursları karşılıksız. Ancak, gerçeklerin saklanması, yalan beyan veya benzeri nedenlerle ihtiyacı olan başka birinin burs almasına mani olarak haksız gelir elde edenlere yapılan burs ödemeleri yasal faiziyle birlikte geri alınıyor. Bu nedenle burs ödemesine başlanmadan önce, bursiyer ve ailesinden, burs uygulamasının kurallarını ve müeyyidelerini kabul ettiğine dair bir taahhütname isteniyor.
Bursiyer adayı olabilmek için;
Türkiye Büyük Millet Meclisi, “Engelli Dostu Meclis” anlayışı çerçevesinde, engellilere yönelik birçok uygulama başlatmış bulunuyor. Bu uygulamaların önemli bir kısmı alanında ilk olma özelliği taşıyor.
Engellilerin kolay erişimi için yerleşkeleri ve binaları yeniden düzenlenen Türkiye Büyük Millet Meclisi, artık, yaşlı ve engelli ziyaretçileri kabulde zorlanmıyor. Yılda yaklaşık beş yüz bin ziyaretçi ağırlayan Türkiye Büyük Millet Meclisi, yaşlı ve engelli konuklarına refakat hizmeti de sunuyor. Ayrıca, ortopedik engelli ziyaretçilere tekerlekli sandalye temin ediliyor.
İşitme ve konuşma engelli vatandaşların Türkiye Büyük Millet Meclisi hizmetlerine erişim sağlayabilmeleri için “420 75 00” numaralı hat kullanıma açılmış bulunuyor. Engelli vatandaşların bu numaraya gönderdikleri mesajlar görevliler tarafından değerlendirilip cevaplanıyor. Söz konusu hattın devreye girmesi, işitme ve konuşma engelli bireylerin sosyal hayata katılımına da katkı veriyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi internet sitesinin yenilenmesinin ardından, görme engellilere yönelik özel bölüm hizmete sunulmuş durumda. Site, görme engellilerin ekran okuma programları ile erişimine uyumlu hale getirilmiş bulunuyor. Sitede; Meclis’in tarihçesi, görev ve yetkileri, seçim sistemi, yasama ve denetim süreçlerinin yanısıra dış ilişkiler ve yayınlar ana başlığı altında zengin içerikli sesli kayıtlar yer alıyor. Yayınlar bölümünde, “Yasama El Kitabı”, “Milletvekili Rehberi” ve “TBMM İçtüzüğü” gibi birçok sesli kitap da bulunuyor.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce görme engellilere yönelik olarak gerçekleştirilen bir diğer ilk ise 24. Dönem Milletvekili Albümü’nün Braille alfabesiyle basılmış oluşu. Albüm, TBMM Kütüphanesi, Milli Kütüphane, Türkiye Görme Engelliler Kütüphanesi ve engellilerle ilgili bazı sivil toplum kuruluşlarına gönderilmiş; ayrıca, seslendirilerek TBMM Internet Sitesi üzerinden görme engelli vatandaşların erişimine açılmış durumda.
“Engelli Dostu Meclis” anlayışı çerçevesinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi Halkla İlişkiler ve Rehberlik personeline “İşaret Dili Eğitimi” de verilmiş. Ayrıca, Basın ve Halkla İlişkiler Başkanlığı’nca milletvekillerine, personele ve ziyaretçilere dağıtılmak üzere engellilerle doğru iletişim yöntemlerini anlatan bir kitapçık hazırlanmış. Görme, işitme, fiziksel, konuşma engelli bireyler ve öğrenme-algılama güçlüğü çeken bireylerle doğru iletişim tekniklerini anlatan bu kitapçık 1.187 sivil toplum kuruluşuna dağıtılmış bulunuyor.
“Çevre Dostu Meclis”, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin diğer bir yüzü. TBMM personeli tarafından, çevreye karşı duyarlılığı artırmak ve çevre bilinci aşılamak amacıyla, çevre gönüllüleri grubu oluşturulmuş. Çevre Dostu Meclis Projesi kapsamında, Van 100. Yıl Üniversitesi ile ortak yu¨ru¨tu¨len proje gereği, meşe ormanı oluşturmak üzere Meclis Bahçesinde yer alan iki yüzden fazla meşe ağacının palamutları TBMM Kreşindeki çocuklar ve çalışanlarla birlikte toplanarak 100. Yıl Üniversitesine gönderilmiş bulunuyor. Meşe palamutları, bundan böyle, her yıl başka bir üniversitenin Ziraat Fakültesine gönderilecek.
Çevre Dostu Meclis Projesi kapsamında gerçekleştirilen ikinci etkinlik ise “Kâğıtsız Meclis”. Bu etkinlik ile; yazışmaların teknolojiden daha etkin yararlanılarak, kağıt kullanılmadan, daha çok elektronik ortamda yapılması hedefleniyor.
Özel Bakım Merkezleri’nde bir zamanlar yaşanmış olan sıkıntıları bilmeyenimiz pek yoktur sanırım. Ama artık hepsi geride kaldı bunların. Geçmiş dönemlerde yaşanan bu sıkıntıları dikkate alarak harekete geçen Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bakıma muhtaç engelli bireylere yönelik hizmet veren özel bakım merkezleri için bir dizi yeni düzenleme getirdi.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından hazırlanan “Bakıma Muhtaç Engelli Bireylere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği” 16 Ağustos 2013 tarih ve 28737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yönetmelik ile; bakıma muhtaç engelli bireylere yönelik özel bakım merkezlerinin açılışları, çalışma şartları, personel standardı, denetlenmeleri, müeyyideleri, bakım hizmetlerinin kapsamı ve verilecek bakım hizmetinin usul ve esasları yeniden belirlendi.
Yeni yönetmelik uyarınca; Özel Bakım Merkezleri, bakım ücreti Bakanlık’ça ödenecek bakıma muhtaç engelli vatandaşın müracaatını doğrudan kabul ederek bakım hizmeti veremeyecek. İlgili hükümle, bakıma muhtaç engelli öncelikle Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü tarafından o ilde geçici olarak bakılabileceği ilk kabul ve müdahale birimine yerleştirilecek. Yerleştirildiği kuruluşta en az bir ay süre ile izlenen engellinin durumuna uygun hizmet modeli belirlenecek. Değerlendirme sonucunda bakıma muhtaç engelliye özel bakım merkezinde bakım hizmeti verilmesi öngörülmüş ise, bakım hizmetinin verileceği merkez İl Müdürlüğü’nce belirlenecek. Engelli bireyin bakım ücretinin kendisi, ailesi veya üçüncü kişiler tarafından ödenmesi ya da merkez tarafından ücretsiz bakılması durumunda ise, gerekli belgelerle birlikte İl Müdürlüğü’ne müracaat edilecek. Engelli bireyin veya yasal temsilcisinin talep ettiği merkezin de kabul etmesi hâlinde, İl Müdürlüğü yerleştirme onayını verecek. Merkez, engelli bireyi değerlendirme heyeti aracılığıyla değerlendirecek ve bireysel bakım planını hazırlayacak.
Yeni yönetmelikte Özel Bakım Merkezleri’nde görev alacak personel hakkında da değişikliğe gidildi. Buna göre; Özel Bakım Merkezleri’nde hizmet veren Bakıcı Personel için 400 saatlik “Engelliler İçin Bakım Elemanı Modül Programı” veya yükseköğretim kurumlarının aynı amaçlı eşdeğer eğitim programlarından sertifika alma zorunluğu getirildi. Ayrıca, Özel Bakım Merkezleri’nde hizmet veren mesleki personelin kapsamı genişletilerek bu kişilere; tabip, psikolojik danışman, gerontolog, ergoterapist ve özel eğitim mezunu uzmanlar eklendi. Bedensel engellilere hizmet veren Özel Bakım Merkezleri için, bakılan engelli sayısının altmışı aşması durumunda, fizyoterapist çalıştırma şartı koşuldu. Yaşları 0-18 aralığında olan engellilere hizmet vermek üzere çocuk gelişimci; ruhsal engellilere hizmet vermek üzere psikolog çalıştırılması zorunlu hale geldi.
Söz konusu yönetmelikle bakım hizmeti veren personel sayısı da yeniden düzenlendi. Buna göre, Özel Bakım Merkezleri’nde çalıştırılan bakıcı personel sayısının bakılan bakıma muhtaç engelli sayısının üçte birinden az olamayacağı hükmü getirildi.
Yeni yönetmelik uyarınca, Özel Bakım Merkezleri’nde her bir hizmet binasında veya girişi ve bahçesi ayrı olan bloğunda yalnızca tek bir engel grubuna yönelik hizmet verilebilecek. Hangi gruba hizmet sunulacağı Açılış İzin Belgesi’nde belirtilecek.
Özel Bakım Merkezleri’nin kurulduğu binalar, bundan böyle, her yönden erişilebilir olacak. Yeni yönetmelik ile, Özel Bakım Merkezleri’nin kurulduğu binalar için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Türk Standartları Enstitüsünün ilgili standartları ve hizmet verilen engelli gruplarının özellikleri dikkate alınarak hazırlanacak uygulama kılavuzunda belirlenen erişilebilirlik standartlarına uygun olma zorunluluğu getirildi.
Ne mutlu bize ki, ülkemizin ekonomik ve sosyal gelişimi için toplumun her kesiminin fırsat eşitliğine sahip olması gerektiğine inanan ve bunu gerçekleştirmek için somut adımlar atan kuruluşlara sahibiz. Ben, bu kuruluşların yaptıklarının duyurularak örnek gösterilmelerinden yanayım.
Engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmak, onları hayatın içine katmak için birçok farklı alanda çözümler sunan Turkcell, sözünü ettiğim bu kuruluşlardan biri. Turkcell’in “Engel Tanımayanlar Projesi”, sadece bir bağış veya kısıtlı bir iş imkânının ötesine geçerek çok daha fazla insana, çok daha uzun soluklu fırsatlar sunmayı; toplumda kalıcı bir farkındalık yerleştirmeyi ve engelli vatandaşlarımızı hayatın içine katmayı hedefliyor.
Turkcell’in engellilere yönelik hizmetleri 3 ana başlık altında toplanıyor:
Engelli İstihdamı
- Turkcell Grup Şirketleri, Turkcell Çağrı Merkezleri bünyesinde 500 engelli istihdam ediliyor.
- Turkcell Global Bilgi Karaman ve Van-Erciş Çağrı Merkezlerimizde çalışanlarımızın %50’sini engelli personel oluşturuyor. 2010 yılında açılan Karaman Çağrı Merkezi Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), İŞKUR ve diğer Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kurumlarının hizmetlerine ilişkin çağrıları cevaplıyor. Engelli dostu binada, günde ortalama 8 bin çağrı karşılanıyor. Van-Erciş Çağrı Merkezi’nde çalışan 120 kişinin 60’ı engelli bireylerden oluşuyor. Engelli dostu merkezde, MEB çağrıları karşılanıyor. Çalışanların
%95’i depremzede. Günde ortalama 9 bin çağrı cevap buluyor.
Kimi zaman bu zorluklardan yakınan, kimi zaman ise bu zorluklardan birine çözüm getirildiğini müjdeleyen mesajlar hiç eksik olmuyor posta kutumdan. Bugün, bu mesajların bazılarını paylaşmak istiyorum sizlerle.
Önceliği, İzmir Beyazay Derneği’nin işitme engellilerin yaşamına kolaylık getirecek bir uygulama ile ilgili mesajına vermek istiyorum. Beyazay Bilgi Ofisi, “İşitme Engelliler İçin XXI. Yüzyıl Hizmeti” başlığı altında göndermiş olduğu e-postada;
“Ülkemizde hizmet veren 118-66 numaralı bilinmeyen numaralar servisi, işitme engelli bireyler için bir hizmet geliştirdi. Buna göre işitme engelliler hem bilimeyen numaraları ücretsiz bir şekilde öğrenebilecek, hem de engelsiz bireylerin kullandığı her türlü rehberlik hizmetini ücretsiz olarak kullanabilecekler. Aklınıza gelecek şu sorunun cevabı düşünülmüş: "Pekiyi, işitme engelliler 118-66 ile nasıl iletişimde bulunabilecekler?" Cevap: İşitme engelli bir müşteri iletişime geçmek istediğinde karşısındaki müşteri temsilcisiyle işaret diliyle iletişim kurabilecek. Eğer söz konusu operatör meşgulse, anlık yazışarak, yazıyla iletişim kurulabilecek.
Pekiyi bunun için ne yapılması gerekiyor?
1. İşitme engelli arkadaşımız, Türkiye Beyazay Derneği veya 118-66 ile ortaklaşa çalışan bir kuruluştan bir kod alacak.
2. İşitme engelli arkadaşımız www.11866.com.tr adresini ziyaret edip üyelik işlemlerini tamamlayacak.
3. Aldıkları kod ile işitme engelliler ilgili web adresimize girdiğinde, kendileri için tasarlanmış sayfa üzerinden 118-66 çağrı merkezine bağlanacak ve işitme engelli alfabesini bilen operatörlerden dilediği sorunun cevabını alabilecekler.
Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde görev yapan “İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu”ndan, sanırım, çoğumuz haberdar değiliz.
İnsan hakları ihlâlleri ile ilgili Parlamenter düzeyde çalışma yapmak üzere bir komisyon kurulması, ilk olarak,1987 yılında Avrupa Birliği’ne (o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu’na) yapılan tam üyelik başvurusu sonrasında gündeme gelmiş. Bu doğrultuda 18. yasama döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsil edilen tüm siyasi partilerden milletvekillerinin imzalarını içeren yasa teklifi Meclis Başkanlığına sunulmuş ve 05.12.1990 tarihinde 3686 sayılı İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Kanunu kabul edilmiş. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ülkemizde insan haklarının ulusal düzeyde korunması amacıyla kurulan ilk ulusal insan haklarını koruma mekanizması. Temel hak ve özgürlüklerinden birisinin ihlâl edildiğine inanan her birey Komisyon’a başvuru yapabiliyor. Başvurularda dikkat edilmesi gereken husus, Anayasa ve uluslararası insan hakları belgelerinde yer alan temel hak ve özgürlüklerden birisine yönelik bir ihlâlin var olması iddiası.
“Ülkemizde insan haklarına verilen önem arttıkça engelli haklarına ilişkin iyileştirici çalışmalar da hız kazanmaktadır. Bu değişimde engelliliğin yalnızca tıbbi yaklaşımla değil, toplumsal ve hak temelli yaklaşım üzerinden tanımlanması da etkili olmuştur. Her ne kadar “engelli hakları” kavramı engelli bireylere ait bağımsız bir hak kategorisi gibi algılanmakta ise de, bu kavramla amaçlanan engellilerin tüm temel hak ve özgürlüklerden diğer bireyler gibi tam ve eşit şekilde yararlanmasını teşvik etmek ve insan onuruna olan saygıyı güçlendirmektir.” diyen Komisyon Üyeleri konuyu İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nda değerlendirmiş ve 5 Aralık 2012 tarihli toplantıda, engelli haklarının ve engelli bireylerin karşılaştıkları hak ihlâllerinin incelenmesi maksadıyla bir Alt Komisyon kurulması kararı
alınmıştır.
Bu karar doğrultusunda oluşturulan “Engelliler için Meclis İnsan Hakları Komisyonu” geçtiğimiz Temmuz ayında çalışmalarını tamamladı. Komisyon’nun hazırladığı sonuç raporunda engellilerin karşılaştığı sorunlar ayrıntılarıyla ele alınmış ve çok sayıda çözüm önerisine yer verilmiş bulunuyor.
Raporda yer alan en çarpıcı tespitlerden ilki zihinsel engellilerin cinsel istismara uğradığı yönünde. İstismarın önlenebilmesi amacıyla, bu tür suçlarda ek yaptırım getirilmesi ve cezaların ağırlaştırılması önerildi. Raporda, engelliler için hazırlanan bazı kanunlarda değişiklik yapılması da talep edildi. Planlanan temel değişiklik ise, BM Sözleşmesi paralelinde, engellileri yardıma muhtaç kişiler olmaktan çıkarıp kendi ayakları üstünde durabilir hâle getirmek; onlara bu amaçla hizmet sunmak ve bu hizmetten diğer bireylerle aynı şekilde yararlanabilmelerini sağlamak.
Raporda, ayrıca;
Essl Vakfı her yıl rol model olabilecek yenilikçi projelere aktarılmak üzere 1 Milyon Euro’luk bütçe ayırıyor.
Bugün sizlere "Sıfır Projesi"nin 2012 Yılı Raporu’nda yer alan beş En İyi Politika Örneği’ni iletmek istiyorum.
• İsveç Ombudsman (Kamu Denetçisi) Sistemi: İleri derecede zihinsel ve psikososyal engeli bulunan kişilerin karar verme süreçlerinde vekâleten değil bizzat yer alabilmeleri için bir sistem. Böylelikle vasilik, olası intiharlar, soyutlanma (ve hatta giderlerde) azalma sağlanması hedefleniyor.
• British Columbia (Kanada)’dan “Temsil Sözleşmeleri”: Bu sözleşmeler ile Kanada’nın British Columbia (İngiliz Kolumbiyası) eyaletinde engelli kişilerin kendi kararlarını verme haklarının güçlendirilmesi, karar verme süreçlerinde destek alma hakkına kavuşmaları ve vesayet altına girmeye mecbur bırakılmalarının engellenmesi amaçlanıyor.
• İsveç’te bağımsız yaşama hakkı: İleri derecede engelli kişilerin kendi ihtiyaçlarına en uygun desteği kendilerinin seçmelerini sağlayan politika. Bu politikanın dünyada çok az örneği var. Finansal destek yardımcıya değil doğrudan engellinin kendisine veriliyor,. Engelli kişi kişisel yardım hizmetini kendi kontrol edebiliyor. Böylece, engelliye azami kontrol ve seçme hürriyeti verilmiş oluyor.
• İtalya’da kaynaştırma eğitimi: Ülkedeki bütün anaokulları, orta öğrenim kurumları ve üniversitelere “müracaat eden her öğrenciyi engeline bakılmasızın kaydetme zorunluluğu” getirilmesi ile engelli öğrencilerin yüzde 99,6’sının ana akım okullara devamı sağlanmış bulunuyor.
• İsrail’de adalete engelsiz erişim: Zihinsel, düşünsel, iletişimsel engeli olan her bireyin soruşturma ve diğer adli süreçlerde gereksinimlerinin karşılanması hakkı.
"Sıfır Projesi"nin bu yıl odaklandığı konu, daha önce de söylemiş olduğum gibi, "erişilebilirlik". Tüm dünyadan önümüzdeki senenin raporunda yer almak ve konferansta tanıtılmak üzere, erişilebilirlikle ilgili “iyi uygulama ve politika örnekleri” bekleniyor.
Essl Vakfı Mart 2008’de, Martin ve Gerda Essl ile çocuklarının gelirlerinin önemli bir bölümünü toplumsal konulara ayırmaya karar vermeleri üzerine kurulmuş. Vakfın kuruluş amacı:
• İhtiyacı olanlar için destek sağlamak
• İhtiyacı olanlara destek verilmesinin gerekli olduğu konusunda toplumsal farkındalık yaratmak ve ilgili kişileri uygun şekilde bilgilendirmek
World Future Council (WFC) ise beş kıtadan 50 saygın kişiden oluşuyor. Hükümetleri, parlementoları, sanat dallarını, akademik çevreleri, iş dünyasını ve sivil halkı temsil ediyorlar. Hep birlikte, gelecek kuşaklar için doğru bir ses oluşturuyorlar. WFC, bağışlarla yaşayan bir yardım vakfı.
Geçtiğimiz Şubat ayında Viyana'da, "Zero Project" kapsamında, "engellilerin istihdamına ilişkin başarılı uygulama ve politikalar" hakkında uluslararası bir konferans gerçekleştirildi. Aynı projenin önümüzdeki yıl odaklanacağı konu ise "erişilebilirlik". Sadece fiziksel çevreye değil; bilgi ve iletişime, ulaşıma, ürün ve hizmetlere erişim de dahil olmak üzere “her yönden erişilebilirlik”. Bu bağlamda, önümüzdeki senenin raporunda yer alacak ve konferansta tanıtılacak, erişilebilirlikle ilgili “iyi uygulama ve politika örneklerini seçmek” üzere, tüm dünyadan başvurular bekleniyor.
Geçen Şubat ayındaki konferansta, Rusya'dan Kolombiya'ya, Hindistan'dan Lübnan'a, birçok ülkeden 44 örnek "uygulama" paylaşılmış. "Politikalar" sayısı 11 ile sınırlı kalmış. Türkiye, ne yazık ki, geçen yıl başvuru sürecine dahil olamamış bulunuyor. Bu sene içinse hâlâ şansımız var. Başvurular iki alanda yapılabiliyor. Yenilikçi Uygulamalar (Sivil Toplum Kuruluşları’nın, sosyal girişimcilerin, şirketlerin vb. uygulamaları) ve Yenilikçi Politikalar (kamunun, karar alıcıların, yerel idarelerin politikaları vb.)
Önerilecek uygulama ve politika projelerinin erişilebilirlik konusuna ve dolayısı ile engelli bireylerin günlük yaşamlarına olumlu anlamda bir fark getirmesi ve bu farkın net bir biçimde ölçülebilir olması gerekiyor.
İlgili web sitesinden (