×
Biden en son 2016 yılında ABD Başkan Yardımcısı iken bölgeyi ziyaret etmişti. O zamandan bu yana Ortadoğu’daki dengeler epey değişti.
TRUMP’IN MİRASI
Bunda eski ABD Başkanı Donald Trump’ın 2020 yılında İsrail ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Bahreyn’i ilişkilerini normalleştirme yolunda masaya oturtması da etkili oldu.
Abraham Anlaşmaları ya da İbrahim Anlaşmaları ile Arap ülkeleri ‘Önce bağımsız Filistin devleti kurulsun’ politikasından çark ederek İsrail ile ekonomik işbirliği ve güvenliği önceleyen bir çıkar ilişkisine girmeyi kabul etti.
Bölgede sadece Mısır ve Ürdün ile diplomatik ilişkisi olan İsrail, böylece Ortadoğu’da işbirliği ağını genişletme fırsatı yakalamış oldu.
SUUDİLER NE YAPACAK
Abraham
Ukrayna krizi ve artan Rusya tehdidi karşısında NATO pazılarını güçlendirme kararı alırken, zirvenin sürprizi ise Türkiye’nin son anda İsveç ve Finlandiya’nın ittifaka katılımına olur vermesi oldu.
ZİRVENİN SÜRPRİZİ
Zirve öncesi Madrid’in anlaşma için son tarih olmadığı konusunda güçlü mesajlar veren Türkiye, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Finlandiya ve İsveç liderleri ve NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile dörtlü buluşması sonrasında bu iki ülkeye adaylık için yeşil ışık yaktı.
BELGENİN VURGULARI
Türkiye ile yapılan üçlü muhtırada İsveç ve Finlandiya, PKK’yı terör örgütü olarak görmeye devam edeceklerini beyan ederken ‘Finlandiya ve İsveç, PYD/YPG ve Türkiye’de FETÖ olarak tanımlanan örgüte destek sağlamayacaklardır’ vurgusu dikkat çekiyor. Terör örgütlerinin faaliyetlerine karşı işbirliğinin artırma kararı alındığı belirtilen belgede bir diğer önemli vurgu da işbirliğini geliştirmek için Daimi Ortak Mekanizma kurulacak olması. Yine belgeden İsveç ve Finlandiya’nın Türkiye’ye silah ambargosunu kaldırma niyetinde olduğu anlaşılıyor.
KAYGILAR MUHTIRADA
Türkiye bu mutabakatla güvenlik kaygılarını ve beklentilerini tekrar gündeme getirerek kayda geçirmiş oldu. Çünkü terör örgütü PKK/YPG ve FETÖ ile kaygılar sadece İsveç ve Finlandiya ile sınırlı değil. Birçok NATO ülkesi, Türkiye’nin terör örgütü saydığı yapılarla işbirliğini sürdürüyor. Birçok NATO ülkesi Türkiye’nin iadesini istediği aranan kişilerle ilgili ayak sürümeye devam ediyor.
FİNLANDİYA’NIN YORUMU
Bu çerçevede Ortadoğu geçtiğimiz günlerde iki önemli ziyarete sahne oldu. ABD’den bir ekip, Lübnan ile İsrail arasındaki deniz yetki alanları sınırının belirlenmesi için görüşmelerde bulundu. Çünkü Lübnan’ın da hak iddia ettiği bir alanda İsrail’in sondaj çalışmalarına başlaması iki ülke arasında zaten gergin olan ipleri daha da germişti.
İKİ ÖNEMLİ ZİYARET
Amerikalı yetkililerin Beyrut’ta temaslarda bulunduğu saatlerde İtalya Başbakanı Mario Draghi ve AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de doğalgaz tedariği için Ortadoğu’da görüşmelerde bulundu. Ursula von der Leyen, Ukrayna’yı işgal eden Rusya’nın enerji kaynakları konusunda şantajıyla karşı karşı olduklarını belirterek alternatif tedarikçi arayışında olduklarını ifade etti.
RUSYA GAZI KISTI
ABD ve AB’den yetkililerin Ortadoğu’da görüşmeleri sürerken Rusya da önce Almanya’ya sonra Avusturya ve İtalya’ya gaz vanasını kısacağını haber verdi.
Rusya, Almanya’ya yaptığı bildirimde Kanada’nın yaptırımı nedeniyle Alman Siemens şirketinin kompresör bakımı için gerekli parçaları sağlayamadığını bu nedenle sevkıyatı azaltmak zorunda kaldığını bildirdi.
ALMANYA ALARMDA
Alman
Koronavirüs salgınının artçı şoklarından gıda güvenliğine, iklim krizinden tedarik zincirlerindeki darboğaza kadar birçok mesele masadaydı. 50’den fazla ülke liderinin katıldığı zirveye elbette damgasını Ukrayna krizi vurdu.
‘KİEV TOPRAK VERSİN’
ZİRVENİN en dikkat çeken çıkışlarından birini eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger (98) yaptı. 1960’lı yılların sonu ve 70’lerin başında ABD Dışişleri Bakanı olan Cumhuriyetçi Partili Kissinger, Avrupa’nın istikrarı için Ukrayna’nın toprak tavizini kabul etmesi gerektiğini savundu. İdeal olanın 24 Şubat’ta savaş başlamadan önceki sınırlara geri dönülmesi olduğunu da öne sürdü.
Kissinger’in önerisi, 2014’te Rusların ilhak ettiği Kırım ile Rusların gayriresmi olarak kontrol ettiği Ukrayna’nın Donbas bölgesinin bazı kısımlarının Moskova’ya bırakılması anlamına geliyor.
NYT’iN BAŞYAZISI
ASLINDA Kissinger’dan önce ABD basınının önde gelen gazetesi New York Times, yayınladığı bir başyazıda Ukrayna’nın müzakere edilmiş bir barış için ‘zor kararlar’ almaya teşvik edilebileceğini gündeme getirmişti.
Biden yönetimi, Rusya’nın Ukrayna savaşında bir daha başka bir ülkeye saldıramayacak kadar zayıflatılmasını hedeflediklerini belirtirken New York Times, ABD’nin Rusya’daki hedefinin net olmadığını savunmuştu.
KİEV’İN TONU DEĞİŞTİ
Başta ABD, İngiltere, Almanya gibi NATO’nun önde gelen ülkeleri bu iki ülkenin olası NATO üyeliğine destek verirken Türkiye’nin kendi ulusal güvenlik kaygılarıyla üyelik sürecinde frene basması uluslararası toplum tarafından yakından izleniyor.
Aslında tablo şu... Uzun yıllardır askeri olarak tarafsız olan Finlandiya ve İsveç, Rusya tehdidi karşısında NATO şemsiyesi altına girmek istiyorlar. Çünkü ulusal güvenlik kaygıları var. NATO üyesi olduklarında 5’inci madde çerçevesinde olası bir Rus saldırısı karşısında, tüm ittifakın desteğini arkalarında bulmayı umuyorlar.
ANKARA’NIN TALEPLERİ
Ancak üye olabilmeleri için Türkiye dahil tüm NATO ülkelerinin, yani 30 ülkenin onayını almaları gerekiyor. İşte bu noktada Türkiye’nin itirazları devreye giriyor.
Ankara da İsveç’in terör örgütü PKK ve FETÖ gibi yapılanmalara verdiği desteği kesmesini istiyor ve PKK/YPG’ye temin edilen İsveç yapımı tanksavar sistemleri nedeniyle şehitler verdiğine işaret ediyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşmesi sonrası basına yaptığı açıklamada Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, olası üyelik sonrasında da Türkiye’nin güvenlik endişelerinin karşılanmasını beklediklerini, bunun diğer müttefikler için de geçerli bir şart olduğunu söyledi.
SİLAH KISITLAMASI KALKSIN
Türkiye ayrıca NATO üyesi olduğu halde uygulanan silah satışı kısıtlamalarının kaldırılmasını talep ediyor. Yani İsveç ve Finlandiya’nın ulusal güvenlik kaygıları olduğu gibi, Türkiye’nin de ulusal güvenliği ile ilgili çekinceleri var ve bunların karşılanması için bir müzakere kapısı aralıyor.
Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi aldığı gerekçesiyle yıllardır parçası olduğu F-35 savaş uçağı projesinden çıkarılan Türkiye, bu kez hiç olmazsa mevcut F-16’ların modernizasyonu ve yeni F-16 satışı için ABD’nin kapısını çalıyor. ABD füze savunma sistemi satmadığı için Rusya’dan almak zorunda kalan Türkiye, bu kez F-16’ların temini konusunda ağırdan alır bir tavırla karşı karşıya kalıyor.
1- Rusya, Ukrayna’da ne yapmaya çalışıyor? Batı’nın verdiği destekle Ukrayna, Rus ordusunun ilerlemesini durdurabilecek, hatta geri çevirebilecek mi? Tabii tüm bunların net yanıtları yok, ama bazı ipuçları var.
2- Ukrayna’nın başkenti Kiev’i birkaç günde ele geçirmeyi hedefleyen ancak planı geri tepen Rusya, 21 Mart tarihinde ‘özel askeri harekâtın ikinci aşamasına geçildiği’ni duyurdu. Rusya harekâtta Moskova yanlısı Lugansk ve Donetsk ayrılıkçılarının bulunduğu Donbas ile Donbas dışında kalan Ukrayna’nın güneyine yoğunlaştı.
KİEV NİSPETEN SAKİN
3- Rusların Kiev çevresinden çekilmesiyle başkent nispeten sakinleşti. Bazı dükkân ve büfeler açıldı. Ülkenin batısına ya da komşu Polonya’ya taşınan yabancı ülke temsilcilikleri geri dönmeye başladı. En son BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in nisan ayı sonundaki ziyareti sırasında Kiev’den füze saldırısı haberi geldi. Kiev artık neredeyse her gün uluslararası bir kurum ya da ülke temsilcisini kabul eder hale geldi.
4- Peki, şimdilik Kiev’den vazgeçmişe benzeyen Rusya’nın sınır komşusu Donbas’daki planı umduğu gibi ilerliyor mu? Rusya’nın Donbas’da ayrılıkçıların Ukrayna ile ilan ettiği 2014 sınırına ulaşmaya çalıştığı öne sürülüyor. Lugansk’ta nispeten ilerleyen Rusya, güneydeki Donetsk’te benzer bir ivme yakalayamadı. Buna karşılık Rusya, yerle bir ettiği liman kenti Mariupol ile yine Karadeniz’e kıyı Odesa’yı hedef alıyor.
MÜHİMMATI MI BİTTİ
5- Batı medyasında Rusya’nın güdümlü füze stoğunun azaldığı, bu nedenle saldırılarda giderek daha çok güdümsüz bombalara yöneldiği iddia ediliyor. Amerikan New York Times gazetesine konuşan ABD’li bir yetkili, “Mariupol’ü güdümsüz bombalarla vuruyorlar” dedi. Güdümlü bombalar nokta atışı yapma imkânı verirken, güdümsüz bombalar daha fazla sivil ölümü anlamına geliyor.
6-
Ukrayna varoluşsal bir mücadele verirken, artçı şoklarını tüm dünya hissediyor.
SORUNUN İKİ NEDENİ
Ukrayna-Rusya krizi nedeniyle dünya İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en ciddi gıda krizlerinden biriyle karşı karşıya. Bir yandan iklim değişikliği, öte yandan koronavirüs salgının neden olduğu aksaklıklar en çok da kendini ayçiçek yağında hissettiriyor.
Ukrayna ve Rusya, savaş öncesinde dünyanın ayçiçek yağı ihtiyacının yaklaşık yüzde 60’ını karşılıyordu. Savaş nedeniyle Ukrayna’dan sevkıyat yapılamaması, ayrıca tarım alanlarında bu yıl ekim yapılamama ihtimali krizi daha da derinleştiriyor.
SATIŞA KISITLAMA
İngiltere’de birçok market, kişi başı ayçiçek yağı alımına sınırlama getirmiş durumda.
Almanya’da sosyal medyada boşalmış ayçiçek yağı raflarına dair görüntüler paylaşılıyor. İspanya, İtalya gibi Avrupa ülkelerinde de bazı marketlerin yemeklik yağ satışına sınırlama getirdiği bildiriliyor.
AP Ajansı’nın derlemesine göre Zimbabwe’de market gezen bir kadın,
Gelinen aşamada hangi ülkenin nasıl bir tavır aldığına bakarsak özetle şöyle bir tablo çıkıyor.
RUSYA: DONBAS’A ODAKLANDI
24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgale başlayan Rusya, son günlerde hedef küçültmüşe benziyor. İstanbul’daki barış süreci sonrasında Kiev çevresinden çekilme kararı alan Rusya, ‘özel harekât’ diye andığı savaşta yeni bir safhaya girildiğini açıklayarak ana hedefin ayrılıkçı cumhuriyetler Donetsk ve Lugansk’ı kapsayan Donbas bölgesi olduğunu ilan etti. Batı’nın yoğun ambargosu altında olan Moskova, bir yandan da ‘Sarmat’ gibi kıtalararası balistik füzelerle test atışı yaparak dünyayı tetikte tutuyor.
UKRAYNA: DİRENİŞE DEVAM
Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski yönetimi Kiev’de gösterdiği direnişle Rusya’yı geri çekilmeye zorlarken dikkatini özellikle Donbas bölgesine vermiş durumda. Çünkü Zelenski yönetimi, Rusya’nın burada durdurulamazsa Kiev’e doğru yürüyüşüne devam edeceği görüşünde. Kiev, ‘daha fazla silah ve destek’ çağrısı yaparken öte tarafta Donbas’ta büyük bir muharebeye hazırlanıyor. Kırım’ı Donbas’a bağlayan Mariupol’ü kısmen kaybeden Ukrayna, Lugansk’ta da toprak kaybetmiş durumda.
ABD: PEŞ PEŞE PAKET
Rusya’yı yaptırım kıskacına alan ABD, Ukrayna’ya peş peşe silah yardımı açıklıyor. Geçen hafta 800 milyon dolarlık askeri yardım açıklayan Biden yönetimi, dün 800 milyon dolarlık bir paket daha açıkladı. Reuters’a göre Ukrayna’ya şubat ayından bu yana yapılan askeri yardımların miktarı 3 milyar doları geçiyor. Daha önce uçaksavar ve tanksavar füzelerine ağırlık veren ABD bu kez ağır havan topu ve taktik insansız hava aracı sevkıyatının yanı sıra Ukrayna’ya 11 adet Sovyet yapımı Mi-17 helikopteri de veriyor. İngiltere ve Kanada da havan topu desteği sağlayacağını açıkladı.
ALMANYA: BASKI ALTINDA