Dünyanın ayçiçeği krizi ne zaman biter

Ukrayna varoluşsal bir mücadele verirken, artçı şoklarını tüm dünya hissediyor.

SORUNUN İKİ NEDENİ

Ukrayna-Rusya krizi nedeniyle dünya İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en ciddi gıda krizlerinden biriyle karşı karşıya. Bir yandan iklim değişikliği, öte yandan koronavirüs salgının neden olduğu aksaklıklar en çok da kendini ayçiçek yağında hissettiriyor.

Ukrayna ve Rusya, savaş öncesinde dünyanın ayçiçek yağı ihtiyacının yaklaşık yüzde 60’ını karşılıyordu. Savaş nedeniyle Ukrayna’dan sevkıyat yapılamaması, ayrıca tarım alanlarında bu yıl ekim yapılamama ihtimali krizi daha da derinleştiriyor.

SATIŞA KISITLAMA

İngiltere’de birçok market, kişi başı ayçiçek yağı alımına sınırlama getirmiş durumda.

Almanya’da sosyal medyada boşalmış ayçiçek yağı raflarına dair görüntüler paylaşılıyor. İspanya, İtalya gibi Avrupa ülkelerinde de bazı marketlerin yemeklik yağ satışına sınırlama getirdiği bildiriliyor.

AP Ajansı’nın derlemesine göre Zimbabwe’de market gezen bir kadın, “Artık kızartma zamanı bitti, suda haşlama zamanı” diyor. Savaş başladığından beri orada da yağ fiyatları ikiye katlanmış.

ENDONEZYA’NIN KARARI

Ayçiçek yağındaki sıkıntı diğer yemeklik yağların fiyatlarının da yükselmesine neden oluyor. Başkent Cakarta’da yağ fiyatlarındaki artışa yönelik protestoların ardından dünyanın en büyük palmiye yağı üreticisi Endonezya, dün ihracatı askıya alma kararı aldı.

Küresel palm yağı üretiminin yüzde 60’ını karşılayan ve bunun üçte birini ülke içinde tüketen Endonezya, uluslararası piyasalarda artan fiyatlar nedeniyle üreticilerin dış pazarlara yönelmesiyle ülkede yemeklik yağ sıkıntı yaşıyor.

Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo, ‘Öncelik 270 milyon vatandaşımızda’ diyerek ülke istikrarı için ihracatı durdurduklarını belirtti.

KOZMETİKTEN ÇİKOLATAYA

Palm yağı, çikolatalı fındık kremalarından kozmetiğe, temizlik ürünlerinden biyoyakıta kadar kullanımı geniş bir ürün. Widodo, ülke içinde fiyatların düşmesi halinde ihracata devam edeceklerini söylüyor.

Yine geçen yaz Kanada’da hava sıcaklıklarının anormal bir şekilde 50 dereceye çıkması kanola yağı üretimini olumsuz etkilemiş durumda. Kanada, kanola yağında dünyanın bir numarası.

İşte üretimde ve tedarikte yaşanan sıkıntılar da üreticileri bisküviden mayoneze alternatif formül arayışına itiyor. Yemeklik yağda arz darlığı fiyat artışına neden olurken enflasyonist baskı artıyor.

YERLİ ÜRETİM ÖNEMLİ

Ayçiçek yağında yaşanan krizi bizzat markete gittiğimizde de görüyoruz. 2020 yılının Ocak ayında bir süpermarket ilanında 5 litre ayçiçek yağı için 35.95 TL fiyat konmuş. Şimdi aynı markanın bir litresi 47.90 TL’ye satılıyor.

Ukrayna krizinin de etkisiyle büyüyen ayçiçek yağı krizi hanelerde hissediliyor. Geçtiğimiz günlerde İstanbul’un Silivri ilçesine gittiğimde çiftçiye tohumluk ayçiçeği desteğiyle ilgili afiş dikkatimi çekti. Başka belediye ve il tarım müdürlüklerinin de benzer girişimleri olduğu anlaşılıyor.

Ayçiçeği için son ekim dönemine yaklaşılırken Türkiye’nin bu krizi yerli üretimiyle aşması çok önemli.

Keza küresel kriz azalsa da yerli üreticinin desteklenmesinin sürdürülmesi de bir o kadar mühim.

BİRÇOK FAKTÖR ETKİLİ

Ve bir yandan da dünya bu krizin ne zaman sona ereceğini öngörmeye çalışıyor. Uluslararası uzmanlar yağ tedarikinde yaşanan sıkıntıyla ilgili olarak kuzey yarım küredeki hasat sonrasını yani yaz sonu ile sonbahar başını işaret ediyor.

Ancak bunda iklim şartları, savaşın bitip bitmeyeceği, fiyatların düşme olasılığı karşısında çiftçinin risk alıp ekim yapıp yapmayacağı, rekolte gibi birçok faktör de etkili olacak.