×
Havayolları, son yıllarda uzun menzilli uçaklarında ara sınıfı yeniden keşfetti. Artık tam yatak olan, hatta bazı havayollarında ‘suit’ standartlarına geçen business ile gittikçe koltuk aralıkları daralan ekonomi arasındaki bu sınıf, birçok havayolunun uçaklarında yer almaya başladı.
Havayollarına koltuk araştırmaları yapan Amerikan IHS şirketinin verilerine göre geçen yıl imal edilip teslimi gerçekleştirilen 14 bin premium ekonomi koltuk sayısı, 2022’de yıllık 70 bin adete çıkacak. Bugün first-business-ekonomiden oluşan uzun menzilli uçakların kabin düzeni, önümüzdeki yıllarda tamamen business-premium-ekonomi’ye dönecek. First class koltukları, birçok havayolunda kalkacak.
NEDEN PREMIUM
Havayolları arasında ‘premium’ olarak adlandırılan ara sınıf uygulaması yaklaşık 20 yıldır yapılıyor. Tayvanlı Eva Havayolları’nın başlattığı bu ürünün başarılı kullanıcılarının sayısı hızla artıyor. British Airways, United, Virgin Atlantic gibi şirketlere önümüzdeki günlerde Air Canada ve Singapur Havayolları da katılacak.
Ara sınıfta yolcuya sadece koltuk değil, havalimanında ayrı kontuardan check-in, artırılmış bagaj limiti, özel yolcu salonu kullanımı gibi haklar sunuluyor.
Koltuk aralıkları ekonomide 75-80 santimetreyken premium’da 100-120 santimetreye çıkarılıyor. Koltukların yatış açıları daha fazla.
Kabin eğlence sistemleri ekran boyutu ve kanal sayısı açısından business’a yakın.
Kokpitlerde kilolarca ağırlıktaki yaklaşma haritaları, kalın check-list’ler artık kalkıyor. Tüm bu bilgiler tablet bilgisayarlara yükleniyor. Üstelik pilotlar tabletleri iniş-kalkışta da kullanıyor. Haklı olarak yolcular soruyor: “Madem pilotlara izin var, yolculara neden yasak?”
İlk cep telefonları çıktığında, elektronik aletler giderek hayatımıza girdiğinde başlayan bu tartışmaya ABD’de FAA olarak adlandırılan Federal Havacılık Otoritesi son noktayı eylülde koymaya hazırlanıyor. Yaklaşık iki yıldır gündemde olan çalışmada testler tamamlandı, sonuçları FAA’ya teslim edildi. Yolcuların beklentisi elektronik aletlerin kullanımına tüm uçuş sırasında izin verilmesi...
HER ÜÇ TELEFONDAN BİRİ AÇIK UNUTULUYOR
Bugün geçerli uygulamada, yolculardan cep telefonlarını kalkış ve inişte kapayıp seyir yüksekliğine ulaşıldığında ise uçuş moduna almaları isteniyor.
Ama uçakta üç cep telefonundan biri açık unutuluyor. Açık unutma oranı hızla artıyor. Çünkü birçok yolcu akıllı cep telefonlarıyla giderek yaygınlaşan uçaktaki kablosuz internet bağlantısı üzerinden elektronik postalarını kontrol ediyor. Veya internete giriyor. Oyun oynayanlar da azımsanmayacak kadar çok. Yani telefonunu tekrar kullanacağı için kapatmayanların yüzdesi de giderek yükseliyor. Bu yoğun kullanıma karşılık son yıllarda cep telefonunun uçuş sistemlerine zarar verdiği konusunda rapor edilmiş bir olay da yok.
HAVA YOLLARI İSTEMİYOR
Uçağa binen her 100 yolcudan 64’ü akıllı cep telefonlarına sahip. Yüzde 45’inin yanında dizüstü veya tablet bilgisayar var. Yüzde 83’ü kalkışın hemen ardından çalışmak, film izlemek veya oyun oynamak amaçlı bilgisayarını açıyor. Her ne kadar hava yolu şirketleri elektronik aletlerin kalkış ve inişte açık bırakılmasına sıcak bakmasa da, FAA’nın araştırması olumlu çıksa bile yaşanabilecek acil tahliyede yolcuların konsantrasyonunu bozacağına, uçağın zamanında terk edilemeyeceğine inanıyor.
İnişten sonra cep açık
1- Pasaportu veya kimliği unutmak: Neredeyse her 10 yolcudan biri bu dertten mustarip. Evden çıkmadan önce ilk kontrol edeceğiniz pasaportunuz veya kimliğiniz olsun. Çocuklarınızla uçuyorsanız, onların kimliklerini, pasaportlarını kontrol edin. Anne-babadan biri varsa, muvafakatnamenizi de almayı unutmayın.
2- Pasaport ve vizelerin geçerlilik tarihlerine dikkat: Bazı vize uygulamayan ülkeler, pasaportun en az 6 ay geçerlilik süresi olmasını istiyor. Veya vizelerde belirli süreden az olanlar kapıdan kabul edilmiyor. Normalde havayolu şirketleri check-in kontuarında bu tür bilgileri kontrol ediyor. Ama gözden kaçan bir detay, gittiğiniz ülkenin kapısından dönmenize neden olabilir. Bu yüzden önce kendiniz kontrol edin. Yurtdışına uçacaklar, havalimanına gitmeden yurtdışı çıkış harcını yatırmak ve makbuzunu almak, terminalde size zaman kazandıracaktır.
3- Bilet, otel rezervasyon kağıtlarınız nerede? Artık kağıt bilet dönemi bitti. Ama bir çok ülkenin pasaport kontrol noktalarında biletinizi, otel kâğıtlarınızı göstermeniz isteniyor. Bunların çıktısını alın, yanınızdan ayırmayın.
4- İnternetten check-in kağıdını evde unutmayın! Bazı havayolu şirketleri uçağa biniş kartınızı kendinizin hazırlamasını isteyebiliyor. Bunu basıp evde unutmayın. İşleminizi kontuarda yaptırıp ekstra para ödemeyin.
5- Tıka basa dolu bavul: Az eşya ile seyahate çıkmayı kendinize kural edinin. Hem ağırlık kurallarına takılıp boşu boşuna para ödemeyin hem de rahat uçun.
6- Havalimanına geç kalmak: Evden veya otelinizden çıkarken havalimanına ne kadar sürede ulaşacağınızı önceden hesaplayın. Havalimanına son dakika gelip uçuşunuzu riske atmayın.
7- Güvenlikte öten ayakkabı giymek: Gittiğiniz yerde şık olmak isteyebilirsiniz. Ama unutmayın Türkiye’de havalimanlarında iki noktada güvenlik kontrolü var. Çıkartmak zorunda kaldığınız çizmeler, içinde metal olan ayakkabılar hem size zaman kaybettirecek, hem de eziyet çekmenize neden olacaktır.
Uçakta hiçbir yolcu çantasından ayrılmak istemez. Boyutları standartlardan büyük, ağırlığı fazla bile olsa, yanına alabilmek için elinden geleni yapar. Kuralları zorlar. Psikolojik olarak yolcu kargoya verilen çantasının başına bir şey geleceğine, en çok da kaybolacağına inanır.
Ancak standart dışı bir çanta kabine alındığında, diğer yolcu için ayrılmış hacimden çalınıyor. Uçağa o yolcudan sonra binenler, baş üstü dolaplarında çantalarını koyacak yer bulamıyor. Doluluğu yüksek uçaklarda bu ciddi bir sorun oluşturuyor.
EL BAGAJINDA YÜZDE 37 KÜÇÜLME
Ama daha da önemlisi kabine alınmak zorunda kalan büyük çantaların acil durumlarda yarattığı sorun. Bu nedenle kabindeki tüm bagajın kalkış ve iniş öncesinde baş üstü bagaj yerlerine veya yer yoksa yolcunun önündeki koltuğun altına yerleştirilmesi şart.
Düşük maliyetli hava yolu şirketi Easyjet, 2 Temmuz’dan itibaren kabin bagajı standardını değiştiriyor. Boyutları 56 X 45 X 25 santimetre olan, 63 litre hacimli çantalar artık ‘el bagajı’ kabul edilmeyecek. Kargoya yüklenecek. Yeni ölçüler 50 X 40 X 20 santimetre. Hacim 40 litre. Yani hacimde yüzde 37’lik küçülme var. Ancak kabin çantasında ağırlık limiti yok.
Bu kural, yazın tatile çıkacak İngilizler üzerinde adeta psikolojik baskı oluşturdu. Bugün birçok yolcu, kargoya bavul verip para ödemek yerine yanına alacağı tek çantayla uçuyor. Easyjet’te bilet alırken çantanızı kargoya vereceğinizi belirtirseniz parça başına internet üzerinden 25 sterlin (75 TL), check-in kontuarında ise 40 sterlin (120 TL) ödüyorsunuz. Ama dört kişilik bir ailede her yolcu bavulunu kargoya verdiğinde ortaya ciddi bir rakam çıkıyor.
DİĞER ŞİRKETLER NE YAPACAK
Şimdi hava yollarının gözü bu kararda. Eğer Easyjet, çok sayıda bavulun kargoya verilmesini sağlar ve ciddi bir gelir artışı yakalarsa, hemen uygulama diğer hava yollarında da başlayabilir. Halen şirkete göre değişmekle birlikte hava yolları kabine 5 ila 10 kilogram ağırlığa sahip, boyutları 56 X 45 X 25 santimetre olan bavulları kabul ediyor.
Uçuşlarda yolcu konforu ve memnuniyetinin temel nedenleri değişir. Mesela, bir hava yolu şirketinin ortalama filo yaşının 2 olması ciddi bir tercih nedenidir. Kabinde mükemmel bir hizmet ve inanılmaz yemekler de sunulabilir. Ama sonuçta yolcu o uçuş için verdiği paraya bakar. Daha az para ödeyerek, daha konforlu bir uçuş ister. İşte tam o noktada, pazarlama her şeyin önüne geçer.
Pegasus’un başarısının arkasında, Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sabancı ve Genel Müdür Sertaç Haybat ile başlayıp giden uzun bir liste yer alıyor. Ama 29.99 TL’lik bilet denildiğinde akla Ticaretten Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Güliz Öztürk geliyor. O, Pegasus’un ticari başarısını ateşleyen fiyat politikasının kahramanı. Kimi zaman 29.99, kimi zaman 49.99 ve ötesi… Küsuratlarla oynarken bile hassas bir ölçüm laboratuvarının lideri.
Seyahat aşkı lider yaptı
Türk hava yolu pazarının bilet fiyat politikasının şekillenmesinde önemli rol oynayan Güliz Öztürk, uzun bir yoldan geliyor. Kadıköy Anadolu Lisesi’ni bitirip Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde öğrenciyken daha fazla seyahat etmek için kabin memuru olmaya karar verdi. 1990’da THY’ye başvurdu. Okurken 2.5 yıl boyunca kadrolu kabin memurluğu yaptı. VIP uçaklarında uçtu.
Okulu bitirince THY’de Uluslararası İlişkiler ve Anlaşmalar Müdürlüğü’ne girdi. 1996’da bu bölümün müdürü oldu. 1998’de Qualiflyer görüşmeleri yürüttü. 2000’de Pazarlama Başkanlığı’na atandığında THY tarihinin en genç başkanlarından biriydi.
THY’de yönetimi değişince ilk önce Nisan 2003’te uzmanlığa alındı, ardından da istifa etti. Havaş ve Ciner Otel Grubu’nun İnsan Kaynakları Direktörü oldu. 1.5 çalıştıktan sonra 2005’te THY’de birlikte görev yaptığı Sertaç Haybat’tan bir teklif aldı. Esas Holding’in portföyüne kattığı Pegasus Havayolları’nın başlayacağı iç hat operasyonunda Tarifeli Uçuşlar Müdürü olacaktı. Satış ağından rezervasyon sistemine kadar tüm yapıyı 2 ayda oluşturdu.
420 TL CEZA ÖDEDİ
TAI ve Hava Kuvvetleri’nin birlikte yaptığı ‘kavramsal tasarım’ 29 Eylül’de Savunma Sanayi Müsteşarlığı (SSM) ve Hava Kuvvetleri’ne sunulacak. Bu üç tasarımdan biri seçilecek
İnsansız Hava Aracı ANKA, eğitim uçağı Hürkuş derken Türkiye’nin gelecek 10 yıldaki en önemli havacılık projesi ‘Milli Muharip Uçak’ olacak. Radara yakalanmayacak yerli savaş uçağının 2023’te gökyüzüyle buluşması hedefleniyor.
Bu iddialı proje için çalışmalar iki yıl önce Savunma Sanayi Müsteşarlığı tarafından başlatıldı. TAI’den 40 mühendis ve Hava Kuvvetleri’nin özel ekibi ‘sanal karargâh’ kurdu. Önce 2060’lı yıllara kadar harekât ihtiyaçları belirlendi. Analizin ardından uçağın ve sistemlerin kavramsal tasarımları yapıldı.
İşin sanayi tarafında ise milli imkânlar araştırıldı. Türkiye’de tasarlanıp yapılacak ve yurtdışından satın alınacak parçalar belirlendi. Başta motor konusu olmak üzere uluslararası işbirliği modelleri incelendi. İhtiyaçlar, yapılabilirlik gibi yüzlerce madde sıralandı.
RADARA YAKALANMADAN UÇMA ÖZELLİĞİ OLACAK
Yeni konseptin, Hava Kuvvetleri’nde 1988’den bu yana kullanılan F-16’ların yerini alması planlanıyor. Ağırlıklı olarak hava-hava görevlerinde kullanılacak uçak için en önemli isteklerden biri de ‘düşük görünürlük’ yani radara yakalanmama. Ana tasarımında da bu özelliğe büyük önem verildi. Bunun için silahların gövde içinde taşınması tercih edildi. Böylece radar ekolarının daha az yansıtılması hedeflendi.
Yüksek hız, etkili vuruş gücü, üstün manevra yeteneği ve büyük harekât yarı- çapı gibi ana maddeler sıralandığında ortaya üç farklı tasarım çıktı. Modellerden biri çift, diğer ikisi tek motorlu. İstenilen görevler yapılabilirlik ve maliyetlerle karşılaştırılacak. Bunlardan biri seçilerek yola devam edilecek.
Ryanair’in patronu Michael O’Leary’nin geleneksel bedava reklam yapmak için ortaya attığı ayakta yolculuk fikrinden sonra tek pilotla uçuş düşüncesi beklenmedik bir hızla benimsendi. Avrupa Birliği, yolcu uçaklarının tek pilot tarafından kullanılabilecek kadar güvenli olacak kokpit teknoloji araştırmasını başlattı.
Thales’in liderliğindeki projeye aralarında Türk Havacılık ve Uzay Sanayi’nin (TAI) de bulunduğu Airbus, Dassault, BAE Systems gibi sektörün devleri de destek veriyor.
KOKPİTİN FELSEFESİ DEĞİŞECEK
Yeni nesil sistemlerle kokpitteki tek pilot artık gözlemci kategorisine geçecek. Tüm tasarım, tek pilota göre değişecek. Kokpitteki otomasyonun yanısıra ana kontrol gerektiğinde yerden sağlanacak.
Son yıllarda özellikle pilotsuz uçaklar konusunda hızlı gelişim dikkat çekiyor. Yolcu uçaklarının da pilotsuz olarak kullanımı ciddi ciddi tartışılıyor. Hatta bu konuda ilginç bir deneyi geçtiğimiz günlerde helikopter imalatçısi Eurocopter yaptı. İnsanlı olarak tasarlanan EC145 tipi çift motorlu helikopter, kokpite yerleştirilen özel bir ekipmanla uzaktan kumandayla uçuruldu.
İngiliz BAE Systems ise Jetstream tipi turboprop motorlu, 19 koltuklu bölgesel uçağı pilotsuz uçurmak üzere testlere başladı. Şu an kokpitte iki pilot gözlemci olarak görev yapıyor. Ancak hedef iki yıl içinde tamamen insansız uçuş.
Havacılık uzmanları, tek pilotlu uçuşun pilotsuz kokpite geçişte önemli bir adım olacağına dikkat çekiyor. Havacılık otoritelerinden alınacak onayın ardından
Yaz tatiline çıkacaklar, sonbaharda ya da kış aylarında Amerika’ya, Uzakdoğu’ya gitmek isteyenler... Elinizi çabuk tutun. Erken satın alacağınız biletle ucuz uçun. Son dakikaya kalmayın.
Gidiş-dönüş tarihleri aynı olan, yan yana oturan iki yolcu bazen inanılmaz fiyat farkıyla uçabiliyor. Hava yolları, satışa bir yıl öncesinde açıyor. Satış, şirketin belirlediği en düşük fiyatla başlıyor. Uçak doldukça fiyat bir üst sınıfa çıkıyor. Bazen de beklenen doluluk yakalanamıyor. Hava yolu, satışa açtığı fiyatın bile altına inerek doluluğu yükseltmeye çalışıyor.
5 Adımda hesaplı uçuş:
ÖNCEDEN PLANLAYIN: Eğer uçuş tarihinizi önceden belirleyebiliyorsanız hemen biletinizi alın. Bazı hava yolları, 6 ay sonrasının biletleri için özel kampanya yapıyor.
YOĞUN GÜNLERDEN UZAK DURUN: Okulların kapanışları-açılışları, hafta sonları veya uzun tatillerin öncesi ve sonrasından uzak durun.
AÇILIŞLARI TAKİP EDİN: Hava yolları yeni açtıkları hatlarda genellikle ilk aylarda özel fiyatla çıkarlar.
PROMOSYON TAKİBİ: Yılbaşı ve şubat tatili sonrası, mart sonu yaz sezonuna giriş, mayıs ayının ikinci yarısı ve eylülde okulların açılması sonrası bilet fiyatları ucuzlar. Bu yıl ramazan ayı yaza denk geliyor. Özellikle iç hat bilet fiyatlarının biraz daha ucuzlayacağını unutmayın.