Önce tek pilot, sonra pilotsuz uçak

Ryanair’in patronu Michael O’Leary’nin geleneksel bedava reklam yapmak için ortaya attığı ayakta yolculuk fikrinden sonra tek pilotla uçuş düşüncesi beklenmedik bir hızla benimsendi. Avrupa Birliği, yolcu uçaklarının tek pilot tarafından kullanılabilecek kadar güvenli olacak kokpit teknoloji araştırmasını başlattı.
Thales’in liderliğindeki projeye aralarında Türk Havacılık ve Uzay Sanayi’nin (TAI) de bulunduğu Airbus, Dassault, BAE Systems gibi sektörün devleri de destek veriyor.

KOKPİTİN FELSEFESİ DEĞİŞECEK

Yeni nesil sistemlerle kokpitteki tek pilot artık gözlemci kategorisine geçecek. Tüm tasarım, tek pilota göre değişecek. Kokpitteki otomasyonun yanısıra ana kontrol gerektiğinde yerden sağlanacak.
Son yıllarda özellikle pilotsuz uçaklar konusunda hızlı gelişim dikkat çekiyor. Yolcu uçaklarının da pilotsuz olarak kullanımı ciddi ciddi tartışılıyor. Hatta bu konuda ilginç bir deneyi geçtiğimiz günlerde helikopter imalatçısi Eurocopter yaptı. İnsanlı olarak tasarlanan EC145 tipi çift motorlu helikopter, kokpite yerleştirilen özel bir ekipmanla uzaktan kumandayla uçuruldu.
İngiliz BAE Systems ise Jetstream tipi turboprop motorlu, 19 koltuklu bölgesel uçağı pilotsuz uçurmak üzere testlere başladı. Şu an kokpitte iki pilot gözlemci olarak görev yapıyor. Ancak hedef iki yıl içinde tamamen insansız uçuş.
Havacılık uzmanları, tek pilotlu uçuşun pilotsuz kokpite geçişte önemli bir adım olacağına dikkat çekiyor. Havacılık otoritelerinden alınacak onayın ardından
10 yıl içinde bu uygulamanın başlayabileceği tartışılıyor.

ÖNCE KARGO UÇAKLARI

İkinci adım ise pilotsuz uçak. İlk etapta sivil kargo uçaklarında sistem denenecek ve hayata geçecek. Sonrasında yolcu uçaklarında bu uygulamanın başması hedefleniyor. Ancak yolcuların psikolojik olarak buna nasıl bir tepki göstereceği merakla bekleniyor. Yolcu psikolojik olarak rahatlamak için kokpitte pilotları görmek istiyor.

Soru - Cevap

Grevde yolcu hakları nedir?

Türkiye’nin gündemindeki havayolu çalışanlarının grevi nedeniyle gecikme (rötar) veya uçuş iptalleri yaşanabilir. Gecikme veya iptalden doğan zarar iç hatlarda Türk Sivil Havacılık Kanunu, dış hatlarda Montreal Sözleşmesine göre havayolu şirketinden talep edilebilir.
Bu genel kurallar dışında, havayoluyla seyahat eden yolcuların haklarına dair yönetmeliğe göre, iptal söz konusuysa iptalin hangi sebepten kaynaklandığına (hava durumu, teknik arıza, grev) bakılmaksızın, yolcu bilet iadesi ile rota değişikliği ve konaklama hizmeti talep hakkına sahiptir. Ancak grev anılan yönetmeliğin 4. maddesinde ‘olağanüstü bir hal’ olarak nitelendirildiği için, yönetmeliğin 6. maddesine göre havayolu şirketi grev sebebiyle uçuş iptallerinde kural olarak tazminatı ödemek zorunda değildir. Rötarda ise havayolu şirketinin tazminat yükümlülüğü zaten yoktur.
Sami Aksoy
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi  Deniz ve Taşıma Hukuku Öğretim Elemanı