×
Kâr payından elde edilen kazanç ‘menkul sermaye iradı’ adıyla vergilendirilirken, hisse satışından elde edilen kazanç ise ‘değer artış kazancı’ olarak vergilendirilir.
Kâr payından olsun, hisse satışından olsun, kazançların Maliye’ye beyanında kritik ayrıntılar da dikkate alınmalı. Gelir vergisi yasasında mükellefe tanınmış vergi avantajları da var.
Şimdi sırasıyla 2018’de elde edilen bu kazançlar için, güncel değerler çerçevesinde vergilendirmenin püf noktalarına göz atalım.
- Kar payında vergi iadesi de var: 2018’de kar payı elde eden kişiler için beyanname verme sınırı brüt 34 bin lira. Stopaj yapılmadan önceki brüt gelirin yarısı, (varsa tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte) toplam 34 bin lirayı geçiyorsa şahsen beyanname verilmesi gerekiyor.
Bu tutarın altında kazanç elde edenler beyanname vermeyecek, vergi de ödemeyecek. Kar payı elde edip beyanname verecek olanların bir kısmı vergi de ödemeyecek. Hatta vergi iadesi dahi alabilecek. 2018’de yaklaşık brüt 380 bin liraya kadar kar payı elde edenler vergi iadesi alabilecek. Tablodan hangi kazanç için ne kadar vergi iadesi alınabileceği görülebilir.
Vergi iadesi çıkmasının nedeni; 2018’de kar dağıtımı yapmış olan şirketin, bu kar payları üzerinden yıl içinde zaten bir miktar (yüzde 15 oranında) vergi hesaplayıp Maliye’ye beyan etmiş olması.
25 Mart’a kadar kar payı gelirini beyan etmek zorunda olan pay sahipleri; gelir olarak kârın (temettünün) yarısını beyan edecekler, kalan yarısı istisna. Sonrasında şirketin yıl içinde ödediği yüzde 15 stopaj da ödenecek vergiye mahsup edilebiliyor. Kesinti yoluyla ödenen (yüzde 15) verginin, hesaplanan gelir vergisinden yüksek olduğu durumda, pay sahipleri vergi iadesine hak kazanabiliyor.
- Hisse seneti satıldığında vergileme:
Okurumuzun sorusunu cevaplamadan önce, gayrimenkul satış kazancının beyanı için gerekli iki temel koşulu hatırlayalım... Birincisi beş yıllık süre koşulu, ikincisi istisna sınırı koşulu.
Beş yıllık süre koşulu: Gayrimenkulün alış tarihi ile satış tarihi arasındaki süre beş tam yılı aşmışsa, kazanç tutarı ne kadar olursa olsun beyanname verilmesi gerekmiyor, vergi ödenmesi de gerekmiyor.
Kazancın istisna sınırını aşması koşulu: İstisna sınırının altında kazanç elde edenlerin de beyanname vermesi gerekmiyor. 2018 yılı için değer artış kazancı istisnası için belirlenmiş tutar, 12 bin lira.
2015’de aldığı konutu; 2018’de, 200 bin lira kazanç elde ederek satan okurumuz için, bu iki kriter de aynı sonuca işaret ediyor: Beyanname de verilecek, kazanç üzerinden vergi de ödenecek...
Bu durumda “ne kadar vergi ödeneceği” merak edilecektir...
Hesaplamada en kritik konu, enflasyon etkisinin dikkate alınması...
Normalde 200 bin lira kazanç üzerinden ‘56 bin 280 lira’ gelir vergisi hesaplanır. Ancak; enflasyon etkisi dikkate alınarak hesaplama yapıldığında kazanç da düşer, ödenecek vergi de. Ödenecek vergi yaklaşık 42 bin lira daha az, ‘14 bin 195 lira’ olarak hesaplanır.
Tabloda vergi hesaplamasının detayları yer almakta. Alış ile satış arasındaki fark (kazanç) ilk başta 200 bin lira olarak görünse de, vergi bu kazanç üzerinden ödenmeyecek. Öncelikle enflasyon endekslemesi yoluyla alış maliyeti (123.870,73 TL) arttırılabilecek, dolayısıyla vergiye tabi kazanç da, ödenecek vergi de azaltılabilecek. Sonrasında, 12 bin lira istisna da düşülebilecek. Kalan kazanç (76.129,27 TL) üzerinden vergi (14.194,90) ödenecek.
Bugün, beyannamenin Maliye’ye nasıl iletileceğini, kira gelirinin büyüklüğüne göre artan vergi oranlarını ve tutarlarını ele alıyoruz. Yazlıklardan elde edilen ve günlük haftalık kiralanan taşınmazlardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesindeki kritik noktaları da açıklıyoruz ayrıca.
Beyannameler elektronik olarak iletilebiliyor mu?
2018’de elde edilen kira gelirlerinin en son 25 Mart’a kadar beyan edilmesi gerekmekte. Beyannameler elden vergi dairesine verilebilir, posta ile de gönderilebilir. Beyannamelerin, mükellefin bağlı olduğu (ikametgâhının bulunduğu) vergi dairesine verilmesi gerekiyor.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki ( https://intvrg.gib.gov.tr/) ‘Hazır Beyan Sistemi’ ile de gelirler beyan edilebilir.
Beyannameler, elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış mali müşavirler aracılığıyla da gönderilebilir.
Postayla beyannamesini gönderecekler için önemli bir hatırlatma da bulunalım. Beyanname eğer normal (adi) posta ile gönderiliyorsa postaya veriliş tarihi değil, vergi dairesine postanın ulaştığı tarih dikkate alınıyor. Taahhütlü postadaysa postaya veriliş tarihi dikkate alınıyor.
Evden beyanname alma hizmeti kimlere yapılıyor?
Sadece kira geliri elde eden 60 yaş üzeri mükellefler ile engelli mükelleflerden yaşlılığı, engeli veya hastalığı nedeniyle vergi dairesine gidemeyecek durumda olanlar için, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) bu kişiler için evden beyanname alma hizmeti sağlıyor. Belirtilen şartları taşıyan mükellefler, bağlı oldukları vergi dairesini veya Türkiye genelinde Vergi İletişim Merkezi’ni (VİMER - 444 0 189) arayarak randevu isteyebilirler.
Kiracı işletmelerin yıl içinde ödediği stopaj tutarları, mülk sahipleri tarafından beyanname doldurulurken hesaplanan vergiden düşülür. Eğer stopaj tutarı, hesaplanan vergiden de yüksek çıkıyorsa, aradaki fark mülk sahibine iade edilir.
Yani işyeri sahipleri, kira ödemek bir yana üzerine vergi iadesi dahi alabiliyorlar. 2018’de işyerinden yıllık brüt 97.635 TL ye (net: 78.108 TL’ye) kadar gelir elde edenler için bu avantaj söz konusu. Tablodan diğer kira gelirleri için iade örnekleri de görülebilir.
Tablodaki hesaplama götürü gideri tercih edenler için vergi hesaplamasını içeriyor. Tabi ki belgesiz götürü gider yerine, belgeli gerçek gideri tercih edecekler için vergi hesaplaması gerçek giderin büyüklüğüne bağlı olarak farklılık gösterecektir.
İşyeri kira gelirleri için diğer kritik noktalara da göz atalım şimdi...
Kimler beyanname verecek? 2018’de yıl içinde; net 27 bin 200 lira, brüt 34 bin liradan fazla işyeri kira geliri elde edenler beyanname (1-25 Mart 2019) verecek. Eğer işyeri basit usuldeki bir mükellefe kiraya verilmişse (veya vergi kesintisi zorunluluğu olmayanlarca kiralanmış ise) beyanname verme sınırı 2018 gelirleri için Bin 800 lira.
Gerçek gider mi, götürü gider mi? İşyeri kira geliri elde edenler de; aynı konut gelirlerinde olduğu gibi ister ‘belgesiz götürü gideri’ ister ‘belgeli gerçek gideri’ tercih edebilirler. Hangisinin daha avantajlı olduğu belgeli gerçek giderin büyüklüğüne bağlı. Yüzde 15 götürü gidere göre, daha fazla gerçek gideri olanlar ‘gerçek gider’ yöntemini tercih edebilirler. Beyannameye dâhil olan gerçek gidere ilişkin belgeler ileride olası bir denetimde istenebilir. O yüzden bu belgelerin 2023’ün sonuna kadar saklanması gerekiyor.
Kim ne kadar iade alacak? Tabloda farklı kira gelirlerine göre değişen hesaplamalar yer almakta. Örneğin 2018’de yıllık net 36.000 lira (aylık net 3.000 lira) kira elde eden bir mülk sahibi, beyanname verecek ama vergi ödemeyecek ve 1.793 lira da vergi iadesi alacak.
Aylık 10 bin lira net kira elde eden bir kişi için ise ilk başta 35 bin 105 lira vergi hesaplansa da, yıl içinde stopaj yoluyla kiracının ödediği vergi (30 bin lira) mahsup edildiğinde, bu kez son hesaplamada ödeyeceği vergi 5 bin 105 lira olarak tahakkuk edecektir.
Her iki konuda da ayrıntıları bugün açıklıyoruz. Ayrıca; kiracıdan tahsil edilemeyen konut kiralarının durumunu, eğitim ve sağlık masraflarının ödenecek vergiye etkisini ele alıyoruz.
İstisnadan kimler yararlanamaz?
2018 kira gelirine ilişkin beyannamesini; 25 Mart 2019’a kadar vermeyip sonradan (denetim sonucu) vergisini ödeyecekler istisnadan yararlanamıyor. Maliye’nin radarına takılanlar hem vergisini cezalı ödeyecek, hem de vergi hesabında 4.400 liralık istisnayı düşemeyecekler.
4.400 liralık istisna konut kira gelirleri için düzenlendiğinden, işyeri kira geliri olanlar istisnadan yararlanamıyor. Aynı dönemde hem işyeri, hem de konut kirası elde edenler, konut kira vergisinin hesabında 4.400 lirayı gelirinden düşebiliyor.
Ticari, zirai veya mesleki kazancı nedeniyle gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan, esnaf, tüccar, doktor, avukat vb. kişiler de istisnadan yararlanamıyor.
Ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının tutarı yıllık 120 bin lirayı aşanlar da istisnadan yararlanamıyor.
Bir konuta birden fazla kişinin ortak olması halinde, bu konuttan elde edilen kira gelirlerinin vergilendirilmesinde, her bir ortak, 4.400 liralık istisnadan ayrı ayrı yararlanabilecek.
Bir kişinin birden fazla konuttan kira geliri elde etmesi halinde ise 4.400 liralık istisna yalnızca bir kez uygulayabilecek.
Gerçek gider yöntemi seçildiğinde ise yüzdesel bir sınır yok. Gerçek gider belgelerinin toplamına bağlı olarak mülk sahipleri vergi hesabında -götürü gider yöntemine göre- daha az vergi de ödeyebilir. Hatta vergiye tabi kira geliri kadar gerçek gideri olan mükellefler için vergi ödemesi de çıkmayacaktır...
Bugün gerçek gider yönteminin püf noktalarını, merak edilen konuları ayrıntılarıyla ele alıyoruz...
GERÇEK GİDERİN AVANTAJI
Yüzde 15 götürü gidere göre, daha fazla indirilebilir gerçek gideri olan mülk sahipleri gerçek gider yöntemini seçip daha az vergi ödeyebilirler. Gerçek gider yönteminde; söz konusu belgelerin, beş yıl saklanarak olası incelemede de ibraz edilmesi gerekiyor. (2018’in kira beyanları için; 2023’ün sonuna kadar belgelerin saklanması gerekiyor.)
Gerçek gider kabul edilen harcamalar neler?
Son beş yılda (2014 ve sonrasında) konut alanlar, konut edinim bedelinin (tek bir konut için) yüzde 5’ni kira gelirinden düşebiliyor. İşyeri kira gelirinin vergi hesabında, yüzde 5 giderden faydalanılamıyor.
Kira gelirinden dolayı beyanname veren mükellef sayısı son 10 yılda, 3 kat arttı. 2008’den, 2018’e; gelirini beyan eden mülk sahiplerinin sayısı yaklaşık 1 milyon 250 bin kişi arttı. 10 yıl önce; 750 bin kişi kira gelirini beyan ederken, bu sayı yaklaşık 2 milyon kişiye ulaştı.
Şahıs ve şirket olarak faaliyet gösteren işletme sayısındaki artış ise çok daha düşük oranda: Kurumlar vergisi mükelleflerinin sayısı 642 binden, 778 bine (136 bin artış), gelir vergisi mükelleflerinin sayısı 1 milyon 725 binden, 1 milyon 891 bine (166 bin ) artış göstermiş. 10 yıl için; işletme sayısında sınırlı bir artış gerçekleşmişken, kira gelirini beyan eden mükellef sayısının üçe katlanması daha çok ‘elektronik denetim’ kaynaklı. Kira ödeme yöntemlerine getirilen yasal zorunluluklar, ‘kira gelirlerinin Maliye’den gizlenmesini oldukça zorlaştırdı.’
İşyeri kira ödemelerinin tümü bankadan veya PTT üzerinden yapılmak zorunda, konut kiralarında ise 500 lirayı aşan kiralar bankadan ödeniyor. Ve bu ödemelerin tümü de Maliye’nin hafızasına otomatik olarak akıyor.
Dolayısıyla; Maliye, beyan dönemi geçtikten sonra, beyan edilmeyen kira geliri varsa bunu rahatlıkla tespit edebilir halde... Tespit sonrası yapılacak işlem de belli. Verginin, cezalı olarak mükelleften istenmesi...
Milyonlarca mülk sahibi için konu hassas... 2018’de elde edilen kira gelirlerinin beyan dönemi iki gün sonra (Cuma) günü başlıyor. Ve mart ayı bitmeden de (son tarih 25 Mart) beyan süresi doluyor.
Beyan sırasında birçok özellikli konu var... Kimi mülk sahipleri, kira geliri elde etse de beyanname vermeyecek... Kimi mülk sahipleri, kira geliri elde etmemiş olsa da beyanname verecek... Kimisi ise beyanname verecek ama vergi ödemeyecek, bir de üstüne vergi iadesi alacak. Ödenecek vergiyi azaltabilecek istisnalar, giderler ve indirimler de var...
Merak edilen tüm ayrıntıları 5 gün boyunca ele alıyoruz...
Bugün; beyanname vermek zorunda olanları, konut kira gelirindeki istisna tutarını, gerçek gider ve götürü gider ayırımını açıklayarak başlıyoruz. Ayrıca; farklı kira bedellerine göre değişen örnek hesaplamaları, tablo üzerinden gösteriyoruz.
Gayrimenkulünden kira geliri elde edenler, gayrimenkulünü satıp kazanç elde edenler, faiz geliri elde edenler, ücretliler ve kâr payı elde edenler... Önümüzdeki yazılarda; her bir gelir türünü ayrıntılı olarak ele alacağız. Bugün, gelir türlerine göre kimlerin beyanname vermek zorunda olduklarını açıklıyoruz.
KİRA GELİRİ ELDE EDENLER
2018’de yıl boyunca toplamda 4.400 liraya kadar konut kirası elde edenler (1-25 Mart 2019) beyanname vermeyecek. Dolayısıyla vergi de ödemeyecekler. 4.400 lirayı aşan konut kirası elde edenler beyanname vermek zorunda. Beyanname verenler için; ‘vergi hesaplanması sırasında, istisna, gider ve indirimler, hangi koşullarda ödenecek vergiyi azaltacak’ konusu önemli... Ayrıntılarını yeni yazılarımızda (yazı dizisi olarak) ayrıca ele alacağız.
2018’de net 27.200 lira, brüt 34.000 liradan fazla işyeri kira geliri elde edenler beyanname (1-25 Mart 2019) verecek. Eğer işyeri basit usuldeki bir mükellefe kiraya verilmişse (veya vergi kesintisi zorunluluğu olmayanlarca kiralanmış ise) beyanname verme sınırı 2018 gelirleri için 1.800 lira. İşyeri kira beyanında vergi ödemek bir yana, vergi iadesi alacaklar da olacak.
GAYRİMENKUL SATIŞ KAZANCI GELİRLERİ
Normalde taşınmazın alış değeri ile satış değeri arasında kazanç oluştuğunda bu kazanç üzerinden vergi hesaplanır. Ancak Gelir Vergisi Kanunu’na göre alış tarihinin üzerinden beş tam yıl geçtikten sonra taşınmaz satıldığında ne kadar kazanç elde edilirse edilsin vergi ödenmiyor.
Beş yıldan önce evini-işyerini satıp (2018’de) 12 bin lirayı aşan kazanç elde edenler bu kazançlarını beyan etmek zorunda.
KÂR PAYI GELİRLERİ