×
Airbus, Boeing ve bazı havayolları ile Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi’nin ana istekleri havalimanı yakınlarındaki baz istasyonlarının uzaklaştırılması şeklinde oldu. İstenen, bu istasyonların en az 3.5 km uzağa taşınmasıydı. Ama başta AT&T ve Verizon gibi Amerika’nın en güçlü iki telekomünikasyon devleri bunu çok kabullenmediler. Sonuçta dünyada 40 ülkede 5G kullanılıyordu ve sorun yaşanmamıştı. Ana sorun şuydu; Uçakların altimetre denilen yüksekliği gösteren sistemleri 4.2 ile 4.4 GHz aralığındaki sinyallerle çalışıyordu. 5G yayını ise 3.7 ile 4.2 MHz aralığındaydı. Yani birinin üst sınırı, diğerinin başlangıç çizgisi oluyordu. Bu durum endişeleri arttırdı. Tartışmalar 21 Aralık 2021’den 19 Ocak 2022 tarihine kadar sürdü. Ama sonunda iki büyük operatör AT&T ve Verizon yaygın yayına başladılar. Güçlü kablosuz interneti şahlandıran sistemi hayata geçirdiler.
TARTIŞMA SÜRECEK
Bu olay ağırlıklı olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşandı. Havalimanı yakınlarındaki baz istasyonlarının bazıları devre dışı bırakıldı. Özellikle uçakların kötü havalarda, yani çıplak gözle yüksekliğin tam da anlaşılamadığı zamanlarda pilotlar tamamen altimetrenin eline kalıyordu. Gerçi kara yakınlığı uyarı sistemleri falan da var ama altimetre hala önemli ve pilotun önündeki bilgisayarı da besleyen üç aynı örneği kokpitte bulunuyor. Sorun bitmiş gibi de görünmüyor. Tartışmalar sürecek. Uçak imalatçıları daha fazla araştırma yaparak hangi tip altimetrelerin hangi uçaklarda ne kadar etkilendiğini belirleyecekler.
CEP TELEFONUNDA DA YAŞANDI
Asi yolcu olayları son bir yılda birkaç kat katlanmaya başladı. Her 100-150 uçuşta bir, uçağa polis çağırılması gerekiyor. Özellikle uçuş sırasında sorun çıkaran yolcuların başında ‘maske indirme’ en çok işlenen suç olarak görülüyor. Omicron’un bulaşıcılığı yüksek ama ölümcül olmasının daha az riski asi yolcuları iyice gevşetti. Havalimanlarında sosyal mesafe çoktan yok olmaya başladı. Maske konusunda da ciddiyet iyice azaldı. Maske takanların yüzde 60’ından fazlasında burunların dışarıda olduğu gözleniyor. Alkollü yolcu sayısındaki artış da havayolu personelini zorlamaya başladı. Pandemi nedeniyle sinirleri iyice bozuk olan yolcuların uçakta virüs kapma tehlikeleri konusundaki endişeleri de tartışmaları arttırıyor.
HAFTADA 1000 VAKA
IATA’nın Kabin Operasyonları Güvenliği Teknik Grubu’nun resmi olmayan bir araştırmasında, bir üye havayolu şirketi tek bir haftada 1.000’den fazla uyumsuzluk vakası bildirdi. Bir diğeri, taşınan sayılara göre asi yolcu olaylarında yüzde 55’lik bir artış hesapladı. Olaylar hemen her kıtadaki uçuşlarda görülüyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Federal Havacılık Otoritesi (FAA), Ocak ve Ekim 2021 arasında 4 bin 600’den fazla olay rapor edildiğini açıkladı. Bunların yüzde 72’si federal maske takma zorunluluğuna uymayı reddetmeyle ilgiliydi. Bu raporların yaklaşık 849’u, son on yılda görülmeyen yoğunlukta olaylar oldu. En fazla asi yolcunun Amerikan havayollarında ortaya çıktığı belirtilirken Asya-Pasifik ülkelerinde ise bu sayının oldukça düşük olduğu gözlendi. Bunda da o bölgede uçuşların sıklıkla kesintiye uğraması, özellikle Çin’e yapılan uçuşların zaman zaman durma noktasına gelmesi etkili oldu. Sorunların, özellikle maske takmada direnen yolcuların en fazla görüldüğü havayolu şirketleri ise Afrika havayolu şirketleri. Ve Afrika’ya uçan havayolu şirketlerinde de durum aynı oldu. Buna Türk Hava Yolları ya da Air France gibi havayolu şirketleri dahil. Kabin ekiplerinin Afrika uçuşların çok zorlandıkları gelen raporlardan belli oluyor.
UÇUŞTAN ÖNCE VE UÇUŞTA İKAZ
Masum bir protesto başlamıştı. Kazakistan’da gaz fiyatlarına yapılan zam insanları sokağa dökmüştü. Gaz zengini ülkede olup bitenler bir anda çığırından çıktı. Kontrol edilemez hale geldi. Silahlar ateşlendi. Öldürülenlerin sayısı bilinmiyordu. Vahşet ele geçirilen ağır silahlarla tırmandı. Böylece olayların uzantısı, talanlar başladı. Soygunlar birbirini izledi. Yollar kesildi, binalar ateşe verildi. Araçlar ters çevrilip hurdaya döndürüldü. İşte olayların doruğa çıktığı Almatı’da bir arkadaşını ziyarete giden THY’nin en tepesindeki isim İlker Aycı ve eşi Tuğçe Saatman Aycı da oradaydı.
ÖNCE JETLER TERK ETTİ
Olaylardan önce bir THY yolcu uçağı, Boeing 737-800 Nur Sultan Havalimanı’na inmiş, yolcusunu bırakmış, yeni yolcularını alıp kalkmıştı. Geride uçaktan inen ve dinlenmeye giden 2 pilot ve 4 kabin memuru kalmıştı. Olaylar başladığında onlar otellerinde güvendeydi. Ama bu arada -14 derecedeki Nur Sultan’dan tam 24 iş jeti birbiri ardına havalandı. Ülkenin zenginleri, yabancı kuruluşların tepe isimleri Kazakistan’ı hızla terk ettiler. Kimi Moskova’ya, kimi Avrupa’ya kimi de çevre ülkelere gittiler.
TEK UÇAĞIMIZ VARDI
GEÇTİĞİMİZ ay Türk Hava Yolları uçaklarında yolculuk eden 90 bin kişi gökyüzünde internete bağlandı. Pandemi döneminde bu bağlantının hızla arttığı görüldü. Uçuşların azalmasına rağmen 2019’da ortalama aylık bağlantı 70 bin civarında iken 2021 yılında 90 bini geçti. Yıllık ortalama bağlantının 1 milyonun üzerine çıktığı tahmin ediliyor.
Türk Telekom’un başarılı operasyonu ile THY uçaklarının büyük kısmından 3 bin metrenin üzerine çıkıldığında yapılan internet bağlantısı yolcuların konforunu yükseltiyor. Elbette yolcu memnuniyeti de giderek artıyor. Uçaklarda internet çağı başladığında çalışmalarını hızlandıran Türk Telekom’un CEO’su Ümit Önal hızlı hareket ettiklerini ve THY uçaklarının çoğunluğunda yolculara en iyi koşullarla kablosuz yüksek hızlı internet hizmetinin geciktirilmeden sunulduğunu söyledi.
NE ÇABUK ALIŞTIK
Şunun şurasında 10 yıllar falan geçmedi. Bindiğimiz uçaklar havalandığında yeryüzü ile irtibatımızı kaybediyorduk. Hiçbir yakınımızdan ya da iş yerimizden haber alamıyorduk. Dünyada olup bitenleri takip edemiyorduk. Her şeyden habersiz bazen saatler geçiyordu. Düşünün bir İstanbul- Los Angeles uçuşunda 13 saatten fazla süre habersiz kalıyorduk.
Ama şimdi öyle değil. THY uçaklarından A350, A330, A321 NEO, B787, B777 ve B737 MAX tipi uçaklarda kablosuz internet hizmeti var. Biniyorsunuz uçağa 3 bin metrenin yani 10 bin feet üzerine çıkıldığında sistem otomatik olarak devreye giriyor. Uçuş konumundaki cep telefonlarınızdan, tabletlerinizden ya da dizüstü bilgisayarlarınızdan Türk Telekom WiFi Fly kablosuz ağını seçin. Sonra TKwifi.net’ten de connect’e basıp istediğiniz paketi satın alın. Eğer Business sınıfında uçuyorsanız zaten internet bedava. Business’ı seçip soyadınız ve koltuk numaranızı yazarsanız bağlantı kurabiliyorsunuz. Unutmayın uçakta yer değiştirseniz bile size verilen uçuş kartındaki koltuk numarası geçerlidir. Başka bir numara ile bağlantı kuramazsınız.
Gelecek yıl Türkiye’de ve dünyada havacılıkta birçok gelişme yaşanacak. Havayolları ve havacılık şirketleri ile uçak imalatçıların gelirleri arttıkça yükselişin ivmesi de artacak. İyi niyetleri zorlamadan oluşan başlıklar şöyle:
* Havayollarında yolcu artacak. Pandemide uçmaya alışan yolcular tedbirleri aldıkça kendilerini güvende hissetmeyi öğrendiler. 2019 havayolu yolcu trafiği yakalanma noktasına gelecek. Eğer yeni bir koronavirüs varyantı ortaya çıkmazsa havayolu yolculuğu 2019’u bile geride bırakabilir.
* Havalimanlarının zararları çok azalacak. Birçok büyük havalimanı zararlarını birden kapatmasa da 2022’nin karlı bir yıl olacağını düşünüyorlar.
* Uçak imalatçıları imalatlarını arttıracak. Uçak teslimatları dar gövdede iki katına çıkacak. Büyük gövde teslimatlarında hatırı sayılır bir yükseliş gözlenecek.
Pandemi nedeniyle 2021 yılında da uçuşlarda ciddi azalmalar oldu. Havayolu uçaklarında kazalarının azaldığını görüyoruz. Zaten son yıllarda artan uçuş güvenliği kazaların azalmasını sağladı. Hem havacılık teknolojilerinin gelişmesi, hem de uçuş eğitimlerinin artması ve kontrol sistemlerinin çoğalması bu sonuçları sağladı.
Henüz 2021 yılı bitmedi ve umarım bir kaza daha yaşamayacağız. Şimdiye kadar dünyada 88 hava kazasında 369 kişi hayatını kaybetti. Bu yıl kazaların çoğunluğunu küçük gövdeli uçaklar ve çoğunlukla helikopterler yaptı. Helikopter kazalarının büyük kısmında görüş uzaklığının düşmesine rağmen uçuşta ısrar edilmesi önemli rol oynadı.
* 2021 yılının en büyük uçak kazası 9 Ocak günü Endonezya’da meydana geldi. Sriwijaya Havayolları’na ait bir Boeing 737-500 uçağı Jakarta’da kalkıştan kısa süre sonra Java denizine çakıldı. Yolcu ve mürettabat dahil 62 kişi hayatını kaybetti.
* 2 Mart 2021’de Güney Sudan’da Supreme Havayolları’na ait L-410 Turbolet uçağının çapması sonucu 10 kişi hayatını kaybetti.
Bütün açıklamalar Corana- Omicron varyantının Delta kadar tehlikeli olmadığı yönünde. Ama Omicron daha hızlı bulaşıyor. İşte bu açıklamalar birbiri ardına gelince işin bulaş riskinin yüksekliği havayolu şirketlerini çok tedirgin etti. Tedirginlik konusunda haklıydılar. Öncelikle yeni varyantın çıkış ülkesi olarak kayıtlara geçen Güney Afrika Cumhuriyetine uçuşlar durduruldu. Yine Afrika kıtasında bazı ülkelere uçuşlarda ara verildi. O bölgelerden gelecek yolcuların birçok Avrupa ülkesinde transit geçişlerine de izin verilmemeye başlandı. En hızlı hareket eden, Corana’dan ilk ağızları yanan Asya-Pasifik ülkeleri oldu. Başta Çin olmak üzere Uzak Doğu’da birçok ülke hala kapılarını tam açmış durumda değil. Açanlarda gelen yolculara ellerinde negatif test sonuçları olsa da havalimanlarında yeniden test yapıyorlar. Avrupalı havayolu şirketleri de çok huzursuz. Bu hızlı yayılan varyantla ilgili kendi ülkelerinin kararlarını uygularken hızla da yolcu kaybetmeye başladılar. Bütün dünyada omicron varyantı nedeniyle yüzde 5 yolcu kaybının aşıldığı şeklinde.
DÜŞÜŞLER YAŞANIYOR
Ama Asya-Pasifik ve Afrika ülkelerinde bu kayıplar çok daha fazla. Yolcu sayılarının zaten giderek düştüğü aralık ayında, ocak ve şubat için havayollarının endişeleri de artıyor. İleriye dönük bilet satışlarında da fark edilir düşüşler var. Bu varyanttan Havayollarının en az etkilendiği ülke Amerika Birleşik Devletleri görünüyor. Standart kısıtlamaların üzerine yeni bir kısıtlama gelmedi. Ama yine de omicronun hızlı yayılması dev havayolu şirketleri olan ABD’de korkuları büyütüyor. Pandemiden büyük darbeler yiyen havayolları yolcu artışında 2019 rakamlarına doğru hareketin yeniden kesilmesi durumunda yeniden iflasların gelebileceği de gündemlere taşınıyor. Delta varyantı kadar hastalığın ağır olmasına yol açmadığı ileri sürülen omicron, umarım daha fazla yolcu kayıplarının artmasına yol açmaz.
DAR GÖVDENİN FAVORİSİ OLDU
Airbus’ın A220 uçağı aslında Kanadalı imalatçı Bombardier’in C serisi uçağıydı. Ama Kanada tek başına bu uçağı geliştirme ve pazarlamada geri kaldı. Airbus ilk uçuşunu 16 Eylül 2013 yılında yapan uçağa 2018 yılında yüzde 50.01 hisse ile ortak oldu. Uçak artık Avrupa-Kanada ortaklığının bir ürünü. 2016 yılında hizmete giren uçağın şansı Airbus’la değişti. Dar gövdeli uçağın içine girildiğinde geniş gövdeli bir uçak hissi yaratıldı. Geniş pencereler, hacimli baş üstü dolapları, çok özel ışıklandırma ve kabin içi eğlence sistemleri derken 100-160 koltuklu uçak bir anda sipariş rekorları kırmaya başladı. Ortalama seyir sürati saatte 829 km olan uçak, yolcularını 6 bin 400 km’den biraz daha uzağa taşıyabiliyor. Üstelik benzerlerine oranla yüzde 25 daha az yakıt harcayarak ve çevreci yapısı ile çok da sessiz bir uçak.
Uçağımız alçalıyor, Antalya kanatlarımız altında. Bin metre yüksekten denizin altı görünüyor. Pırıl pırıl sular, uzanıp giden harika kumsallar, ardında yayılan verimli ovalar, dağlar, başında karlar olan bir dağda küçük bir kayak merkezi, suyun içindeki kayalıklar, falezler, uzayıp giden seralar... Böyle bir fotoğraf, hiç oynanmadan takvim yapraklarında yerini alıyor. Aralık, ocak, şubat, mart hepsi dahil bütün aylar için bir cennet. Çiçek kokan bir şehir, sıcak sımsıcak her yanı. Uçağımız teker koyuyor. Kapı açıldığında içeri giren hava bile başka bir hava. Nem kimin umurunda. Çicek kokuyor, deniz kokuyor, tutku kokuyor. Buralara gelip bir daha gidemeyen Ruslar, Ukraynalılar, Almanlar ve İngilizler var. Memleket kabul etmişler, yerleşmişler bir başka yere gitmeyi düşünmüyorlar, “Bizim evimiz burası” diyorlar.
ZOR BİR MİMARİ
Havalimanları yapılırken genellikle DHMİ işi başlatıyor. Yarışmalı-yarışmasız bir çizim yapılıyor. Birinci gelen mimarin yaptığı çalışma DHMİ için tartışılıp son şeklini alınca ihale açılıyor ve yapımcı-işleticiye proje veriliyor. ‘Yap-İşlet’ deniyor. Sonra değişiklik yapmak çok zor. Bir yolsuzluk iddiası çıkar diye birebir uygulanıyor. Antalya Havalimanı da iyi bir mimarın çalışması, ama karmaşık bir yapı. Büyüme ve genişleme iyi hesap edilmediği için eklemeler bile ayrı yerlerde oluşmuş. İki dış hat binası farklı noktalarda. İçinde iniliyor, çıkılıyor, yönler zor bulunuyor. Neyse ki TAV ilk ortaklığında Frankfurt Havalimanı işletmecisi olan ortağı Fraport ile biraz çeki düzen verebilmiş. İki ortak arasında hiçbir sorun çıkmamış. Artık, Atom karınca TAV CEO’su Sani Şener ile yeni dönemde işler daha da hızlanacak, çekidüzen verilme artacak. Sonuçta havalimanını yolcular daha rahat kullanacak. Gelişte zaten yolcu hızla çıkıp denize koşuyor. Gidişte ise yolcu biraz daha güneş ve denizden yararlanmak için havaimanına limitler içinde son dakika geliyor. Elbette içeri de yolunu kaybetmesi, uçağa gidiş kapısını bulmada zorlanması rahatsız edici. Ama düzeliyor.
2051’E UZANAN İŞLETME