×
Her ikisi de başarılı ve çok çalışkan birer öğrenci.
Her sınavdan önce saatlerce çalışıyorlar. Matematik sınavından ikisi de 100 alıyor. İkisi de çok mutlu.
Hangisinin başarısı daha sağlıklı? Sadece mutluluklarına bakarak anlayamıyoruz.
BAŞARISIZLIK DURUMU
Ne zaman anlıyoruz? Başarısız oldukları durumlara bakarak.
İkinci matematik sınavında ikisi de 40 alıyor. Ama bu durumda Taylan üzüntü duyarken, Bülent utanç hissediyor.
Neden ikisinde farklı duygular oluşuyor? Bülent neden utanmış hissediyor?
BAŞARI MOTİVASYONU
İşler yolunda giderken, 5. yarışında talihsiz bir olay yaşıyor. Gözlüğü su alıyor ve görmeden yarışmak zorunda kalıyor. Bu da onun zamanlamasını etkiliyor.
(Yarışların bir tanesini Cavic’den sadece 0.01 saniye önce bitirerek kazandığını düşünürsek, zamanlamanın önemini anlarız.)
Kör yüzmesine rağmen, Phelps çok iyi zamanlama yapıyor ve birinci oluyor. Phelps bunu nasıl beceriyor?
KÖTÜ ZAMANLAR İÇİN PRATİK
Yarıştan sonra gazeteciler bu soruyu sorunca, Phelps ilginç bir yanıt veriyor: Ben bu ihtimale karşı saatlarce gözüm kapalı pratik yaptım.
Tiger Woods dünyanın en iyi golfçülerinden bir tanesi .
Woods, kuma saplanan toplara vurmakta usta. Böyle bir pozisyonla, yılda 4-5 defa karşılaşıyor. Başarısını sorduklarında “Ben böyle ihtimallere karşı günde 2000 vuruş yapıyorum” diyor.
Başarıya ulaşmış kişiler hiçbir zaman işi sansa bırakmıyor. Ortalama 10.000 saat pratik yapıyorlar. Onun için, yeteneğin en önemli unsuru çalışmak.
Öğrenci soruyu bilirse, bir sonraki soruya geçiyor. Ama bilemezse, öğrenciye elektrik şoku uyguluyor.
Elektrik şoku 15 volttan başlıyor ve öğrenci bilemedikçe 15’er volt artıyor. En son nokta 450 volt. (Bir elektrik ampulü 220 volt).
Sizce ünlü Yale profesörü Milgram tarafından 1960’lerde yapılan bu deneyde, deneklerin yüzde kaçı 450 volta kadar çıkar ve yüzde kaçı elektrik şoku vermeyi reddeder?
İNSANLARIN KARANLIK TARAFLARI
Hiçbir normal insan, başka bir insana bir soruyu bilemedi diye, 450 voltluk elektrik şoku vermez diyorsanız, yanılıyorsunuz.
Deneye katılan insanların %65’i , 450 voltluk elektrik şokuna kadar çıkıyor. (Bu arada gerçekte elektrik şoku yok. Ama öğretmen denek bunu bilmiyor.)
Normal şartlarda böyle acımasız bir davranışta bulunmayacak denekler, bu deneyde ne oluyor da böyle bir davranış sergiliyor?
OTORİTENİN ETKİSİ
Bir insanın büyük ikramiyeyi kazanma ihtimali ise on milyonda bir.
Hal böyleyken, neden bu kadar insan milli piyango bileti alıyor?
BEYNİN ZEVK BÖLGESİ
Bunun yanıtı Ulm Üniversitesi’nden Prof. Birgit Abler’in araştırmasında gizli.
Prof. Abler, denekleri fMRI makinesinin içine koyuyor ve bir çeşit kumar oyunu oynatıyor. Denekler oyun oynarken, onların beyin hareketlerini kaydediyor.
Merak ettiği soru şu: beynin keyfi ve zevki yöneten kısmı ( Ventral Striatum- VS) ne zaman aktif oluyor?
Ama oyunları öyle ayarlıyor ki deneklerin, bazı oyunları kazanma şansları yüksek iken; bazı oyunları kazanma şansları düşük. Bunu denekler de biliyor.
Verileri analiz edince ilginç bir şey keşfediyor.
Paraguay’daki Ache kabilesinde doğan çocuklar 2 yaşında yürümeye başlarken, Afrika’da Botswana’da !Kung San kabilesinde doğan çocuklar 9 aylıkken başlıyor.
Biyolojik yapıları benzer olmasına rağmen, neden çocuklar farklı yaşlarda yürümeye başlıyor?
FARKLI EBEVEYNLİK ANLAYIŞI
Bunun sebebi, iki kültürün çoçuk yetiştirme tarzlarının farklı olması.
Ache kabilesinde anneler çocuklarını neredeyse 4 yaşına kadar kucaklarındaki kundakta taşıyor ve bu süre boyunca onları emziriyor. Çocuklara yürüme hakkı vermiyor.
Ama !Kung San kabilesinde çocukları yan yatırmak bile hoş karşılanmıyor. Çocukların kas gelişimlerini geliştirmek için çocuk her zaman dik tutuluyor. En kısa zamanda yürümesi için teşvik ediliyor.
Yani, farklı toplumlarda çocuklar farklı özellikler gösteriyor çünkü ebeveynlik külürü ve tarzı farklı. Şimdi kritik soru şu: Neden ebeveynlik kültürü farklı? Kültürü oluşturan etken ne?
YAŞAM ORTAMI
Kağıdın üzerinde birçok cümle var. Cümleler günlük hayatı tarif eden türden. Örneğin, “Adam gazete okuyor.” veya “Adam banyo yapıyor.” gibi.
Bunları ezberleyin deniliyor. Çocuklar ezberlemeye başlıyor. Sonra bir hafıza testi yapılıyor.
Başka bir grup daha var. Bu gruba da aynı cümleler veriliyor ama ezberleyin denmiyor. “Bu eylemleri yapan bir insan nasıl bir insandır? Nasıl bir hayatı vardır? Nasıl ilişkileri vardır?”diye soruluyor.
Hafıza testinden hiç bahsedilmiyor ama sonunda onlara da aynı test veriliyor.
Acaba hangi grup daha çok cümle hatırlamıştır ve neden?
SOSYAL BEYİN
Yıllardır bilim insanları neden en büyük beynin (bedene oranına göre) insanoğlunda olduğunu merak ediyor. 1992 yılına kadar ortaya atılan hiçbir teori yeterli veriyle desteklenemiyor.
Sonunda 1992 yılında Prof. Robin Dunbar bulmacayı çözüyor.
Ama bazı insanlar hızlı yürürken, bazıları çok yavaş yürüyor.
Neden insanlar farklı hızlarda yürüyor? Odada olan bir şey yürüme hızlarını etkilemiş olabilir mi?
BASİT BİR DENEY
Odada insanlar çok basit bir test yapıyor. 4 kelime veriliyor ve onlardan cümle oluşturması isteniyor.
Örneğin, “topu at yavaşca bahçe” , “yaşlı yürür insanlar yavaş” ya da “hızlı çevik gençler yaşıyor” gibi.
Tabii bir fark var. Bir gruba sadece yavaşlıkla ilgili kelimeler veriliyor; diğer gruba ise sadece hızlılıkla ilgili kelimeler veriliyor.
Testten sonra, insanlar odadan çıkıyor. Aslında asıl deney şimdi başlıyor.
DAVRANIŞLAR ŞEKİLLENİYOR
Ulaşamayacakları bir noktaya bir oyuncak koyuyor. Oyuncağa ulaşabilmeleri için de bir tırmık veriyor.
Bebekler tırmığı kullanarak oyuncağı kendine çekiyor.
Ama ilginç bir şey oluyor. Çocuklar zorla ulaştıkları oyuncaklarla çok oynamıyor.
Oyuncağı çok seven çocuklar neden bu defa oynamıyor? Çocuk başka bir şeyle ilgileniyor. O ne?
ÖĞRENME MAKİNESİ İNSAN
Canlıların çoğu menopozdan hemen sonra ölürken, insanoğlu uzun süre yaşamaya devam ediyor.
Menopozdan hemen sonra ölen türler ile hemen ölmeyen türleri karşılaştırdığımızda ilginç bir bulgu ortaya çıkıyor.
Bir türün davranışları içgüdüyle belirleniyorsa, o tür menopozdan sonra hemen ölüyor. Çünkü anne çocuğa bir şey öğretmek zorunda değil. Anne sadece bebeğin fiziksel gelişimini tamamlamasını bekliyor ve sonra ölüyor.