×
Bir grupta Mehmet oyun kurucu, diğer grupta İsmail. İkisi de çok aktif ve arkadaşlarını yönlendiriyor. İkisi de güç kullanıyor.
Acaba hangisi lider, hangisi despot olacak? Bunu nasıl anlayacağız?
ARAŞTIRMA
Yıl 1976.
Harvard Üniversitesi’nden Prof. David McClelland 50 ayrı şirkette, yöneticilerin güç motivasyonlarını ölçüyor (Bu araştırmanın başka boyutlarını iki hafta önce yazmıştım. http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/25948935.asp ).
(Güç motivasyonu yüksek olan kişiler diğer insanları “etkilemek” ister.)
McClelland, aynı zamanda bu yöneticilerin yönettiği birimlerde, çalışan memnuniyetini ölçüyor. Daha sonra bunlar arasındaki ilişkiye bakıyor.
Güç motivasyonu ile çalışan memnuniyeti arasında bir ilişki çıkıyor ama karmaşık.
Ama çocuklar yaz tatilinden dönünce, Fatma Öğretmen gördükleri karşısında heyecanını kaybetti.
Çünkü öğrencilerinin çoğu en ince kitapları almıştı. Dahası, yaz için 10 kitap alan çocuk, yıl boyunca hiç kitap okumamıştı.
Neden çocuklar sevdikleri kitapları değil de en ince kitapları alıyor? Neden yazın 10 kitap okuyan çocuk, okul zamanı hiç okumuyor?
ARAŞTIRMA
Yıl 1984.
Penn State Üniversitesi’nden professör Leann Birch çocukları üç gruba ayırıyor.
Hepsinin önüne birer şişe kefir koyuyor.
Birinci gruba (ödül grubu) “Bu kefiri içersen, sinema bileti kazanacaksın.” diyor.
Öğretmenler röportajları verdi ve gazetede yayımlandı.
Ama alanında çok iyi olan öğretmenlerden bir tanesi, röportaj yayımlanınca inanılmaz mutsuz oldu.
Bu beni çok şaşırtmıştı. İnandığı bir projeyi anlatmak ve diğer insanları “etkilemek” neden bir insanı mutsuz eder?
ARAŞTIRMA
Yıl 1976.
Harvard Üniversitesi’nden Prof. David McCelland 50 ayrı şirkette, yöneticilerin başarı ve güç motivasyonlarını ölçüyor.
(Başarı motivasyonu yüksek olan kişiler her işi “mükemmel” yapmak; güç motivasyonu yüksek olan kişiler ise diğer insanları “etkilemek” ister. Motivasyon kaynakları farklıdır.)
McCelland, aynı zamanda bu yöneticilerin yönettiği birimlerde, çalışan memnuniyetini ölçüyor. Daha sonra bunlar arasındaki ilişkiye bakıyor.
En çok aldığım yanıt ne biliyor musunuz?
“Güzel bir işi ve ele muhtaç olmayacak kadar parası olsun.”
Şu tür cümleleri çok az duyuyorum: kendinin ve potansiyelinin farkında olsun, anlamlı bir yaşam sürsün, güçlü evrensel ve ulusal değerleri olsun ya da topluma hizmet etsin.
Neden aileler bu cümleleri kurmuyor?
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK
Yıl 1969.
Berkeley Üniversitesi’nden Prof. John Watson, üç aylık bebekleri özel bir beşiğe yatırıyor. Başlarının altına da sensörlü yastıklar koyuyor. Önlerine de kendilerini rahatsız eden bir aparat asıyor.
Bebekler kafalarını hareket ettirerek, yastığa komut veriyor ve bu aparatı hareket ettirmeyi öğreniyor.
Ama bir öğretmenin öğrencileri merakla sorular sorarken, diğer öğretmenin öğrencileri öğrenme meraklarını kaybediyor.
Bu iki öğretmen neyi farklı yapıyor ki öğrencilerinin merakları farklı düzeyde?
ARAŞTIRMA
Carnegie Mellon Üniversitesi’nden Prof. George Loewenstein, bir grup üniversite öğrencisine fMRI makinesinin içinde sorular soruyor ve daha sonra yanıtlarını veriyor.
İkinci gruba aynı soruları soruyor ama bir farkla. Yanıtları vermeden önce, öğrencilerden yanıtları tahmin etmesini istiyor. Bu sırada öğrencilerin beyin aktivasyonlarına bakılıyor. Ortaya büyük bir fark çıkıyor.
MERAK ETMEK ZEVK VERİR
Birinci grup soruların yanıtlarını öğrendiği an, beyinlerin “striatal” bölgesinde çok hareketlilik olmazken, ikinci grupta büyük bir hareketlilik oluyor. Yani, yanıtları öğrenmek birinci gruba keyif vermezken, ikinci gruba inanılmaz keyif veriyor. Peki, neden? Bunun merakla ilgisi olabilir mi?
MERAK NE DEMEK?
Birinci çocuk, “Öğretmen zor soruyor.” diyor.
İkinci çocuk, “Öğretmen zor sordu.” diyor.
Üçüncü çocuk, “Matematik zordur.” diyor.
Dördüncü çocuk, “Zor sınavlar hep beni bulur.” diyor.
Tüm çocuklar aynı şeyi demiş gibi görünüyor ama aslında çok farklı şeyler söylüyorlar. Bu söylemlere bakarak, hangi çocuğun başarılı olabileceğini tahmin edebilir miyiz?
KİMLER PES EDER?
Yıl 1974. Ünlü psikolog Martin Seligman’ın öğrencisi Donald Hiroto, denekleri teker teker bir odaya alıyor.
Hoparlörden odaya yüksek ses veriyor. Masaya da bir takım elektrik düğmeleri koyuyor. Bu düğmelerden bazıları sesi kontrol ediyor. Denekler doğru düğmelere basarsa, ses kesiliyor.
Öğretmen ne derse, çocuk kendini güçlü; ne derse, kontrol edilmiş ve güçsüz hisseder?
ARAŞTIRMA
Yıl 1976.
Harvard profesörü Ellen Langer bazı huzurevlerindeki yaşlıların daha uzun yaşadığını fark ediyor.
Yaşama koşullarını ve kişilerin sağlık geçmişlerini inceliyor. Çoğu benzerlik gösteriyor. Peki, neden bu yaşlılar daha uzun yaşıyor?
KONTROL KİŞİLERE ZARAR VERİR
Bunun nedenini anlamak için bir araştırma yapıyor. Araştırma sonunda keşfediyor ki bu huzurevlerinde yaşayan yaşlılar, güçsüzleştirilmiyor.
Onlara, yaşamlarıyla ilgili seçim yapma ve kendi hayatlarını kontrol etme hakkı verilmiş. Kendi kararlarını kendileri veriyorlar. “Hayat, benim kontrolümün altında.” hissini yaşıyorlar.
Öğretmen bazı çocuklarla daha çok zaman geçirirken, bazılarıyla daha az zaman geçiriyor. Bazı çocukları çok överken, bazılarını az övüyor.
Acaba öğretmen hangi çocukları daha çok övüyor? Özgüveni düşük çocuklar daha mı çok övgü alıyor?
ARAŞTIRMA
Bu sorunun yanıtı Utrecht Üniversitesi’nden Eddie Brummelman’ın araştırmasında gizli.
Eddie Brummelman tam 114 eve gidiyor ve annelere çocuklarına uygulaması için 12 tane matematik sorusu veriyor.
Bu uygulama sırasında da iletişimlerini videoya çekiyor. Sonra bu videolar tek tek analiz ediliyor. Şaşırtıcı bir sonuç buluyor:
Anneler, özgüveni yüksek olan çocukları değil, düşük olanları daha fazla övüyor.
LABORATUVARDA ARAŞTIRMA