×
Binde 7.59 oranında damga vergisi kesintisinden sonra ise 2 bin 977 lira olarak net ödenek hesaplanır. Brüt ücretin yüzde 60’ı üzerinden hesaplanan ödenekle, çalışan bu dönemi nette aylık 818 lira (yüzde 21.5) gelir kaybıyla geçiştirmiş olur.
3 bin lira olarak hesapladığımız ödenek örneği, faaliyetin tamamen (en az dört hafta süreyle) durduğu işyerleri için geçerli. Haftalık çalışma süreleri (en az 1/3 oranında) azalan işyerlerinde ödenek hesabının ‘çalışılmayan süreler için’ ayrıca yapılması gerekecektir.
Çalışana İŞKUR tarafından en fazla 3 ay boyunca bu ödeme yapılabiliyor.
Daha farklı ücreti olan çalışanlar için de aşağıdaki tabloda İŞKUR’dan alınabilecek ödenek miktarları görülebilir.
Koronavirüsle topyekün mücadele kapsamında sokağa çıkma yasağı, seyahat yasağı vb. birçok zorunlu kısıtlama getirildi. Hastane, eczane, market, ekmek fırını ve az sayıda üretim işletmesi dışında ticari hayat neredeyse tamamen durdu. Dolayısıyla işyerlerinin büyük çoğunluğu ve bu işletmelerde çalışanlar için, birkaç ay süreceği öngörülen bu durumda gelir elde etmek neredeyse imkânsız. Salgından en az kayıpla çıkmak için, istihdamdaki kayıpları önlemek amacıyla, ödenekten yararlanabilme koşullarında ilave kolaylıklar da sağlandı. ‘İşçi çıkartmamak koşuluna uyan’ işyerlerinde çalışanlar bu kolaylıklardan yararlanabiliyor. (26 Mart 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7226 sayılı kanunla, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici
Md. 23 )
Normalde; bir çalışanın ödenekten yararlanabilmesi için;
Bu kişiler ‘vergiye tabi gelir elde etmişlerse’ Maliye’ye de beyanname vermek zorundalar diğer yandan... Maliye, ilk başta süre uzatımı yaptı... Yıllık gelir vergisi beyannamesi normalde mart ayının son gününe (bugün) kadar vergi dairesine verilebiliyorken, nisan sonuna kadar beyanname verme süresi uzatıldı. (17 Mart 2020 tarihli Vergi Usul Kanunu Sirküleri/125)
Ardından ‘65 yaş üstü kişilerin’ ve ‘kronik rahatsızlığı bulunanların’ mücbir sebep halinde olduğu kabul edildi. (VUK Genel Tebliği/518) Dolayısıyla bu kişiler için; beyanname verme süreleri de, tahakkuk edecek vergilerin ödeme süreleri de, sokağa çıkma yasağının sona ereceği günü takip eden 15’inci günün sonuna kadar uzatılmış oldu. Sokağa çıkma yasağı kapsamında olmayan tüm vatandaşlarımıza da, olabildiğince sokağa çıkmamak, evde kalmak, bu kritik günler de uzmanlarca hep ısrarla tavsiye ediliyor... Dolayısıyla nisan sonuna kadar Maliye’ye beyanname vermek zorunda olan kişiler için de ‘evden çıkmamanın’ yöntemleri daha da önemli hale geldi. Maliye’ye beyannamenin hangi yollarla verilebileceğini mart ayı başında ele almıştık aslında... (6 Mart 2020 Hürriyet)
Koronavirüs salgınına karşı topyekün mücadele edilen bu günlerde “ Evden çıkmadan beyanname vermenin yöntemlerini” bu kez çok daha ayrıntılı olarak açıklıyoruz...
60 YAŞ ÜSTÜ İÇİN EVDEN ALINABİLİYOR
60 yaş üzeri ‘kira geliri elde eden mükellefler için’ Maliyeciler kapıya gelip evden beyanname alabiliyor. Engelli mükelleflerden yaşlılığı, engeli veya hastalığı nedeniyle vergi dairesine gidemeyecek durumda olanlar için de aynı hizmet veriliyor. Ve bu hizmeti Maliye, öteden beri veriyor... Belirtilen şartları taşıyan mükellefler, bağlı oldukları vergi dairesini veya Türkiye genelinde Vergi İletişim Merkezi’ni (VİMER - 444 0 189) arayarak randevu isteyebiliyorlar. Gelecek görevliler beyannamelerin doldurulmasında da yardımcı olabiliyor.
İNTERNETTEN NASIL BEYANNAME VERİLİR?
Evden beyanname alma hizmeti yalnız kira geliri beyannamesi için ve 60 yaş üstü mükellefler için geçerli. 60 yaşından daha genç yaşta olup beyanname vermek zorunda olan kira geliri elde edenler de, yine evden çıkmadan internetten beyanname doldurabilir ve bu beyannameleri Maliye’ye elektronik olarak iletebilir. Kira geliri dışında beyana tabi; ücret, kâr payı, gayrimenkul satış kazancı, yurt dışı faiz geliri elde edenler de internetten beyanname (Hazır Beyan) doldurabiliyor. Ardından, hesaplanan-ödenecek vergiyi de kredi kartından veya internet bankacılığı aracılığıyla ödeyebiliyor.
‘Hazır Beyan’ sisteminden; sadece kira, menkul sermaye iradı (faiz, kâr payı...), ücret veya diğer kazanç ve irat gelirlerini (Gayrimenkul satış kazancı, hisse senedi satış kazancı...) ayrı veya birlikte elde eden mükellefler yararlanabiliyor.
Mart ayının sonuna kadar Maliye’ye verilmesi gereken gelir vergisi beyannameleri, nisan sonuna kadar verilebilecek. (17 Mart 2020 tarihli Vergi Usul Kanunu Sirküleri/125) Böylece; beyanname üzerinden tahakkuk eden verginin ilk taksiti de (31 Mart yerine) 30 Nisan’a kadar ödenebilecek.
Şimdi mülkünü satıp kazanç elde edenler için kritik noktalara göz atalım...
Vergilendirme için en önemli koşul, mülkün alım tarihinin üzerinden beş yıl geçip geçmediği hususu...
Gayrimenkulünü satan mülk sahipleri için konuyu üç farklı senaryo üzerinden açıklayalım:
1) Eğer gayrimenkulün alım tarihinin üzerinden beş yıl geçmişse bu kazanç için vergi istenmiyor. Kazancın ne kadar yüksek olduğunun da önemi yok. Dolayısıyla 2013’de ve daha önceki yıllarda mülk edinip, 2019’da satanlar gelir vergisi beyannamesi de vermeyecekler, vergi de ödemeyecekler.
2) 2015 ve sonrasında alınmış ise bu kez istisnayı (14 bin 800 lira) aşan kazanç üzerinden vergi hesaplanması gerekecek. Alış ve satış üfe endeksleri arasında yüzde 10’dan fazla fark varsa vergi hesabında bunun da vergiyi azaltıcı etkisi olacaktır. Aşağıdaki tabloda, vergiye tabi kazanç oluşmuş satış işlemi için vergi hesaplaması örneği yer almakta.
3) 2014 yılında mülkünü almış olanlar için, alım tarihi (gün, ay) ile 2019’daki satım tarihi (gün, ay) arasında 5 yıllık sürenin tam olarak dolup dolmadığının irdelenmesi gerekir.
Ayrıca, 9 Aralık 2019’da Resmi Gazete’de yayımlanan 7194 sayılı yasa ile vergi oranlarında yapılan değişikliğin de dikkate alınması gerekebilir. Gayrimenkul satış kazancında da (değer artış kazancı) matrahı 500 bin lirayı aşan kişiler, beyannamelerinde yüzde 40 oranında vergi hesaplayacaklar. Normalde gelir vergisinde en yüksek oran (98 bin lirayı aşan vergi matrahı için) yüzde 35’di. Artık yüksek değer artışı kazancı gelir elde edenler (500 bin lirayı aşan vergi matrahı için) yüzde 40 oranında vergi ödeyecekler.
Vergi iadesinin nedeni de; mülk sahibine yıl içinde kira ödemesi yapılırken aynı zamanda Maliye’ye de (kiracı işyeri tarafından) vergi ödenmesi...
Patronların yararlanabileceği vergi iadesinin nedeni de aynı... Yıl içinde vergilemenin başlaması... Geçen yıl hissedarlarına kâr payı ödeyen şirketler, aynı zamanda Maliye’ye de stopaj ödediler. Örneğin bir patrona, ortağı olduğu şirketten brüt 100 bin lira (net 85 bin lira) kâr payı ödenmişse, 15 bin lira da Maliye’ye stopaj ödemesi yapılmıştır.
Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere; 2019’da net 85 bin lira kâr payı alan şirket patronu, 5 bin 200 lira da Maliye’den vergi iadesi alabilir. Şirket; yıl içinde bu kâr payı için, Maliye’ye zaten 15 bin lira ödemişti. Mart ayının sonuna kadar verilecek gelir vergisi beyannamesinde, patron için ilk başta 9 bin 800 lira vergi hesaplanır. Ödenen vergi (15 bin lira), hesaplanan vergiden (9 bin 800 lira), daha yüksek tutarda olduğundan aradaki fark (5 bin 200 lira) patrona vergi iadesi olarak ödenir.
Tablo üzerinden başkaca örnek kâr payı tutarlar için de vergi iadesi tutarları görülebilir. Brüt 461.600 liraya kadar elde edilen kâr payları için vergi ödenmesi gerekmiyor. Yıllık brüt 461 bin 600 lirayı aştığında ancak temettüler için vergi ödenmesi gerekecek.
BEYANNAME VERMEK İÇİN KÂR PAYI SINIRI
Stopaj yapılmadan önceki brüt kâr payı gelirinin yarısı, (varsa tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte) 40 bin lirayı geçiyorsa şahsen gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekiyor.
Yurtdışındaki şirketlerden elde edilen kâr payları için koşullar farklı... 2019 için yıllık 2 bin 200 liralık beyan sınırı geçerli. 2 bin 200 liradan fazla kâr payı elde edenler, kâr payının tamamını beyanname etmek zorundalar.
Maçlar seyircisiz oynanıyor, fuarlar erteleniyor, okullar tatil ediliyor... Kamu kurumları dışında şirketler de önlemler almaya başladı...Twitter, Google gibi dev teknoloji şirketleri binlerce çalışanına ‘işe gelmeyin, evden çalışın’ diyor artık. Çalışanlar ‘Home Ofis’ çalışmaya yönlendiriliyor. İşyerlerine gelmeden, evden bilgisayarlarından işlerini yapmaları isteniyor.
Bu haberleri okuyup beni aradı bir işletmeci dostum iki gün önce... Öncelikle temennisini söyledi: “Baharın gelmesiyle bu virüs kaybolur da, hayat normale döner umarım… Neredeyse tüm dünyayı sardı bu virüs, biz de ülke olarak kayıpsız atlatırız dilerim” dedi. Ardından “Virüsten bağımsız olarak, uzun zamandır aklımda olan bir konu... Evden çalışmanın yasal durumu nedir? Koşulları nedir?” diye sordu.
İş Yasası’na göre en başta iş sözleşmesinin yazılı olması gerektiğini söyleyelim... Ve bu sözleşmede “işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler” gibi bilgilerin de yer alması gerekiyor.
Her ne kadar hemen herkes ‘home ofis’ ve ‘evden çalışma’ olarak adlandırsa da, İş Yasası’nda ‘uzaktan çalışma’ olarak adlandırıyor bu çalışma şekli. (Md.14) Yasada bu çalışma yöntemi ‘İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir’ şeklinde tanımlanıyor.
İş Yasası açısından kritik diğer konuları da şöyle özetleyebiliriz:
- Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamıyor.
- İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü tutuluyor.
- Uzaktan çalışanın iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almak zorunda.
Yazı dizimizin son gününde artık beyannamelerin Maliye’ye nasıl ulaştırılacağını ele alıyoruz. Beyanname, vergi dairesine gidilerek elden verilebilir, posta ile de gönderilebilir, internetten de iletilebilir. Bugün kira gelirinin büyüklüğüne göre vergi oranlarının nasıl değiştiğini de ele alıyoruz. Yazlıklardan elde edilen ve günlük haftalık kiralanan taşınmazlardan elde edilen gelirlerde özellikli durumlar var ve tereddütler yaşanabiliyor. Yazlıklar ve günlük kiralanan mülklerden elde edilen gelirlerin vergi hesabındaki püf noktalarını da açıklıyoruz ayrıca.
POSTAYLA VEYA İNTERNETTEN
2019’da elde edilen kira gelirlerinin en son 31 Mart akşamına kadar beyan edilmesi gerekmekte. Beyannameler elden vergi dairesine verilebilir, posta ile de gönderilebilir. Beyannamelerin, mükellefin bağlı olduğu (ikametgâhının bulunduğu) vergi dairesine verilmesi gerekiyor. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın internet sitesindeki (gib.gov.tr) ‘Hazır Beyan Sistemi’ ile de gelirler beyan edilebilir.
Beyannameler, elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış mali müşavirler aracılığıyla da gönderilebilir. Postayla beyannamesini gönderecekler için önemli bir hatırlatma da bulunalım. Beyanname eğer normal (adi) posta ile gönderiliyorsa postaya veriliş tarihi değil, vergi dairesine postanın ulaştığı tarih dikkate alınıyor. Taahhütlü postadaysa postaya veriliş tarihi dikkate alınıyor.
EVDEN BEYANNAME ALMA
Sadece kira geliri elde edenler için veriliyor bu hizmet… 60 yaş üzeri mükellefler ile engelli mükelleflerden yaşlılığı, engeli veya hastalığı nedeniyle vergi dairesine gidemeyecek durumda olanlar için, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) bu kişiler için evden beyanname alma hizmeti sağlıyor. Belirtilen şartları taşıyan mükellefler, bağlı oldukları vergi dairesini veya Türkiye genelinde Vergi İletişim Merkezi’ni (VİMER - 444 0 189) arayarak randevu isteyebiliyorlar.
GURBETÇİLER NE YAPACAK?
2019’da elde ettiği konut kira gelirleri 5.400 lirayı aşan gurbetçiler de; beyanname verecekler. İşyeri kirası elde edildiğinde; üzerinden stopaj yapılmış olması koşuluyla, kira tutarı ne kadar olursa olsun beyanname vermeleri gerekmiyor. Dolayısıyla vergi de ödemiyorlar.
Birçok işyeri sahibi, vergi ödemek yerine vergi iadesi de alabilecekler. İade alamayan mülk sahipleri ise, en azından kiracı işyerinin ödediği stopajı hesaplanan vergiden düşebilecekler. İşyerlerinde vergileme için ertesi yıl mart ayı beklenmiyor, yıl içinde vergilendirme başlıyor… Ama bu vergiyi mülk sahibi değil kiracı işletmeler ödüyor. Kiracı işletmeler; yıl içinde mülk sahibine bir yandan kira bedeli öderlerken aynı zamanda Maliye’ye de yüzde 20 oranında stopaj ödüyorlar. Kiracı işletmelerin yıl içinde ödediği stopaj tutarlarını, mülk sahipleri beyanname doldurulurken hesaplanan vergiden düşebiliyorlar. Yıl içi ödenen stopaj tutarı, eğer hesaplanan vergiden yüksekse, aradaki fark mülk sahibine iade ediliyor. İşyeri sahipleri, böylece vergi ödemek bir yana üzerine vergi iadesi dahi alabiliyorlar. 2019’da işyerinden yıllık brüt 118.350 TL’ye (net: 94.680 TL’ye) kadar gelir elde edenler için bu avantaj söz konusu. Tablodan diğer kira gelirleri için iade örnekleri de görülebilir. Tablodaki hesaplama götürü gideri tercih edenler için vergi hesaplamasını örneklendiriyor. Belgesiz götürü gider yerine, belgeli gerçek gideri tercih edecekler için vergi hesaplaması gerçek giderin büyüklüğüne bağlı olarak farklılık gösterecektir. İşyeri kira gelirleri için merak edilen diğer kritik noktaları da sırasıyla ele alalım...
KİMLER BEYANNAME VERECEK
2019’da yıl içinde; net 32 bin lira, brüt 40 bin liradan fazla işyeri kira geliri elde edenlerin mart ayı sonuna kadar beyanname vermeleri gerekiyor. Eğer işyeri basit usuldeki bir mükellefe kiraya verilmişse (veya vergi kesintisi zorunluluğu olmayanlarca kiralanmış ise) beyanname verme sınırı 2019 gelirleri için 2 bin 200 lira.
BELGELERİ SAKLAYIN
Kira gelirinin vergilendirilmesinde de dikkate alınabiliyor. Gerek en az kira gelirinin ne kadar olacağı açısından… Gerek bedelsiz olarak bir yakınına mülkün tahsisi durumunda… Emlak vergi değerinin yüzde 5’i olarak hesaplanan en az kira bedelinin püf noktalarını bugün açıklıyoruz. Pazartesi günü 2019 yılı kira gelirleri için 5 bin 400 liralık konut kira istisnasından bahsetmiştik. Bu istisnanın bazı özel koşulları da var. Bazı mülk sahipleri bu istisnadan yararlanamıyor. İstisnadan yararlanma kriterleri hakkındaki soruları da bugün cevaplıyoruz… Ayrıca; kiracıdan tahsil edilemeyen konut kiraları ve eğitim-sağlık masraflarının, özel sigorta poliçelerinin ödenecek vergiye etkisi hakkındaki kritik noktaları da bugün ele alıyoruz.
Emlak değerinin yüzde 5’inden daha az kira olabilir mi?
Mevzuata göre emlak vergi değerinin yüzde 5’inden daha az kira geliri olamıyor. (Gelir Vergisi Kanunu Md.73) Emlak vergi değeri 500 bin lira olan bir gayrimenkul üzerinden örneklersek, kira geliri en az yıllık 25 bin lira olarak hesaplanır. Eğer mülk sahibi 25 bin liradan daha düşük kira geliri beyan ediyorsa, Maliye her an aradaki farkın vergisini cezalı olarak isteyebilir. Ancak mülk sahipleri, gerçekten de emsal kira bedelinin altında kira geliri elde edebilir. 500 bin lira vergi değerine sahip taşınmaz örneğinden yola çıkarsak, aylık bin beş yüz lira, yıllık 18 bin lira (25 bin liranın altında) kira geliri elde edilebilir. Bu durumda da; “evin değerinin yüzde 5’i mi ( 25 bin lira) kira geliri olarak beyan edilecek” şeklinde tereddüt yaşanacaktır. Yani mülk sahipleri “gerçekte tahsil etmediği bir kira bedeli (7 bin lira daha fazla) üzerinden vergi ödemek zorunda” kalabilir.
Bu çelişkiyi gidermek için Maliye vatandaşa esneklik tanıyor. “Gerçekte yüzde 5’in altında kira geliri elde etmişseniz, tahsil ettiğiniz kira gelirine ilişkin havale makbuzu, banka dekontu ve kira sözleşmesi gibi belgeleri saklayın, istenildiğinde de bize ibraz edin, o zaman evin değerinin yüzde 5’nin altında kira geliri beyan ettiniz diye cezalı duruma düşmezsiniz” diyor özetle. Maliye bu açıklamayı kendisine sorulan bir soruya cevaben yapıyor. (Gelir İdaresi Başkanlığı, 13 Temmuz 2011 Tarih ve 956 sayılı özelge)