Koronavirüse karşı ‘evden çalışma’

Maçlar seyircisiz oynanıyor, fuarlar erteleniyor, okullar tatil ediliyor... Kamu kurumları dışında şirketler de önlemler almaya başladı...Twitter, Google gibi dev teknoloji şirketleri binlerce çalışanına ‘işe gelmeyin, evden çalışın’ diyor artık. Çalışanlar ‘Home Ofis’ çalışmaya yönlendiriliyor. İşyerlerine gelmeden, evden bilgisayarlarından işlerini yapmaları isteniyor.

Bu haberleri okuyup beni aradı bir işletmeci dostum iki gün önce... Öncelikle temennisini söyledi: “Baharın gelmesiyle bu virüs kaybolur da, hayat normale döner umarım… Neredeyse tüm dünyayı sardı bu virüs, biz de ülke olarak kayıpsız atlatırız dilerim” dedi. Ardından “Virüsten bağımsız olarak, uzun zamandır aklımda olan bir konu... Evden çalışmanın yasal durumu nedir? Koşulları nedir?” diye sordu.

İş Yasası’na göre en başta iş sözleşmesinin yazılı olması gerektiğini söyleyelim... Ve bu sözleşmede “işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler” gibi bilgilerin de yer alması gerekiyor.

Her ne kadar hemen herkes ‘home ofis’ ve ‘evden çalışma’ olarak adlandırsa da, İş Yasası’nda ‘uzaktan çalışma’ olarak adlandırıyor bu çalışma şekli. (Md.14) Yasada bu çalışma yöntemi ‘İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir’ şeklinde tanımlanıyor.

İş Yasası açısından kritik diğer konuları da şöyle özetleyebiliriz:

- Uzaktan çalışmada işçiler, esaslı neden olmadıkça salt iş sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamıyor.

- İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle iş verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü tutuluyor.

- Uzaktan çalışanın iş sözleşmesinde; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almak zorunda.

VERGİSEL YÖNÜ

Evden çalışmayı daha çok avukat, mimar, mühendis, mali müşavir gibi serbest meslek faaliyeti yürütenler tercih ediyor. Söz konusu vergi mükellefleri için evden çalışmanın kritik noktaları da şöyle:

Kira gideri avantajı:

İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamını vergi hesabında indirebiliyorlar. Kiralanan bir yerin aynı zamanda işyeri olarak kullanılması halinde, kira bedelinin tamamı üzerinden stopaj hesaplanması gerekiyor. İkametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabiliyorlar.

Aydınlatma ve ısıtma giderleri:

İkametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ısıtma ve aydınlatma gibi giderlerin ancak yarısını indirebiliyorlar. Doğalgaz, elektrik, su faturalarında abone ismi olarak, serbest meslek erbabının isminin yazması da önemli.

İlgili faturalarda yazan katma değer vergisi ise fatura bedelinin gider yazılan kısma isabet eden tutarı kadar ancak indirim konusu yapılabiliyor. Gider yazılamayan kısma isabet eden KDV’nin indirim konusu yapılması da mümkün olamıyor.

Home-Ofis olarak kullanılan yerde kiracı olarak mülk sahibi adına fatura ödendiği de olabiliyor. Bu durumda; ödemelerin kiracı serbest meslek erbabı tarafından bizzat yapılmış olması gerekiyor. Kiracının kendi banka hesabı üzerinden otomatik ödeme talimatı vermesi, ödemelerde banka dekontuna açıklama yazılması gider yazabilmek için ödemelerin işyerine ait olduğunu işaret edeceğinden ödemeler sırasında bu konuya özen gösterilmesi gerekiyor. Maliye bu konuyu kendisine sorulan soruya cevaben şu şekilde açıklıyor: “Ev sahibi adına düzenlenen faturaların, faaliyette bulunduğunuz işyerine ait ve işle ilgili olarak kullanılıyor olması ile birlikte tarafınızca ödendiğinin tevsiki (kesin delillerle ispatı) halinde serbest meslek kazancının tespitinde yarısının gider olarak indirilmesi mümkündür.” (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı, 05 Aralık 2016 tarih ve 236571 sayılı özelge)