×
Yeni yılın ilk maaşı ocak sonunda çalışanların hesabına yattı. Şubat ayının maaşları da üç-beş gün içinde çalışanların hesaplarına yatırılacaktır. Ücretin her ay aynı net üzerinden hesaplandığı işletmelerde, aylar ilerledikçe çalışanların net maaşlarında değişen bir şey olmayacaktır. Ocak ayındaki net maaşları ne kadar ise; şubatta da sonraki aylarda da aynı net maaşı banka hesaplarında görebileceklerdir. Bir de ücreti brütten hesaplanan çalışanlar var… Brüt ücretler aydan aya değişmese de, net ücretler yılın ilk ayına göre sonraki aylarda azalma gösterir. Nedeni; yıl içinde gelir vergisi oranının artması… Brüt ücret yıl içinde hep aynı kalmış olsa da, brüt ücret üzerinden kesilen gelir vergisindeki artış, net maaşta azalmaya neden olur.
Brüt ücretten; gelir vergisi, damga vergisi ve sigorta primleri kesilir. Brüt ücret aynı kaldığı sürece damga vergisi ve sigorta prim kesintilerinin tutarı değişmese de, ‘gelir vergisi’ aydan aya değişim (artış) gösterebilir. Brüt ücret gelirinin yıl içi toplamı; belirli seviyeleri aştığında yüzde 15’lik vergi oranı (önce) yüzde 20’ye yükselir. İlk vergi oran artışı; 24 bin liralık vergi matrahı aşıldığında meydana gelir. 2021’de bir çalışanın vergi matrahı; hangi ayda 24 bin lirayı aşarsa, o ay yüzde 15’den, yüzde 20’lik vergi dilimine geçiş yapmış olur. Yüzde 20 oranındaki verginin, yüzde 27’ye yükselmesi için yıl içi toplam gelirin (kümülatif matrahın) 53 bin liraya çıkması gerekiyor. Yüzde 35’lik oran için 190 bin lirayı ve son olarak yüzde 40’a çıkması için yıl içi toplam ücret gelirinin (kümülatif matrahın) 650 bin lirayı aşması gerekiyor.
ÖRNEK MAAŞ ÖDEMESİ
Tablodan görülebilir. Örneğin brüt ücreti 7 bin lira olan bir çalışan ilk olarak mayıs ayında net maaşında azalma yaşayacak. Mayıs ayına kadar hep yüzde 15 oranında vergi hesaplanan çalışan için, mayıs ayıyla beraber yüzde 20’lik vergi hesaplaması yapılacak. 7 bin lira brüt ücreti olan bir çalışanın; ocak net maaşı 5 bin 272 lira iken, mayıs ayında 4 bin 985 liraya düşecek. Haziran, eylül ve ekim aylarında da dilim artışından kaynaklı olarak net maaşında düşüşler yaşanacak. Aralık ayına gelindiğinde; yılbaşına göre net maaş 714 lira azalarak 4 bin 558 lira olarak banka hesabına yatırılacaktır. Diğer brüt maaş örnekleri için de net maaşların hangi ayda ne kadar azalacağı tablodan görülebilir.
Nedeni malum... İşyeri kirası ödemelerinin bankadan yapılması zorunlu. Konut kira ödemeleri de 500 lirayı aşıyorsa yine bankadan yapılması gerekiyor. Dolayısıyla internet bankacılığından kira ödemesi yapılırken, ‘konut kirası’ veya ‘işyeri kirası’ seçeneğinin seçilmesi isteniyor. Kira ödemesi değilse seçenekler arasından ‘diğer ödemeler’ seçilebiliyordu.
‘Seçilebiliyordu’ diyorum çünkü artık seçilemiyor. Enteresan olan bin lira üstü herhangi bir para transferi yapacaksanız ‘diğer ödemeleri’ seçebiliyorsunuz. Eğer bin lira altı transfer yapacaksanız ‘diğer ödemeleri’ tıklayarak işlem yapamıyorsunuz.
Bu kez konunun Maliye ile ilgisi yok belli ki. Çünkü Maliye’den kaynaklı olsa bin lira altı için değil, “bin lira üstü için ’diğer ödemeler’ seçilemez” kuralı getirilirdi. Maliye düşük tutarlı işlemler yerine büyük tutarlı işlemleri öncelikle kontrol altına almak ister.
ENGELE TAKILDIM
5 milyon 227 bin lirayı aşan emlak vergi değerine sahip birden fazla konutu olanlar vergi ödeyecek. Bu değeri aşan tek konutu olanlar vergiden muaf tutuluyor. 5 milyon 227 bin liranın altında emlak vergi değerine sahip mülkü olanlarsa zaten değerli konut vergisi ödemekle yükümlü değiller. Değerli konut vergisi ilk defa bu yıl ödeneceğinden mülk sahiplerinden çok sayıda soru alıyoruz... 19 Ocak 2021 tarihli yazımda yeni verginin hangi konutları-hangi mülk sahiplerini ilgilendirdiğini ele almıştım. Bugün; konutunu işyeri olarak kullanan/kullandıran mülk sahiplerinin tereddütlerini ele alıyoruz. Tabi tam tersi durumlar da olabilir. Tapu kayıtlarında işyeri olarak görünen bir taşınmaz aslında fiilen konut olarak da kullanılabilir. Bu konuyu da açıklıyoruz.
KONUT GÖRÜNEN İŞYERLERİ
Tapu kayıtlarında mesken (konut) olarak görünen taşınmaz eğer fiilen işyeri olarak kullanılıyorsa mülk sahibinin bu konut için değerli konut vergisi ödememesi gerekir. 15 Ocak 2021 tarihli Resmi Gazete ’de yayımlanan tebliğde de (Madde 2/3) “Taşınmazın mesken niteliğini haiz olup olmadığı hususunun değerlendirilmesinde, taşınmazın kayıtlardaki niteliğinin yanında fiilen kullanım durumuna da bakılır.” deniliyor. Dileyen mükelleflerin vergi dairelerine başvurarak özelge isteme hakları da var. Kendi durumlarını özetleyerek; tapuda konut görünen konutlarının fiilen işyeri olarak kullanıldığından dolayı değerli konut vergisi ödeme yükümlülükleri olup olmadığını bizzat Maliye’ye sorabilirler. Özelge isterken söz konusu taşınmazın fiilen işyeri olarak kullanıldığını gösteren belgelerin de sunulmasında yarar var. İşyeri kira ödemesi stopaj belgelerini, emlak vergisi (bina-işyeri) ödeme belgelerini... Eğer imar barışına başvurulmuşsa ve işyeri olarak yararlanılmışsa, imar barışı ödeme belgeleri de özelge talep formu ekinde sunulabilir. Nitekim emlak vergisi (bina vergisi) uygulamasında ‘tapuda konut olarak görünen taşınmazların fiilen işyeri olarak kullanılmaları durumunda, fiili kullanım dikkate alarak vergilendirme yapılacağı Maliye’nin özelgelerinde belirtiliyor. (İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı, 05 Şubat 2018 tarih ve 56068 sayılı özelge)
İŞYERİ GÖRÜNEN KONUTLAR
Yukarıdaki örneğin tersi de olabilir. Taşınmaz tapuda ‘işyeri’ olarak görünmesine rağmen, fiilen ‘konut’ olarak kullanılabiliyor. Bu durumda da; fiili durum dikkate alınarak vergiye tabi olup olmadığı değerlendirilecektir. Maliye, fiili durumu dikkate alarak kuvvetle muhtemel bu kez verginin ödenmesini talep edecektir. Eğer tapuda işyeri olarak görünen taşınmazın değeri 5 milyon 227 bin lirayı geçiyorsa ve diğer şartları taşıyorsa (mülk sahibinin yasal sınırı aşan tek taşınmazı değilse...) 20 Şubat’a kadar beyanname verilerek ardından da vergi ödeme yükümlülüğünün yerine getirilmesi gerekir. Ancak bu konuda da tereddüt yaşayan mülk sahipleri ilk defa bu yıl- bu ay tahakkuk edecek değerli konut vergisi hakkında hiç tereddüt yaşamamak adına, Maliye’ye başvurarak özelge isteyebilirler.
İKİ DEĞERLİ KONUT VARSA BİRİSİ VERGİYE TABİVergi ödenmesi için konutun değerli olması gerekiyor. 5 milyon 227 bin lirayı aşan emlak vergi değerine sahip olması gerekiyor. Eğer bu değeri aşan iki konut varsa birisi için vergi ödenecek, diğeri (değeri düşük olan) için vergi ödenmeyecek. Eğer 5 milyon 227 bin lirayı aşan 3 veya daha fazla sayıda konut sahipliği söz konusu ise yine bir adet konut (değeri en düşük olan) için vergi ödenmeyecek, diğerleri için vergi tarifesine göre vergi hesaplanıp şubat ve ağustos ayı içinde iki taksitte vergilerini ödemeleri gerekiyor.
Eşinin adına kayıtlı olan bitcoin varlığının kendisine ve diğer mirasçılara intikali olacakken vergisel yönü aklına takılmış. Eşinden intikal eden dijital mal varlığı için Veraset ve İntikal Vergisi (VİV) ödeyip ödemeyeceğini Edirne Vergi Dairesi’ne sormuş...
Maliye’nin nihai cevabını kısaca söyleyelim öncelikle: “Evet, vergiye tabidir” demiş. Bitcoin alım-satım işlemleri muris adına bir anonim şirket üzerinden yürütülmüş... İnternet üzerinden bitcoin alım-satımı ve transfer işini yapan şirket, miras bırakan adına açılmış olan hesapta yer alan dijital varlığın toplam değerinin ölüm tarihindeki Türk Lirası karşılığını mirasçılarına bildirmiş. (Miktar-birim fiyat değerleri üzerinden o günkü toplam Türk Lirası karşılığını...)
Maliye’nin cevabında verginin beyanına ilişkin diğer ayrıntılar da yer alıyor: “Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi ve tahakkuk edecek verginin ödenmesi halinde ilişik kesme belgesinin verilmesi gerektiği” belirtilmiş. “Mirasçılarca beyanname verilmemesi durumunda ise daha sonra ödenecek vergiye mahsuben ilgili anonim şirket tarafından (yüzde beş) yüzde 5 oranında tevkifat yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi mümkündür” denilmiş. (Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı, 23 Eylül 2020 tarih ve E.33826 sayılı özelge)
2021 YILI MİRASÇILARIN VERGİ TARİFESİ
Aralık ayının son haftasında yeni yılda geçerli olacak VİV tarifesi de açıklandı. Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 52 (29 Aralık 2020 tarihli Resmi Gazete) 2021’de mirasçılara isabet eden hisselerin 334.534 lirası istisna. Füruğ (altsoy) bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde istisna tutarı ise 669.479 TL
Ölüm halinde, mirasçıların dört ay içinde “veraset ve intikal vergisi” beyannamesi vermeleri gerekiyor. Ölüm Türkiye’de meydana gelmemişse ve/veya mirasçıların Türkiye’de bulunmaması durumlarında, beyanname verme süreleri farklılık gösterebileceğinden durumun ayrıca değerlendirilmesi gerekiyor. Veraset yoluyla intikal eden varlıkların değeri, istisna haddinin altında kalsa dahi beyanname verilmesi gerektiğini belirtmekte de yarar var. Muristen mirasçılara veraset yoluyla hiçbir mal intikal etmemişse, bu durumun da bir dilekçe ile (beyanname verilmeksizin) vergi dairesine bildirilmesi gerekir.
BAĞIŞ VE HEDİYELER İÇİN 2021 VERGİ TARİFESİ
Anne-babadan, kardeşten, eşten de gelmiş olsa fark etmiyor, bağış ve hediyeler vergiye tabi. Güncel istisna tutarı: 7.703 lira. 2021’de bu değeri aşan tutarda hediye, bağış alan kişiler vergi ödemek zorunda. Yalnız; anne, baba, eş ve çocuklardan bu hediyeleri alanlar için, verginin oranı yarı yarıya düşüyor.
25 milyondan fazla mükellefi olan emlak vergisi nasıl ödeniyor? İsteyen internetten, isteyen belediye veznesinden. Peki hangi mülk sahibinin ne kadar vergi ödeyeceği nasıl hesaplanıyor? Mülklerin emlak değerinin üzerinden. Her yıl yeniden değerleme oranının yarısı kadar değerleme yapılarak otomatik olarak belirleniyor. Emlak vergisi için vatandaştan beyanname vermesi isteniyor mu? İstenmiyor, çünkü otomatik hesaplanan vergi için beyannameye gerek yok. Belediyeye vergisini ödeyen mükellef, hiç ekstra kırtasiyeyle-bürokrasiyle uğraştırılmadan vergi yükümlülüğü kolaylaştırılmış olarak yerine getirilmiş oluyor.
Şimdi; bu yıl ilk defa, yine ‘emlak vergi değeri’ üzerinden yeni bir vergi tahsilatı yapılacak: ‘Değerli Konut Vergisi-DKV’. Konutlarının emlak vergi değeri 5 milyon 227 bin lirayı aşanlar DKV ödeyecekler. İlk taksitin şubat sonuna, ikinci taksitin Ağustos sonuna kadar ödenmesi gerekiyor. Ancak ödemeden önce bir de 20 Şubat’a kadar vergi dairesine beyanname verilmesi gerekiyor.
KIRTASİYE YÜKÜ
Dünya gazetesi yazarı Dr. Bumin Doğrusöz de 31 Aralık 2020 tarihli yazısında bunu vurguluyor, Değerli Konut Vergisi için ‘beyannameye ne gerek var?’ diyor özetle. “Vergi daireleri web sayfasından mükellefleri ilan etse, mükellefler de ilana göre bankalardan ödeme yapsa sistem daha basit olmaz mı?” diyor. Doğrusöz’ün bu sözünün üzerine “Doğru söze ne denir?” sözünden başka ne söylenebilir ki? Dileyelim bu öneri dikkate alınarak yasal düzenleme yapılır ve hiç gereği olmayan kırtasiye yükü vatandaşın üzerinden alınır. Bu yıl ilk defa Değerli Konut Vergisi ödeyecek vatandaştan yalnızca vergiyi ödemesi istenir, beyanname verme yükü üzerilerinden alınır.
İlk defa bu yıl ödenecek DKV hakkında en çok merak edilen 5 konuyu da sırasıyla açıklayalım
1. Verginin mükellefi kim?
Emlak vergisi değeri 5 milyon 227 bin lirayı geçen birden fazla konutu olanlardan vergi isteniyor. Değerli konut vergisini; konutların sahipleri, varsa intifa (kullanım) hakkı sahipleri ödeyecek. Konutların emlak vergi değerleri konutun bulunduğu yerdeki belediyeden öğrenilebilir. Konuta paylı mülkiyet hâlinde sahip olanlar, hisseleri oranında mükellef kabul ediliyor. Elbirliği mülkiyette sahipleri vergiden müteselsilen (zincirleme olarak) sorumlu oluyorlar.
2. Kimler vergi ödemeyecek?
Öyle ki; pizzacının üç-beş dakika içindeki kendinden emin ve sivri çıkışlarına maruz kaldıktan sonra bir anda memleketi terk noktasına da geliyor adam. Animasyon videoda izledim bu diyalogları. Cep telefonuma mesaj olarak gelmişti.
Pizzacıya gelen telefonun açılmasıyla başlıyor gariplik. Her zaman sipariş verdiği pizzacı dükkânının el değiştirdiğini öğreniyor ilk olarak müşteri. Dünya devi bir bilişim şirketi tarafından; herkesin her an başvurduğu arama motoru şirketi tarafından satın alınmış hikayedeki pizzacı. Peki; nasıl oluyor da pizza siparişi için açılan telefon “vergi kaçırma suçlamasına” kadar ilerliyor?
Uzatmayayım... Pizzacı ve müşterisinin diyaloglarıyla baş başa bırakayım sizi.
Pizzacı: “Son 20 siparişinizde de sucuklu pastırmalı büyük boy pizza istediğinizi görebiliyorum”
Müşteri: “Yine aynısından istiyorum”. Pizzacı “Üzgünüm size vejetaryen pizza gönderebilirim, çünkü kolesterolünüz çok yüksek”
Müşteri: “Nereden biliyorsun”. Pizzacı: “Şirketimiz dünyadaki en büyük veri tabanına sahip. Tüm tıbbi tahlil kayıtlarınıza erişebiliyoruz.”
Müşteri: “Kolesterolüm için ilaç kullanıyorum, istediğim her şeyi yiyebilirim.”
Pizzacı:
Asgari ücretin brütü (3.577,50 lira) tüm çalışanlar için aynı iken, kapıcıların brüt ücretlerinden yalnızca sigorta primleri kesilip kalan tutar olan 3.040,88 TL net ücret olarak ödenecek. Konutlarda çalışan kapıcılar gibi bahçıvanların, hizmetçilerin ücretlerinden de vergi kesintisi yapılmıyor. (Gelir Vergisi Kanunu-GVK- Md. 23/6). Tablo 1’den; kapıcının bordrosunda yer alan kalemler, çalışan ve işveren açısından ayrı ayrı görülebilir.
ENGELLİLERE VERGİ AVANTAJI
Vergi mevzuatı; engellilerin vergilerinin indirimli olarak hesaplanmasını öngörüyor. (GVK- Md.31) Çalışma gücünün asgari yüzde 80’ini kaybetmiş bulunan çalışan birinci derece engelli, asgari yüzde 60’ını kaybetmiş bulunan çalışan ikinci derece engelli, asgarî yüzde 40’ını kaybetmiş bulunan çalışan ise üçüncü derece engelli sayılır. Engellilik dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, çalışanın vergi hesabında ücretinden indirilir. 2021’de; birinci derece engelliler için 1.500 lira, ikinci derece engelliler için 860 lira ve üçüncü derece engelliler için 380 lira aylık olarak ücret hesabında dikkate alınacak. (29 Aralık 2020 tarihli Resmî Gazete, 313 no.lu GV Genel Tebliği)
İŞVERENİN MALİYETİ ARTMIYOR
Yeni yılda mülklerin emlak vergi değerleri, 2020 yılı emlak vergi değerlerinin üzerine yüzde 4.55 oranında değer artırımı uygulanarak bulunacak. Bu yüzde 4.55’lik oran da; bu yıla ait yeniden değerleme oranının (%9.11/2=) yarısına denk geliyor. Dün yayımlanan tebliğde de yer alan bir örnekle değerleme işlemini somutlaştıralım:
Mükellef (A) Bursa ili, Nilüfer Belediyesi sınırları içinde yer alan meskeni 2014 yılında satın almıştır. 2020 yılı emlak vergi değeri 220.000,00 TL olan meskenin 2021 yılı emlak vergi değeri belirtildiği şekilde hesaplanacaktır. (Tablo-1)
EMLAK VERGİSİNİN ORANLARI
Yüzde 4.55’lik oran dikkate alınarak 2020’den, 2021’e yeniden değerlenen mülkler için tabloda yer alan vergi oranları uygulanarak emlak vergisi iki taksitte (Mayıs sonu ve kasım sonuna kadar) ödenebilecek. (Tablo-2)