×
Tek bir işyerinden maaş alan tüm ücretlilerin vergisel hesapları işverenlerince yapılır. Bordroda hesaplanan vergileri işverenlerince Maliye’ye ödenir. Çalışanlar ne kadar çok kazansa da tek bir işverenden maaş aldıkları sürece beyanname vermelerine gerek yoktur. Şimdi kural değişti. Bu yıl ilk defa; birçok CEO da, yüksek ücretli yöneticiler de, beyanname verecekler. Tek işverenden alınan ücretler için kriter 600 bin lira. Bu tutarın üzerinde yıllık gelir (matrah) elde edenler mart (haftaya çarşamba günü) sonuna kadar beyanname vermek zorunda.
Konuya yabancı olan birçok yönetici ‘Peki ne kadar vergi ödemem gerekecek?’ diyecektir. Enteresan olan beyanname verecek çok sayıda yönetici, beyanname vermesine rağmen vergi ödemeyecek, bilakis devletten vergi iadesi alacak.
OTOMATİK SİSTEM
İade almak için, beyanname doldurmak için, biraz zaman ayrılması gerekiyor yalnız. CEO’lar; çocuklarının okul faturalarını, varsa hastane faturalarını, beyannamenin ilgili satırlarına yazdıklarında beyannamenin en alt satırlarında sistem otomatik olarak ne kadar iade alınabileceğini de hesaplıyor. Dolayısıyla beyanname verecek CEO’lar, ‘iş yoğunluğunun arasında bir de beyanname mi dolduracağım’ diyerek ilk başta üzülürken, aslında vergi ödemeyip üste vergi iadesi alacaklarını gördüklerinde ise bu kez sevineceklerdir.
ÜCRET GELİRİ
Beyanname doldurulurken; eğitim-sağlık masraflarından önce ücret gelirlerinin yazılması gerekiyor. Geçen yılki ücret bordrolarında yer alan toplam brüt ücretin, kesilen sigorta primlerinin ve stopaj-vergi tutarlarının öncelikle yazılması gerekiyor. Bu bilgileri de pek tabi yöneticisi oldukları şirketlerin insan kaynakları-personel departmanlarından edineceklerdir. Sonra okul faturalarının ve hastane faturalarının üzerlerinde yazan bilgilerin (kimden alındığı, tarihi, numarası, tutarı vb.) beyannameye yazılması gerekiyor. Özel sağlık ve hayat sigorta primleri de sınırlar dahilinde beyannamenin ‘indirimler‘ satırlarına yazılabiliyor. Aynı şekilde; 2020 yılı içinde yapılan bağışlar da beyannamenin indirimler satırına yazılabiliyor.
Eğer internetten beyanname dolduruluyorsa ‘indirimler’ satırlarına yazılan harcamalar toplamı otomatikman ücret gelirinden düşülüyor. Hatta iade edilecek gelir vergisi de otomatikman hesaplanıyor.
MASRAFLARIN SINIRLARI
Yüzde 2‘si (20 bin lira) alıcı tarafından, yüzde 2’si (20 bin lira) satıcı tarafından ödenmesi gerekiyor. Alıcı ve satıcı daha düşük tapu harcı ödemek için, evin değerini ‘emlak vergi değerinden’ gösterebiliyor. Gerçekte 1 milyon liraya el sıkışan alıcı ve satıcı; tapuda emlak vergi değeri (misal; 300 bin lira) üzerinden satış işlemini yaptıklarında, toplam 12 bin lira toplam tapu harcı ödemiş olurlar. Alıcı da satıcı da; 20’şer bin lira ödemek yerine 6’şar bin lira ödemiş olurlar.
TASARRUFLU İPTAL DAVASI
Çok kârlı gibi görünen bu yasadışı işlemin çok sayıda riski var tabi ki. Geçtiğimiz pazar günü Hürriyet’te yer alan haberde de bahsediliyordu. ‘Gerçek satış değeri’ üzerinden değil, ‘emlak vergi değeri’ üzerinden satış işlemi yapılan ve düşük tapu harcı ödenen evi şimdi banka satışa çıkarıyormuş. Düşük değerden gösterilerek işlem yapılan gayrimenkulü alan kişinin ev üzerindeki hakları elinden alıyor yani. Mahkeme; evi satan kişinin ‘mal kaçırma’ amacıyla bu satış işlemini yaptığını ve bu işlemin ‘gerçek satış’ olmadığına hükmetmiş. Satıcının bankalara olan borcundan dolayı, bankaların açtığı ‘tasarrufu iptal’ davası sonucu mahkeme bu kararı vermiş.
VERGİSEL RİSKLER
Tapu harcının düşük ödendiğinin tespitinde harç cezalı olarak kişilerden (yüzde 25 fazlasıyla) tahsil edilir. Ayrıca; özellikle alıcı için geleceğe yönelik başka riskler de taşır bu işlem. 1 milyon liralık konutu ‘300 bin liraya aldım’ diyen vatandaş, aldığı bu konutu (beş yıl içinde) satmak istediğinde kendisine olması gerekenden daha yüksek gelir vergisi çıkar.
Çünkü alış değeri düşük göründüğünden, gerçek değerden (misal, 1 milyon 200 bin lira) yeni satış yapıldığında satıştan elde ettiği kazanç ve dolayısıyla gelir vergisi de yüksek çıkacaktır. 1 milyon liraya aldığı konutu, 1 milyon 200 bin liraya satan vatandaş için normalde 200 bin lira (1.200.000-1.000.000) kazanç üzerinden vergi hesaplanması gerekirken, düşük gösterilen alış değerinden dolayı 900 bin lira (1.200.000-300.000) kazanç üzerinden vergi hesaplanması gerekecektir.
ÖNÜNE GEÇİLEBİLİR
Tapuda alım satım işlemi yapan vatandaşların; Maliye’nin, bankalardan, tapu dairelerinden, belediyelerden düzenli veri sağlayarak, ‘işlemlerin gerçek değerleri ile kayıtlara geçen değerleri arasındaki farkların’ tespitine yönelik analizler gerçekleştirdiğini de bilmeleri gerekir. Diğer yandan; mevzuatta değişiklik yapılarak tapu harcı oranının düşürülmesiyle de ‘düşük değer gösterilen devir işlemlerinin’ önüne geçilebilir. Kayıt dışıyla mücadelede mesafe kat edilir.
Şirketler ortaklarına kar dağıtırken yüzde 15 oranında da Maliye’ye stopaj-vergi ödüyorlar. Şirketlerin geçen yıl dağıttıkları kar üzerinden ödedikleri vergiyi, patronlar bu yıl beyannamelerinde mahsup edebilecekler. Eğer şirketin ödediği stopaj tutarı, beyannamedeki hesaplanan vergiden daha yüksek çıkıyorsa aradaki fark patrona vergi iadesi olarak ödenecek.
İADE NE KADAR
Tabloda hangi kâr payı tutarı için ne kadar vergi iadesi çıktığı görülebilir. Örneğin geçen yıl 250 bin lira kâr payı alan bir şirket ortağı için ilk başta 29 bin 620 lira vergi hesaplanır. Şirketin yıl içinde ödediği stopaj tutarı (37 bin 500 lira) mahsup edildiğinde ise aradaki fark olan 7 bin 880 lira patrona iade edilir.
HEPSİ ALAMIYOR
Tüm patronlara vergi iadesi çıkmıyor. Çünkü kâr payı tutarı arttıkça vergi oranı ve dolayısıyla hesaplanacak vergi artacağından, yıl içi ödenen stopaj tutarı, hesaplanan verginin altında kalabiliyor. Yine şirketin ödediği stopaj tutarı hesaplanan vergiden mahsup ediliyor ancak vergi iadesi alma imkânı ortadan kalkıyor, patronların bizzat vergi ödemeleri gerekiyor. Brüt kâr payı tutarı 565 bin 200 liraya (net: 480 bin 420 liraya) kadar vergi iadesi ödenmesi söz konusu. Brüt kar payı tutarı 565 bin 200 lirayı geçtikten sonra ortağın artık vergi ödemesi gerekiyor. Tablodan görülebilir; 1 milyon lira kâr payı alan şirket ortağının, 10 bin 870 lira vergi ödemesi gerekiyor. Her ne kadar 1 milyon liralık dağıttığı kar için yıl içinde stopaj olarak 150 bin lira ödenmiş olsa da, bu tutar patronun beyannamesinde yer alacak hesaplanan vergiden (160 bin 870) mahsup edilebilse de, stopaj tutarı, hesaplanan vergiden düşük olduğundan aradaki farkın (10 bin 870 lira) Maliye’ye ödenmesi gerekecek.
HANGİ PATRONLAR BEYANNAME VERMEYECEK?
ELDE ettiği kar payı tutarı brüt-stopaj dahil 98 bin liranın (Net: 83 bin 300) altında olan patronların beyanname vermesi gerekmiyor. Stopaj yapılmadan önceki brüt kâr payı gelirinin yarısı, (varsa tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte) 49 bin lirayı geçiyorsa şahsen gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekiyor.Yurtdışındaki şirketlerden elde edilen kâr payları için koşullar farklı... 2020 için yıllık 2 bin 600 liralık beyan sınırı geçerli. 2 bin 600 liradan fazla kâr payı elde edenler, kâr payının tamamını beyan etmek zorundalar.
SINIRLAMADA SÜRE DOLDU
YAZI dizimizin son gününde Maliye’ye beyannamenin nasıl verileceğini ele alıyoruz. İnternetten beyanname göndermenin adımlarını açıklamadan önce diğer beyanname verme yöntemlerinden bahsedelim önce… 31 Mart akşamına kadar bizzat vergi dairesine gidilerek beyannameler elden verilebilir. Kira geliri elde edenler, ikametgâhlarının bulunduğu yerdeki vergi dairesine beyannamelerini verecekler. Elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış mali müşavirler aracılığıyla da beyanname gönderilebilir. Posta ile de vergi dairesine beyanname gönderilebilir. Hangi posta türü ile gönderimin yapıldığı; ‘süresinde beyanname verme açısından’ kritik öneme sahip… Eğer normal (adi) posta ile gönderiliyorsa postaya veriliş tarihi değil, vergi dairesine postanın ulaştığı tarih vergi dairesi tarafından dikkate alınıyor. Taahhütlü postadaysa postaya veriliş tarihi dikkate alınıyor.
İŞTE ADIM ADIM SÜREÇ
Kira geliri (gayrimenkul sermeye iradı) elde eden bir mülk sahibi aşağıdaki adımları izleyerek hem beyannamesini internetten doldurabilir hem vergi ödemesini de internetten yaparak tüm işlemleri evden çıkmadan sonuçlandırabilir. Beyana tabi; ücret, kâr payı, gayrimenkul satış kazancı, yurt dışı faiz geliri elde edenler de aşağıdaki adımlarla ‘Hazır Beyan Sistemine’ giriş yaptıktan sonra gelirlerini ilgili satırlara yazarak, ödeme dâhil tüm yükümlülüklerini, Hazır Beyan sisteminden evden çıkmadan internetten yerine getirebilirler.
1- ‘gib.gov.tr’ internet adresinden ‘Hızlı Erişim’ başlığı altında ‘Hazır Beyan’ tıklanıyor. (‘Hızlı Erişim/Hazır Beyan’ seçeneğinin üzerine gelindiğinde Kira, Ücret, Menkul Sermaye İradı, Diğer Kazanç ve İratlar olarak görünen 4 seçenekten “Kira” seçiliyor.)
2- ‘Sisteme Giriş’ tıklanıyor.
Nihal Hanım, geçen yıl iki farklı konut üzerinden birisi kendisine ait, diğeri hisseli olarak toplam 34 bin 666 lira kira geliri elde etmiş. Çocuğunun özel okul masrafı olarak da (2020 yılı için) 13 bin 128 lira ödeme yapmış. Öncelikle “Okul masrafının tamamını gelirimden düşebilir miyim?” diyor e-postasında. Ayrıca 6 bin 665 lira da özel sağlık sigortası masrafı yaptığını, bunu nasıl beyannamede göstereceğini soruyor… Her iki sorunun cevabı da aşağıdaki tabloda yer alıyor…
İNDİRİM SAYILIYOR
Ancak zaman zaman karıştırılabilen bir konuyu özellikle açıklamak istiyorum. Okul harcamalarını da, sigorta harcamalarını da gelirden düşmek için gerçek gider yönteminin seçilip seçilmediğinin bir önemi yok. Çünkü bu harcamalar, beyannamede ‘gider’ olarak değil ‘indirim’ olarak dikkate alınacak. Nihal Hanım e-postasında ‘gerçek gider’ yöntemini seçeceğinden de bahsettiğinden bu konunun altını çiziyorum. Nihal Hanım’ın özel okula ödediği bedel de sağlık sigortası için ödediği bedel de götürü gider seçilmiş olsa da ‘yasada yer alan sınırlar dahilinde’ kira gelirinden düşülebiliyor.
YÜZDE 10 VE 15 SINIRI
Çünkü bu harcamalar beyannamenin giderler bölümünde-satırında değil, indirimler satırında kira gelirinden düşülebiliyor.
Giderler de, özel okul, özel hastane ve özel sigorta masrafları da gelirden düşülebiliyor ama koşulları da farklı, beyannamede yer aldıkları bölümler-satırlar da farklı… Giderleri ayrıntılı olarak yazı dizimizin ilk iki gününde ele almıştık. Götürü gider için belge gerekmediğini, ‘gerçek gider’ kabul edilen masrafların hangileri olduğunu (emlak vergisi, tapu harcı, onarım vb. masraflar) açıklamıştık. Özel okullara, özel hastanelere, özel sağlık sigortalarına ödenen bedeller beyannamede ‘gider’ olarak değil ‘indirim’ olarak yer alabiliyor. Beyan edilecek gelirin (İstisna ve gider düşülmüş gelir) yüzde 10’u ve yüzde 15’i oranındaki sınırlara tabi… Eğitim ve sağlık harcamaları yüzde 10’la, sigorta poliçeleri yüzde 15’le sınırlı…
İŞYERİ kira geliri elde edenlerde bu yıl vergi hesabı değişti. İşyeri kira geliri elde eden çok sayıda mülk sahibi vergi ödemek bir yana Maliye’den ‘vergi iadesi’ alıyorlardı. Vergi iadesi almasının nedeni, kiracı işyerinin yıl içinde ödediği stopajın, mülk sahibinin beyannamesindeki hesaplanan vergiden yüksek olması. Aradaki fark mülk sahibine nakden iade ediliyordu. Bu yıl da; stopajdan daha az hesaplanan vergisi çıkan mülk sahiplerine ‘vergi iadesi’ yine yapılacak ancak stopaj oranının düşmesinden dolayı, geçmiş yıllarda iade almış birçok mülk sahibi bu yıl ‘vergi iadesi’ alamayacak, vergi ödeyecek.
İşyeri kiralarında stopaj oranı yüzde 20’den yüzde 10’a, 31 Temmuz 2020 tarihinden itibaren düşürülmüştü. İlk yedi ay boyunca kiracı işyerleri mülk sahiplerine ödedikleri net kira bedeline ilaveten Maliye’ye yüzde 20 oranında stopaj ödemişlerdi. (31 Temmuz 2020 tarihli Resmi Gazete, 2813 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı) 2020 sonuna kadar bu oran yüzde 10 olarak belirlendi. (Sonradan bu düşük stopaj oranının 31 Mayıs 2021 tarihine kadar uygulanmasına da karar verildi. 23 Aralık 2020 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlanan 3319 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı)
KİRACI ÖDEYECEK
Stopaj oran değişikliğinin, mülk sahibinin net tahsil edilen kira bedelinde bir düşüşe neden olmadığını da ayrıca belirtelim. Çünkü kira sözleşmelerinde öncelikle ‘net kira bedeli’ belirtilir, bu net kiraya göre hesaplanan brüt kira üzerinden kiracının stopaj ödeme yükümlülüğü olduğu vurgulanır. Dolayısıyla mülk sahipleri açısından yalnızca, (kiracının yıl içinde ödediği) stopaj tutarı değişmiş oluyor. Stopaj tutarının daha düşük olması, hesaplanan vergiden mahsup edilecek-düşülecek tutarın da düşük olmasına yol açacak. Neticede kiracının ödediği stopajın düşmesi, kiracının avantajına olurken, mülk sahiplerinin birçoğunda vergi iadesi alamamasına neden olacaktır.
VERGİ İADESİ ALAMAYACAK
Stopaj oranlarının yıl içi değişimlerini dikkate alan tablodan mülk sahipleri kendi beyan durumlarını görebilir. Stopaj değişikliği yapılmasaydı vergi iadesi alabilecek çok sayıda mülk sahibi artık vergi iadesi alamayacak, vergi ödeyecek. Örneğin geçen yıl her ay için 5 bin lira iş yeri kira geliri tahsil eden bir mülk sahibi için; stopaj oranı değişmeden aynı kalsaydı 2 bin 318 lira vergi iadesi alabilecekti. Son beş ayda stopaj oranının yüzde 10’a düşmesinden dolayı kiracı iş yerinin daha az ödediği stopaj tutarı mülk sahibinin 358 lira vergi ödemesine yol açıyor. (Tabloda yer alan gelir vergisi hesaplamaları, yüzde 15 götürü gider dikkate alınarak hesaplanmıştır. Gerçek gider yöntemini seçen mülk sahipleri için hesaplamalar farklılık gösterecektir.)
İstisna (6 bin 600 lira) düşülmüş konut kira gelirinden yüzde 15 oranında da götürü gider düşülerek ödenecek vergi azaltılabiliyor. Belgeli, gerçek giderde ise yüzde 15’lik sınır yok. Belgeli gerçek giderler, yüzde 15’lik sınıra takılmadan vergi matrahını azsaltıyor, dolayısıyla ödenecek vergiyi de azaltıyor. Bazı gider belgelerinin tümü ‘gerçek gider’ olarak vergi hesabında dikkate alınabiliyor. Ödenen emlak vergisi, kiraya verilen gayrimenkule yönelik onarım masrafları, ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik yapılacak dış cephe mantolama masrafları gibi. Bazı giderler ise yıllara yayılarak gider yazılabiliyor. Binanın değerini artıracak nitelikte; kombi harcaması, tesisat döşenmesi gibi harcamaların, gayrimenkulün maliyet bedeline ilave edilerek her yıl yüzde 2 oranında amortisman (yıpranma) gideri hesaplanması gerekiyor.
KİRA GELİRİNDEN DÜŞÜLEN GİDERLER
* Son beş yılda konut alanlar, konut edinim bedelinin (tek bir konut için) yüzde 5’ni kira gelirinden düşebiliyor. İşyeri kira gelirinin vergi hesabında, yüzde 5 giderden faydalanılamıyor.
* Kiraya verilen gayrimenkul için borçlanılan kredinin (2020’de ödenen) faizleri gelirden düşülebilir.
* Kiraya verilen taşınmazla ilgili sigorta giderleri.
* Emlak vergisi de dâhil olmak üzere taşınmazla ilgili olarak ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle belediyelere ödenen harcamalara katılma payları gider yazılabilir.
* Konut kira geliri elde ederken, diğer taraftan kendisi de kirada oturanların ödedikleri kira bedelleri de (lojman kiraları dâhil) hesaplamada gider olarak dikkate alınabiliyor.
Vergi hesaplamasında dikkate alınabilecek diğer ‘gerçek giderleri’ de; amortisman giderleri, kiraya verilen gayrimenkul için ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, onarım, idare giderleri, sözleşmeye, kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar olarak özetleyebiliriz.
Mülk sahipleri sorularını aslında şubat ayının başından itibaren bize iletmeye başlamışlardı. Beyanname vermek için en az ne kadar kira geliri elde etmek gerekiyor? İşyeri kiralarında stopaj geçen yıl düşmüştü, ödeyeceğim vergimi etkiliyor mu? Hisseli olarak mülk sahibiyim, beyan sınırı değişiyor mu? Götürü gider ve gerçek giderin farkı ne? Çocuklarımın özel okul faturalarını vergiden düşebilir miyim? Sigorta poliçelerini vergi hesabında indirim olarak gösterebilir miyim? Beyannameyi internetten nasıl göndereceğim? Ve diğer ayrıntılar...
SORULARA YANIT
Kira gelirlerinin beyanındaki kritik tüm konuları beş gün boyunca ele alıyoruz. 2021 beyannameleri için güncel değerler üzerinden merak edilen tüm soruları cevaplıyoruz. Bugün, konut kira gelirlerinde beyan sınırını, gerçek gider götürü gider ayırımını, hisseli mülk sahipleri için hesaplama yöntemlerini açıklıyoruz. Farklı konut kira gelirleri için örnek vergi hesaplamaları da tablo üzerinden görülebilir…
KİMLER BEYANNAME VERECEK?
2020’de; yıl içinde toplam 6 bin 600 liraya kadar konut kirası elde edenler beyanname vermeyecek. Beyanname vermeyen mülk sahiplerinin vergi ödemesi de söz konusu değil. 6 bin 600 liranın üzerinde konut kira geliri olanlar mart ayı içinde beyanname verecek. Hissedarlar için de aynı tutar geçerli. Kişi başı elde edilen konut kira geliri 6 bin 600 lirayı geçmiyorsa beyanname verilmeyecek. Hissedarların eş olması da durumu değiştirmiyor. Kira geliri; hissedar başına 6 bin 600 lirayı geçtiği andan itibaren, her bir hissedar ayrı ayrı 6 bin 600 liralık istisnayı vergi hesabında gelirinden düşebiliyor.
Bir kişi, birden fazla konuttan kira geliri elde etmesi halinde istisna, her bir konut için ayrı ayrı değil, kira gelirleri toplamına bir defa (6 bin 600 lira) uygulanabilecek.
YÖNTEM SEÇİLEBİLİYOR
Ne kadar vergi ödeneceği hesaplanırken kira gelirinden istisna tutarı (6.600 TL) ve giderler düşülebiliyor. Kalan tutar (matrah) üzerinden vergi hesabı yapılıyor. İki farklı gider yöntemi var; belgesiz götürü gider ve belgeli gerçek gider. Götürü giderin avantajı herhangi bir belgeye ihtiyaç duyulmaksızın direkt yüzde 15 oranında hesaplanan tutar, kira gelirinden düşülebiliyor. Götürü gider yöntemini seçenlerin iki yıl bu yöntemden vazgeçme haklarının olmadığını da ayrıca belirtelim.