Yelda Başaran 
Ömür GEDİK
Savaş ÖZBEY
Kıpçaklardan günümüze Ardahan...
Ardahan, Türkiye’nin en az nüfusa sahip üçüncü ili ama tarihi yapıları ve doğal güzellikleri bakımından en zenginler arasında. Efsanelere konu olan doğal güzellikleriyle Ardahan Doğu Anadolu'nun en dikkat çeken illerinden biri. Ardahan'da ne yapmalı nereye gitmeli? Hepsi bu gezi rehberinde...
Ardahan'ın tarihine ait en eski yazılı belge Taşköprü Köyü Kayalığı'na Urartu Kralı II. Serdur’un (MÖ 753-735) kazıttırdığı fetih kitabesi olarak biliniyor. Yörede ilk Türk yerleşimi MÖ 720 yılında Kıpçakların ataları Kimmerlerin bölgeye gelmesiyle başlamış. MS 628 yılında Hazar Türklerinin bir kolu olan ve 'Ardahan' adının kaynağı Arda Türkleri yöreyi ele geçirmişler. 1069 yılında Alparslan tarafından fethedilerek Selçuklu egemenliğine giren Ardahan 1551'de Osmanlı İmparatorluğu topraklarına dahil olmuş. Ardahan 1926 yılında ilçe yapılarak Kars iline bağlanmış. Halkın talebi ve SSCB'nin dağılmasıyla bölgede meydana gelen gelişmeler göz önünde bulundurularak 1992 tarihinde il statüsüne kavuşmuş.
Ardahan Kalesi
Selçuklular tarafından yapılan Ardahan Kalesi Osmanlı döneminde de kullanıldı. Ardahan şehir merkezinin kuzeyindeki Halil Efendi Mahallesi ile kent merkezini birbirinden ayıran Kura nehrinin hemen sol kıyısında bulunuyor.
Ardahan Kalesi, inşa edilme tekniği itibariyle Rumeli Hisarı'nın bir örneği gibi. Kale, mimari açıdan dikdörtgen planlı. Giriş kemerinin hemen üzerinde, yapıldığı tarih 1544 olarak yazıyor. Sur duvarları, 745 metre uzunluğunda. Baştan başa kare tabanlı ve çokgen planlı çok sayıda kule ile desteklenmiş.
Şeytan Kalesi
Urartu dönemine ait olduğu sanılan Şeytan Kalesi, Çıldır ilçe merkezinin 1 kilometre doğusundaki sarp arazide ve bölgeye hakim bir tepeye kurulu.
Edirne’den Ardahan’a peynir Zamanında savunma amacıyla yapılan, gizli bir giriş kapısı bulunan kale ziyaretçilerine eşsiz bir manzara sunuyor.
Damal ilçesinin Karadağ yamaçlarına yansıyan Atatürk Silueti her yıl 15 Haziran–15 Temmuz tarihleri arasında 17.10 ve 18.20 saatleri arasında görülebiliyor.
Taşköprü Kitabeleri
Çıldır ilçe merkezinin 30 kilometre güneyindeki Taşköprü Köyü'nün kuzeyini sınırlayan kayalıkta, büyük bir kaya üzerinde yer alan bir kitabe. Urartu Kralı II. Sarduri'ye ait olduğu ifade edilen eserin bölgedeki en eski kitabe olduğu sanılıyor.
Erzurum kadar yakın, Ardahan kadar uzakÇıldır Gölü
123 kilometrekareye bölgenin en büyük tatlı su gölü. Aynı zamanda, Van Gölü'nden sonra Türkiye'nin en büyük ikinci gölü. Deniz seviyesinden 1959 metre yükseklikte bulunan gölün en derin yeri 42 metre.
Kışın donan çıldır gölü ve donuk gölde yapılan balık avı ziyaretçilerine görsel şölen sunuyor.
Haşimoğlu Rasim Bey Konağı
Ardahan-Göle karayolu üzerinde bulunan bina Batlık mimari tarzının tipik örneklerinde olduğu gibi birbirine açılan, iç içe geçmiş odalar ve salonlardan oluşuyor. Binanın giriş cephesinde bulunan kapı üzerine sonradan eklenen bir Osmanlıca kitabe bulunuyor.
1911 tarihli bu kitabe, 3-5-7-9 Ocak 1919'da yapılan Ardahan Milli Şurası'nın 1.ve 2. Kongrelerinin burada yapılamasını işaretliyor. Bina bu tarihten önce resmi karargah binası olarak kullanılıyordu. Bugün Ardahan İl Sağlık Müdürlüğü Hizmet Binası olarak kullanılıyor.
Fotoğraflar: Wowturkey, beylikduzukai