×
Göcek aslında küçük bir yerleşim bölgesi. Bir uçtan diğerine yürümek 10 dakika. Popülaritesinin artmasıyla hızla gelişen ilçede her geçen gün yeni işletmeler açılıyor veya mevcut işletmeler el değiştiriyor. Temiz ve rafine bilgiye ihtiyaç duyduğumuz şu günlerde işte size Göcek lezzet rotası önerilerim...
LEZZET ADRESLERİ
Dursun Usta: Portakal ağaçları altındaki restoranın etlerini herkes methediyor.
Göcek Köftecisi: Etseverler için iyi bir adres.
West Cafe: Ambiyansına bayıldım, işlerinde titizler.
West Sushi Bar: Uzakdoğu lezzetleriyle ön plana çıkıyor, gayet iyiler.
Can Restoran:
Başka uluslarla benzerliklerimizden bahsettiğimizde Ege ve Akdeniz’e kıyı olan ülkeler gelir ilk akla. Gerçekten de hem coğrafyamız hem mutfağımız hem de insanımız benzer bu kıyılardaki komşulara. Ama yüzünüzü biraz doğuya çevirirseniz orada da sadece sınırların ayırdığı insanları görürsünüz; dili aynı, mutfağı aynı, tarihi aynı... O yüzden Karadeniz’i gezdiğinizde aslında devasa bir coğrafyayı tanımış, anlamış olursunuz.
Bölgenin tarihine bakarsak 9’uncu yüzyıla kadar geri gidebiliyoruz. Gürcistan Krallığı 9’uncu yüzyıldan 14’üncü yüzyıla kadar Kafkasya’da kurulmuş bir Gürcü devleti. Bölgeye birçok konuda altın çağını yaşatan bu devleti kuran Bagratlılardan günümüze pek çok manastır ve kale ulaşmış. Van Gölü’ndeki Akdamar Adası’nın Surp Haç Kilisesi de bu hanedanla bağlantılı. Çünkü Gürcü Bagrat Hanedanı, ortaçada Ermenistan’ı yöneten Bagrat Hanedanı ile akraba. Mimari tarzları da birbirine benziyor.
İLK DURAK TBETİ MANASTIRI
Yolumuz üzerinde ilk karşımıza çıkan Şavşat Cevizli Köyü’ndeki Tbeti Manastırı. Tbeti ismi Cevizli Köyü’nün eski adı. Ortaçağda Gürcistan’ın en önemli el yazmaları ve kültür merkezi olan manastırdan günümüze kiliseden başka bir yapı kalmamış. 1880’lerde camiye çevrilen kilisede herhangi bir değişiklik yapılmamasına rağmen freskler ve tasvirler zarar görmüş. Yeni bir caminin inşasıyla da kaderine terk edilmiş. Fakat anlaşılmaz bir kararla 1961’de dönemin yerel yönetimi tarafından dinamitle patlatılmasına karar verilmiş. Karşısında dururken böyle önemli bir merkezin günümüze ulaşmasının sevincine, yaşadığı kötü muamelenin üzüntüsü karışıyor.
Önce 70 kilometre uzunluğundaki Çanakkale Boğazı’nın iki yakasında, Gelibolu Yarımadası ve Asya kıtasında kalan Çanakkale şehir merkezi boyunca yol alalım. Assos’tan geçmişe selam verip Adatepe’de Kaz Dağları’nın temiz havasını içimize çekelim. Her fırsatta bu ülkede sahip olduklarımızla ne kadar şanslı olduğumuzu dile getiriyorum ama sadece şans yetmez! Bize düşen çok okuyup, daha fazla öğrenip tarihimize ve değerlerimize sahip çıkmak.
Yoldaki ilk durağımız Yunanca ‘Güzel Şehir’ anlamına gelen Gelibolu Yarımadası. Feribot iskelesine giderken geçeceğiniz merkezde, eski sahil kasabasının izlerini görmek mümkün. Gelin boğazın diğer tarafına geçmeden önce, 106’ncı yılını kutladığımız Çanakkale Zaferi’nin gerçekleştiği toprakları ziyaret edelim.
ANZAK KOYU’NU GÖRÜN
Gelibolu Yarımadası’nda şehitliklerin olduğu bölgenin girişinde Kabatepe Müzesi var. Müzede, savaşla ilgili çok sayıda belge, fotoğraf ve malzeme görebilirsiniz. Bu bölgedeki Arıburnu ve Anzak Koyu en sık ziyaret edilen yerlerden. Conk Bayırı’na doğru çıkarken en önemli mezarlıklardan biri olan Lone Pine (Yalnız Çam) bulunuyor.
Biraz yukarıdaki 57. Alay Şehitliği’nin girişinde 1994’te 108 yaşındayken ölen gazimiz Hüseyin Kaçmaz’ın heykelini göreceksiniz. 1992’de dikilen devasa boyutlardaki heykelse Mehmetçik Anıtı adını taşıyor. En tepedeki Conk Bayırı Anzakların hep asıl hedefi olmuş ve sadece 8-10 Ağustos 1915’te çok kısa bir süre Yeni Zelandalılar tarafından ele geçirilmiş. Buradaki Atatürk Anıtı’nın üzerinde Atamızın saatine isabet etmesi sayesinde bir şarapnel parçasından nasıl kurtulduğu anlatılıyor. Yarımadanın en ucunda Seddülbahir’deki Çanakkale Şehitler Abidesi’nden Ege açıklarına doğru bakarken minnet duygularınızın en üst seviyeye ulaşacağı kesin.
Çanakkale merkezdeki Mavi Bayraklı plajların yanı sıra 10 kilometre uzaklığındaki sayfiyesi Güzelyalı Köyü’nde de çok sayıda plaj var.
KALEYİ FATİH YAPTIRDI
Bartın adı, Yunan tanrılarından biri olan Sular Tanrısı Parthenia’nın adını buradaki nehre vermesinden geliyor. ‘Muhteşem akan su’ anlamındaki Parthenios Nehri kıyısına kurulan şehir bu isimle anılmış ve zamanla ‘Bartın’a dönüşmüş. Doğal bir liman olan ve tarihi MÖ 14’üncü yüzyıla dayanan Bartın’ın kaderini ilkçağlardan itibaren doğası belirlemiş. 13’üncü yüzyıldan sonra şehre Hitit uygarlığı damgasını vurmuş. 200 yıldan fazla süren Pers hâkimiyetine Makedonya kralı Büyük İskender MÖ 334 yılında son vermiş. Amasra ve Bartın uzun yıllar süren kanlı savaşlar ardından MÖ 279’da Pontus Krallığı’nın sınırlarına dahil edilmiş. MÖ 70 yılındaysa Romalılar almış Bartın’ı ama Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünmesiyle şehir Bizans tarafında kalmış. Türkler 1084 yılından itibaren Bartın ve Amasra sahnesinde görülmeye başlamışlar. 1392 yılında Osmanlı’ya katılan şehir, daha sonraki yıllarda ticaret potansiyeli sayesinde yerleşim alanı olmaktan çok bölgenin pazarı haline gelmiş ve ‘Oniki Divan’ (Nahiye-i Oniki Divan) adıyla anılmış.
Maviyle yeşili buluşturan Amasra, Bartın’ı ziyaret edenlerin en çok rağbet ettiği ilçe.
TAŞ VE AHŞAP BİNALAR
Bölgede sahnenin yıldızı Amasra olsa da Bartın yoldan geçenlerin ilgisinden çok daha fazlasını hak ediyor. Merkezin büyük kısmı trafiğe kapalı, yani adım adım şehri keşfedebiliyorsunuz. Kentteki en ünlü eserlerden biri 20’nci yüzyıl başlarında Bartın Müdafa-i Hukuk Cemiyeti kurucularından Hacı Arif Bey’in yaptırdığı Karakaşoğlu Hacı Arif Kaptan Şadırvanı. Özellikle dini günlerde akına uğrayan ve Hz. Muhammed’in sancaktarı anısına yaptırılan Ebu Derda Türbesi, Taşhan ve Dervişoğlu Hanı da (namı diğer Okurhan), günümüzde Kültür Evi olarak kullanılan, 1319 yılında inşa edilen Aya Nikolas Kilisesi ve 1872 yılında Kozançayı üzerine inşa edilen Kemerköprü görülmeye değer. Antikçağlardan kalan Çeştepe Höyüğü, Manastırtepe Tümülüs ve Nekropolü gerçek tarih meraklılarını kendine çekiyor.
Anacaddede yürürken 19’uncu yüzyıl sonları ve 20’nci yüzyıl başlarında yapılmış birçok bina size eşlik edecek. Bunlardan biri harika bir taş binadaki belediye, bir diğeri de yeşilliğiyle sizi şaşırtacak eski bir han. Evlerin sadece birkaçı Safranbolu tarzında yapılmış, yarı ahşap konak, çoğuysa tamamen ahşap. En güzellerinden biri de eski belediye başkanı Kemal Samancıoğlu’nun evi. Amasra’ya giderken karşınıza çıkan ev, Etnografya Müzesi olarak hizmet veriyor. Müzede halkın bağışladığı eserler ve Samancıoğlu ailesine ait parçalar sergileniyor.
Kemal Samancıoğlu Etnografya Müzesi
Bartın’da özünü yitirmemiş Oğuz, Türkmen ve Kıpçak lehçelerine rastlamak mümkün. Salı ve cumaları kurulan Garıla Pazarı yaklaşık 200 yıldır farklı kültürlerin, farklı renklerin buluşma alanı olmayı sürdürüyor. Bu çeşitlilik mutfağa da yansımış. “Araştırmalara göre 100’den fazla yemeğimiz var” diyor Bartınlılar. Hamur işi, sebze ve balık yöre mutfağının temel taşları. Pirinçli mantı, pumpum çorbası, kabak burması, gartlaç, kırtıl, halışka, çibörek, çöven ekmeği en bilinen ve sevilen yemekler.
Bartın’dan güzel bir anı yanınıza almak isterseniz; ‘tel kırma’ veya diğer adıyla ‘Bartın işi’ iyi bir tercih olur. Bugüne kadar ulaşan el sanatı, altın ya da gümüş ipliklerle tül gibi seyrek dokunmuş kumaşlara çeşitli motifler işleyerek yöre kadınının duygularını ifade etme şekli.
Yarımadanın batısına Betçe, doğusuna Datça dendiğini biliyor musunuz? Bu isimler Dadya ve Bedya efsanesinden geliyor. Rivayet bu ya; çok eski zamanlarda, bu topraklarda hüküm süren bir kralın biri oğlan, biri kız ikiz çocuğu varmış. Oğlanın adı Dadya, kızın adı Bedya imiş. Zaman geçmiş çocuklar büyümüş. Kral topraklarındaki barış devam etsin diye yarımadanın batısını akşamları temsil eden Bedya’ya, doğusunu şafakları temsil eden Dadya’ya vermiş. Ama günlerden bir gün kral hastalanmış. Ölümünün yaklaştığını hisseden kral, ülkesindeki huzur ortamının sürekliliği için iki krallığın tam ortasında kalan, günümüzde Hacamat Dağı denilen tepenin yamacında kendine bir mezar yapılmasını istemiş. Dağın yakınından geçerken dikkatli gözler yamaçtaki kayalarda kralın silüetini görebilir. Yıllar boyunca bereket içinde yaşamış krallık. Dadya ve Bedya hayata veda ettikten sonra ülkeleri kendi adlarıyla anılmış; başta da belirttiği gibi doğu kısmına Dadya, batı kısmına Bedya denmiş.
Sokaklar rengârenk begonvillerle ve sardunyalarla süslü.
SAKİNLİK ARAYANLARA...
Amasyalı Strabon bu toprakların bereketine ve güzel havasına ithafen boşuna “Tanrı, yarattığı kulunun uzun ömürlü olmasını isterse Datça Yarımadası’na bırakır” dememiş. Günümüzde biraz sakinlik arayanların gözdesi olduğu gibi birçok sanatçı ve tasarımcı da yaşamak için bu ilham veren coğrafyayı tercih ediyor. Özellikle yaz aylarında gündeme gelse de şubatta, Badem Çiçeği Festivali zamanı buralar bambaşka oluyor. Sevgili arkadaşım, birçok tasarımcıyı bir araya getiren Eski Datça’daki şirin Astrantia Datça’nın sahibesi, turizmci ve Datça âşığı Sena Pir’in önerileriyle güzel bir gezi rehberi hazırladım size. Gelin, Datça’nın sokaklarında birlikte kaybolalım.
Datça, Yunan mitolojisinde ‘Olağanüstü nitelikler taşıyan ülke’ diye geçiyor. Tarihin en eski tıp okulları burada... Ege Denizi Datça’dan da esirgememiş girintili çıkıntılı koylarını. Tam 52 koy süslüyor kıyılarını. Bazı koylara ulaşım gayet rahat ama bazıları biraz emek istiyor. Hangisini tercih ederseniz edin huzur ve muhteşem manzaralar garanti.
İKİ DENİZ, BİR YARIMADA
Datça’nın Ege’ye bakan tarafında; Gökçeler Bükü, Küçük Çatı, Çatı, Kızılağaç, Alavara, Çakal, Damlacık, Mersincik, Murdala ve İskandil kıyıları var. Akdeniz tarafındaysa Datça’nın en uzun sahil şeritlerinden biri olan Palamutbükü, Akvaryum, Akçabük, Kurubük, Ovabükü, kum sahili ve sığ deniziyle çocuklu ailelerin tercihi olan Hayıtbükü, Kızılbük, Domuzbükü, merkeze yakın Kargı, Karaincir, Sarı Liman, Karabük, Çiftlik, Kurucabük, Günlücek ve Lindos denizin tadını çıkarabileceğiniz koylar. Akşamlarıysa merkezde ve Eski Datça’nın sokaklarında her zevke uygun bir köşe var.
Datça Liman
Güney Ege tarih boyunca insanlığın gözde coğrafyalarından biri olmuş. Bunun en büyük kanıtı antik kentler. Ege ve Akdeniz’in birleştiği noktada, yarımadanın en ucundaki Tekir Burnu’nda kurulan Knidos, Batı Anadolu’nun önemli kıyı kentlerinden. Kökeni Dorlara kadar uzanıyor. Anakara ve ada kısmı olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Küçük Liman savaş zamanı savunma, barış zamanında ticaret için kullanmış. Güneydeki Ticaret Limanı’na bugün gezi tekneleri yanaşıyor. Antikçağda hem bir ticaret merkezi hem bir kültür-sanat kentiymiş.
Akdeniz ile Ege’nin birleştiği noktadaki Knidos, iki tiyatro kalıntısına sahip. Merkezden 35 kilometre uzaktaki limanın berrak, tertemiz suyunda yüzdükten sonra Knidos Feneri’nde günbatımının tadını çıkarın. Dönüş yolu için fenerleriniz de yanınızda olsun.
SELİMİYE BİR SIĞINAK
Datça Yarımadası’na giderseniz görülecek çok yer, yüzülecek çok deniz var. Bybassos ve Kastabos antik kentinin kalıntılarını ziyaret edebilir, Hemithea Tapınağı’ndan günümüze ulaşanları görebilir; biraz daha uzaklaşırsanız meşhur Kızkumu Plajı’na ve Turgutlu Şelalesi’ne gidebilirsiniz. Marmaris’e bağlı Selimiye Köyü’nü de mutlaka keşfedin. Popüler olandan uzak durmak isteyenlerin gidince mutlu olduğu bir yer. Yola devam ederseniz Bozburun’da güzel bir balık yemenizi öneririm.
Balıkesir’in en gözde ilçesi Ayvalık, mübadeleyle şekillenen bir kimliğe sahip. Hem Balıkesir’in hem Midilli ve Girit’in izlerini sokaklarında, insanlarında, en çok da mutfağında göreceksiniz. Birbirlerine kaynaşmışlar ama eskinin alışkanlığıyla mübadeleyle Midilli’den gelenlere ‘Adalı’, Girit’ten gelenlere de ‘Gritikos’ deniyor.
Ayvalık’ta ilk yapılması gereken ara sokaklara dalıp tarihi evlerin arasında dolaşmak. Kiliseden çevrilen Saatli Cami’yi görmeyi ihmal etmeyin. 1970’ten beri kurulan Perşembe Pazarı’nı ve Bitpazarı’nı gezi listenize eklemeyi unutmayın. Güzel bir kafede soluklanırken sadece doğanın güzelliğine değil, sokağın ritmine de bırakın kendinizi. İlçenin en ünlü plajı Sarımsaklı; en güzel özelliğiyse tene yapışmayan bir kuma sahip olması.
Muhteşem bir günbatımı için en klasik adres, Şeytan Sofrası. Ayvalık adaları, Midilli, kızıl bir gökyüzü ve güzel bir esinti bekliyor sizi çıkacağınız tepede. Tepeyi küllenmiş bir lav birikintisi oluşturmuş. Her yerine kurdelelerin bağlandığı tel bir kafesin içinde devasa bir ayak izi var. Rivayete göre tepeye adını veren şeytanın ayak izi. Ortada bir efsane varsa çaput bağlamak da bozuk para atmak da yazılı olmayan kanunlar gibi... Popüler bir mekân olduğu için kalabalık olan Şeytan Sofrası yerine günbatımı için biraz daha sakin iki farklı önerim var: Tavşan kulağına benzeyen üç kayanın yer aldığı Tavşan Kulakları Tepesi ya da Cennet Tepesi.
EŞSİZ MANZARAYA KARŞI
Şeytan Sofrası hakkında birbirinden çok farklı iki öykü anlatılıyor. İlk hikâyeye göre 16’ncı yüzyılda burada bir Rum münzevi yaşarmış. Kiliseden kovulması ve insanlardan uzakta sürdürdüğü yaşamı yüzünden Penelope yani ‘Şeytan’ lakabı takılmış. Şehirde uzun süren bir kuraklık dönemi baş gösterince herkes yaşanan zorluğun sebebinin Penelope olduğuna inanmış ve münzeviyi öldürmeye karar vermiş. Yaklaştıklarını gören Penelope ise canını kurtaracak zamanı kazanmak için eşsiz manzaraya karşı muhteşem bir sofra kurmuş. Sofrayı gören halk, öfkesini de tepeye çıkış amacını da unutmuş... Penelope de gizlice kaçıp kurtulmuş. Ona atıfla tepeye ‘şeytanın sofrası’ denmiş.
ZEYTİNYAĞININ ŞİFASI
Diğer öyküyse mitolojiden. Zeus’un sütannesi olan ve Kaz Dağları’na da adını veren İda, oğlunu korumak için Şeytan’ı gökyüzünden kovmuş. Üç ayağı olduğuna inanılan Şeytan, kaçarken ayaklarından biriyle bu tepeye basarak o dev izi bırakmış. Şeytan’ın diğer ayak izlerinden birinin Kaz Dağları’nda, diğerininse Midilli’de olduğuna inanılıyor.
Geçen günlerde 2020 Avrupa Şampiyonası’nda oynanan Türkiye-Galler maçını seyretmek için Bakü’deydim. Büyük umutlarla başlayan maç Azerilerin bütün desteğine rağmen mağlubiyetle sonlandı ama benim, Doğu’nun Paris’i diye anılan bu şehri yeniden keşfetmeme neden oldu. Bakü’nün modern yüzünü hem yeni yapılarında hem de sakinlerinde görmek mümkün.
Bu seferki ziyaretimde listeme Alfred Nobel’in evini de ekledim. Nobel ailesi kazancının neredeyse yarısını Azerbaycan’daki petrol sayesinde elde etmiş. Bu sebeple de Bakü’de büyük bir evleri var. Bazı eşya orijinal ama bazıları Bolşevik İhtilali sırasında çalınmış. Evin ikinci katında Azeri mutfağından yemekleri tadabileceğiniz bir de restoran var. Dinamitin mucidi Nobel’in vasiyeti üzerine bir dernek kurulmuş. Kurum, 1901’den beri her yıl 10 Aralık’ta insanlığa hizmet edenlere Nobel Ödülleri’ni veriyor. Ülkemizden 2006’da yazar Orhan Pamuk’un, 2015’te kimya dalında Aziz Sancar’ın bu ödülü alması gurur kaynağımız oldu...
Nobel Evi, ailenin petrolden gelen zenginliğini yansıtıyor.
ALEV KULELERİ’Nİ GÖRÜP PİTİ YİYİN
Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Azerbaycan, topraklarındaki petrol ve doğalgaz rezervleri sayesinde büyük bir gelişim yaşıyor. London Design Museum tarafından ‘Yılın Tasarımı’ seçilen Haydar Aliyev Kültür Merkezi’ni dünyaca ünlü Irak asıllı İngiliz mimar Zaha Hadid çizdi. Kültür merkezi 2012’de tamamlanarak hizmete açılmış. Mimarisinde, Azerbaycan mitolojisinden Hazar Denizi’nin yükselişi yansıtılmış. Saraydan geceleri gökyüzüne doğru yükselen lazer ışınları olağanüstü bir görüntü oluşturuyor. Şehrin yeni simgesi kabul edilen; ofis, konut ve otel olarak kullanılan Alev Kuleleri’ni Bakü’nün modern yüzünü görmek isteyenler gezi listelerine eklesinler. Son gittiğimde Alev Kuleleri’ndeki Fairmont Hotel’de kaldım. Sahildeki Four Seasons Hotel de yeni bir bina ama mimarisinde geçmişin izlerini taşıyor.
Piti
Hem zengin Azeri mutfağını hem de yeni tatları denemek için de birçok seçenek sunuyor Bakü. Geleneksel Azeri mutfağı için Nakhchivan, Sumakh ve Şaki Qala’yı deneyebilirsiniz. Azeri mutfağından farklı lezzetler sunan Kotanlı’nın en ilgi çekici tarafı; Karabağ, Bakü, Şeki gibi Azerbaycan’ın şehirlerinin isimlerini taşıyan odalarının olması. Müzik eşliğinde lezzetli bir yemek için Nakhish ve Mugam Club’ı, Azeri geleneklerine göre bir yemek deneyimi yaşamak için Shirvanshah Müze Restaurant’ı tavsiye ederim.