Eski ve yeninin kavuştuğu şehir: Bakü

Geçen günlerde 2020 Avrupa Şampiyonası’nda oynanan Türkiye-Galler maçını seyretmek için Bakü’deydim. Büyük umutlarla başlayan maç Azerilerin bütün desteğine rağmen mağlubiyetle sonlandı ama benim, Doğu’nun Paris’i diye anılan bu şehri yeniden keşfetmeme neden oldu. Bakü’nün modern yüzünü hem yeni yapılarında hem de sakinlerinde görmek mümkün.

Bu seferki ziyaretimde listeme Alfred Nobel’in evini de ekledim. Nobel ailesi kazancının neredeyse yarısını Azerbaycan’daki petrol sayesinde elde etmiş. Bu sebeple de Bakü’de büyük bir evleri var. Bazı eşya orijinal ama bazıları Bolşevik İhtilali sırasında çalınmış. Evin ikinci katında Azeri mutfağından yemekleri tadabileceğiniz bir de restoran var. Dinamitin mucidi Nobel’in vasiyeti üzerine bir dernek kurulmuş. Kurum, 1901’den beri her yıl 10 Aralık’ta insanlığa hizmet edenlere Nobel Ödülleri’ni veriyor. Ülkemizden 2006’da yazar Orhan Pamuk’un, 2015’te kimya dalında Aziz Sancar’ın bu ödülü alması gurur kaynağımız oldu...

Nobel Evi, ailenin petrolden gelen zenginliğini yansıtıyor.

ALEV KULELERİ’Nİ GÖRÜP PİTİ YİYİN

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bağımsızlığını kazanan Azerbaycan, topraklarındaki petrol ve doğalgaz rezervleri sayesinde büyük bir gelişim yaşıyor. London Design Museum tarafından ‘Yılın Tasarımı’ seçilen Haydar Aliyev Kültür Merkezi’ni dünyaca ünlü Irak asıllı İngiliz mimar Zaha Hadid çizdi.  Kültür merkezi 2012’de tamamlanarak hizmete açılmış. Mimarisinde, Azerbaycan mitolojisinden Hazar Denizi’nin yükselişi yansıtılmış. Saraydan geceleri gökyüzüne doğru yükselen lazer ışınları olağanüstü bir görüntü oluşturuyor. Şehrin yeni simgesi kabul edilen; ofis, konut ve otel olarak kullanılan Alev Kuleleri’ni Bakü’nün modern yüzünü görmek isteyenler gezi listelerine eklesinler. Son gittiğimde Alev Kuleleri’ndeki Fairmont Hotel’de kaldım. Sahildeki Four Seasons Hotel de yeni bir bina ama mimarisinde geçmişin izlerini taşıyor.

Piti

Hem zengin Azeri mutfağını hem de yeni tatları denemek için de birçok seçenek sunuyor Bakü. Geleneksel Azeri mutfağı için Nakhchivan, Sumakh ve Şaki Qala’yı deneyebilirsiniz. Azeri mutfağından farklı lezzetler sunan Kotanlı’nın en ilgi çekici tarafı; Karabağ, Bakü, Şeki gibi Azerbaycan’ın şehirlerinin isimlerini taşıyan odalarının olması. Müzik eşliğinde lezzetli bir yemek için Nakhish ve Mugam Club’ı, Azeri geleneklerine göre bir yemek deneyimi yaşamak için Shirvanshah Müze Restaurant’ı tavsiye ederim.

Hazar Denizi’nden çıkan balıkları tatmak isterseniz eğer Bibiheybet kasabasında sahildeki Nar&Şarab Restaurant’ı deneyebilirsiniz. Yöresel Azerbaycan mutfağı için de Şeki (aynı zamanda bir şehir ismi) restoranında geleneksel aksıda yapılan bir tür et yemeği olan pitiyi tatmayı ihmal etmeyin.

UNESCO DÜNYA MİRASI LİSTESİ’NDE

Yerel halk tarafından ‘Köhne Şehir’ olarak adlandırılan İçeri Şehir’in tarihi, paleolitik dönemlere uzanıyor. Aralık 2000’de buranın sınırları içindeki Şirvanşahlar Sarayı ve şehrin sembolü Kız Kalesi (Kulesi) ile birlikte UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınmış. Saray Binası; Divanhane, Keykubad Mescidi, Hatıra Türbesi, Şah Mescidi, Seyid Yahya Bakuvi Türbesi, Büyük Kapı, saray hamamı ve su deposundan oluşuyor. 1964’ten itibaren müze olan Şirvanşahlar Sarayı’nda çok geniş bir halı koleksiyonu bölümü de var.

Şirvanşahlar Sarayı şehrin simgelerinden biri.

Çağlar boyunca deniz feneri, savunma kalesi ve rasathane olarak kullanılan Kız Kulesi’nin eski bir Zerdüşt tapınağı olduğu düşünülüyor. Kız Kalesi olarak da anılan yapı, 12’nci yüzyılda inşa edilmiş. Kalenin altından Şirvanşahlar Sarayı’na bir geçit olduğu söyleniyor. Kulenin yapımı Sümerlere dek gidiyor görünse de çok ilginç bir ayrıntı var; Kız Kulesi’nin üstten görünümü Arapça Allah’ın 94’üncü ismi ‘El Baki’ biçiminde.

25 Mayıs-17 Kasım 1918’deki Kafkas Harekâtı’nda Türk Kafkas ordusu 15 Eylül 1918’de Bakü’ye girmiş; Azerbaycan, Karabağ ve Dağıstan’ı düşman işgalinden kurtarmış. Bu savaşlarda şehit olmuş Azeri ve Türk askerlerinin defnedildiği bu yere Şehitler Hiyabanı adı verilmiş. Şehitliğin yanında Şehitlik Camisi var.

Sahil şeridine paralel uzanan Bakü Bulvarı, 1909’da açılmış. Şair Nizami Ganjavi’nin adı ile anılan, araç trafiğine kapalı yaklaşık 3.5 kilometrelik Nizami Caddesi bir sosyal yaşam merkezi. Büyük alışveriş merkezleri, mağazalar, restoranlar, dinlenme parklarıyla İçeri Şehir’in dışarısında bir Avrupa caddesi yaratmışlar...

KIZ KULESİ’NİN HİKÂYESİ...

Bir efsaneye göre o zamanlar Hazar Denizi’nin sularına kavuşacak kadar kardeşmiş kule ve sular. Kulede erkek kardeşi tarafından hapsedilen bir kız yaşarmış. Tutsak kız çok mutsuzmuş ve bu hapis hayatının azabına dayanamamış... Günün birinde kendini kaleden Hazar Denizi’nin şefkatli kollarına bırakmış. Bu yüzden Kız Kulesi olmuş adı. Bir başka söylenti de hiçbir zaman düşmanlar tarafından ele geçirilemediği için bu adın verildiği. Üçüncü bir görüşe göre de  önce adı ‘Göz Kalesi’ymiş, zamanla ve söylene söylene değişip ‘Kız Kulesi’ şeklini almış. Son yıllarda kale ve arkasındaki meydanda her yıl Nevruz Bayramı şenliklerinin yapılması gelenek olmuş.