×
Cevap: Emekli çalışanlar kısa çalışma ödeneğinden yararlanamıyorlar. Aylık 1.177 lira ücret desteği ise işvereni tarafından ücretsiz izne çıkartılanlar için geçerli. Ancak bu destekten herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı alanlar yararlanamıyor. Dolayısıyla siz de bu destekten yararlanamazsınız.
TURİZMCİLER DE KISA ÇALIŞMAYA BAŞVURABİLİR
Soru: Turizm Bakanı kısa çalışma koşullarında turizm için 60 gün olan süreyi sıfırlayacağız dedi. Çalışanlarımız bunu dört gözle bekliyor. Hemen işe alıp işlemleri yapmak istiyoruz. Böyle bir durumu var mı? (Raşit Kandemir)
Cevap: Turizm Bakanının kısa çalışa ödeneği ile ilgili açıklaması turizm sektöründeki askıdaki personel ile ilgili. İşverenler askıdaki personelini geri çağırıp, işe girişlerini yapıp, kısa çalışma ödeneği başvurabilirler. Ancak çalışanın kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekiyor. Mevcut durumda turizm sektörüne yönelik 60 gün sürenin sıfırlanması diye bir durum söz konusu değil.
EV İŞLERİNDE ÇALIŞANLAR KISA ÇALIŞMA ALAMAZ
Soru: MS hastasıyım. Bağışıklık düşürücü ilaç kullanıyorum. O yüzden evde sigortalı çalıştırdığım elemana izin vermek zorunda kaldım. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanabiliyor muyum? (Zeynep Şule Kağnıcı)
Önce bu değişikliklere; sonra da okuyucuların son günlerde özel sağlık sigortası ile merak ettiği konulara değineyim. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), üst üste iki genelge yayımladı.
KORONAVİRÜS TEDAVİSİNDE NELER DEĞİŞTİ?
Birincisi, SGK’nın, koronavirüs tedavisi kapsamında özel hastanelere ödediği yoğun bakım tedavi ücreti, iki katına çıkartıldı. İkincisi ve asıl önemlisi, pandemi acil hal kapsamına alındı. Yani, koronavirüs nedeniyle özel hastanede yoğun bakıma yatarsanız, hastane sizden hiçbir şekilde ücret talep edemeyecek; tanı da tedavi de devlet tarafından karşılanacak. Bunların ardından yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararıyla da 1 Mart tarihinden itibaren, hiçbir sosyal güvencesi olmayanların da tedavileri ücretsiz olacak ve Kovid-19 tanısı konulan vatandaşların test, tedavi, ekipman, ilaç ücretleri devlet tarafından karşılanacak.
ÖZEL HASTANE ÜCRET ALAMAYACAK
Ancak genelge sadece acil müdahaleyi, yoğun bakımı kapsıyor. Yoğun bakım durumu bittiğinde önünüzde iki seçenek var. Bir; aynı özel hastanede tedaviye devam edeceksiniz, hastane sizden fark ücreti talep edecek. Eğer özel sağlık sigortanız ya da tamamlayıcı sağlık sigortasınız varsa, özel hastane fark ücretini sigorta şirketinden alacak. Özel sigortanız yoksa özel hastanenin talep edeceği farkı cebinizden ödemek durumundasınız. İkincisi, yoğun bakım durumu bittiğinde, özel hastaneden çıkarsınız, tedavinize hiçbir ücret ödemeden devlet hastanelerinde devam edebilirsiniz. Ama şunu bilin, yeni düzenleme ile acil durumda özel hastane sizden hiçbir ücret alamaz.
Gelelim, konunun özel sigorta boyutuna. Sigorta şirketleri ortaklaşa aldıkları kararla; salgın hastalık, özel sağlık sigortası kapsamında olmamasına rağmen, koronavirüs tedavisini özel sağlık sigortası kapsamına aldı. Böylece salgın ile ilgili tüm tedavi giderleri özel sağlık sigortası ve tamamlayıcı sağlık sigortasından karşılanıyor. Ancak koronavirüs testlerini ve kovid-19 tedavisinde kullanılan ilaçları özel sigorta karşılamıyor. Bunları devlet karşılıyor.
14 GÜN KURALI NASIL İŞLİYOR?
Koronavirüs önlemleri çerçevesinde hazırlanarak Meclis’e gönderilen kanun teklifi, hem çalışanlar hem de işverenler açısından önemli düzenlemeler içeriyor. Teklif yasalaşırsa, 3 ay boyunca; ücretsiz izin yasal hale gelecek, ücretsiz izine çıkartılan çalışanlara işsizlik sigortası fonundan ödeme yapılacak, çalışan tek taraflı iş sözleşmesini iptal edip kıdem tazminatını alamayacak, ücretsiz izne ayrılanlar devletin sunduğu sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek. Hepsine tek tek değineyim.
ÜÇ AY SÜREYLE ÜCRETSİZ İZİN
Salgın nedeniyle son bir ayda ücretsiz izne ayrılan çalışanların sayısı hızla artmaya başladı. Kimi çalışanlar, kısa çalışma ödeneğinin son 60 gün sigortalı çalışmak ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartını yerine getiremediği için ücretsiz izne ayrılmak durumunda kaldı. Kimi çalışanlar ise işverenin isteği ile ücretsiz izne çıkartıldı. Ücretsiz izin, iş kanununda yeri olmayan bir uygulama. Kanun teklifi ile öncelikle ücretsiz izin yasal hale geliyor. Kanun teklifinin yasalaşıp da yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 aylık süre içinde işverenler, çalışanlarına tamamen ya da kısmen ücretsiz izin verebilecek. Diyelim ki, yasa 20 Nisan’da çıktı, 20 Temmuz’a kadar işveren, çalışanını ister bir aylık süreyle, isterse de 3 aylık süreyle ücretsiz izine ayırabilecek. İşveren, ücretsiz izin uygulamasına gideceğini çalışana bildirmek ya da çalışandan onay almak zorunda da değil. Ancak, işverenler, bu düzenlemeye dayanarak, çalışanlarını hemen ücretsiz izne çıkartamayacak. Önce kısa çalışma ödeneğine başvuracak, eğer kısa çalışma ödeneğinden yararlanılamıyorsa o zaman ücretsiz izin uygulamasına gidilecek.
AYLIK 1.177 LİRA ÜCRET DESTEĞİ
Peki, ücretsiz izne çıkartılanların durumu ne olacak? 15 Mart tarihinden itibaren izne çıkartılanlar, ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar işsizlik sigortası fonundan günlük 39.24 lira, aylık da 1.177 lira ücret desteği alacaklar. Destekten sadece damga vergisi kesilecek. Aylık 1.177 lira ödenekten; iş kanununa tabi olmayıp deniz iş kanununa ve basın kanununa göre çalışanlar ile işyerinin el değiştirmesi, kapanması, kapatılması gibi nedenlerle işten çıkartılanlar ve hizmet anlaşması belirli süre olup da bu sürenin bitimi nedeniyle işsiz kalanlar da yararlanabilecek. Tabi, 15 Mart tarihi bu kişiler için de geçerli. Destekten yararlanmanın da belirli şartları var. Birincisi, kısa çalışma ödeneğinden ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayanlar ödenek alabilecek. İkincisi, herhangi sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı alanlar yararlanamayacak. Kanun tasarısına göre bu kurallara uymayanlara cezai yaptırım uygulanacak.
ÜÇ AY SÜREYLE İŞÇİ İŞTEN AYRILAMAYACAK
Mevcut uygulamaya göre, İş Kanunu’nda ücretsiz izin uygulaması bulunmadığından işveren ücretsiz izin verdiğinde çalışanın da iş sözleşmesini tek taraflı sonlandırıp, kıdem tazminatı dahil tüm haklarını talep etme hakkı bulunuyordu. Meclis’e gönderilen kanun teklifi yasalaşırsa, 3 ay boyunca, çalışan iş sözleşmesini tek taraflı sonlandıramayacak. Yani işçi, işten ayrılamayacak. Aynı şekilde işverenler de iş kanunu kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş veya hizmet sözleşmesi ile çalışanları, yasa çıktıktan sonra, 3 ay süreyle iş kanunda belirtilen ahlak ve iyi niyet prensipleri hariç olmak üzere işten çıkartamayacak. 3 aylık süre Cumhurbaşkanlığı kararı ile 6 aya çıkartılabilecek.
Cevap: Kısa çalışma ödeneğinde çalışanların alacakları maaş tutarı; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ıdır. Maaş tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. Geçmişte kısa çalışma ödeneğinden yararlanan ve faaliyetini azaltan kimi işverenlerin çalışanlarına kısa çalışma ödeneğinin üzerini tamamladığı görülmüştür. Ancak bu zorunlu değildir. İşveren faaliyetini tamamen durdurursa zaten maaş tamamlama diye bir durum olmaz. Kaldı ki, kısa çalışma ödeneğinde alınacak maaş tutarı çalışanın maaşının netine göre hesaplandığında ise maaşının yüzde 75’ine denk geliyor. Yani, bir anlamda çalışırken ki aldığınız maaşın yüzde 75’ini kısa çalışma ödeneğinde alacaksınız.
BAKICI İÇİN KISA ÇALIŞMAYA BAŞVURAMAZSINIZ
Soru: Evde bebeğime bakan bir bakıcı çalıştırıyorum, ancak kendisinden pandemi sebebiyle toplu taşıma kullandığı için bir süreliğine eve çocuk bakmaya gelmemesini istedim. Çalışmadığı süre zarfında acaba kısa çalışma ödeneğine başvurabilir miyim? İrem Metin Orta
Cevap: Ev hizmetlerinde çalışanların ve bakıcıların sigorta statüleri farklı. Sizin bu çalışanı nasıl sigortaladığınız, İŞKUR’a kayıtlı olup olmadığı, işsizlik sigortası için kesinti yapılıp yapılmadığı gibi durumlar söz konusu. Kısa çalışma ödeneğinden 4/A’lı çalışanlar yararlanabiliyor. Ayrıca işverenin kısa çalışma ödeneğine başvurması için belirli durumlar gerekiyor. Bu şartlarda ev hizmetlerinde çalışanlar ile bakıcılar için kısa çalışma ödeneğinden yararlanamazsınız.
KISA ÇALIŞMA BAĞ-KURLULARI KAPSAMAZ
Soru: Bağ-Kur’lu olan esnaf kısa çalışma ödeneğine başvuru yapılabiliyor mu, yapılıyorsa nasıl oluyor? Mehmet Emin Erler
Cevap: Kısa çalışma ödeneğinden 4/A’lı çalışanlar, yani işçi statüsünde çalışanlar yararlanabiliyor. İşçilerin maaşından işsizlik sigortası fonu için kesinti yapılıyor, Bağ-Kur’lulardan işsizlik fonu için kesinti yapılamıyor. Bu şartlarda kısa çalışma ödeneği alamazsınız. Ama çalışanlarınız için kısa çalışma ödeneğine başvurabilirsiniz.
İŞSİZLİK MAAŞI HAKKINIZI KULLANMIŞSINIZ
Koronavirüs salgını döneminde emeklilik ve hayat şirketleri de peş peşe tedbirlerini açıklamaya başladı. Şirketler, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) katılımcılarına mobil ve on-line üzerinden hizmet vermeye geçerken, primlerini ödeyemeyenlerin de poliçeleri iptal edilmiyor. Poliçe iptal süreleri ise 60 günden 90 güne çıkartıldı. Emeklilik şirketleri, koronavirüs nedeniyle katılımcıların BES hesaplarını kapatmamaları, bugüne kadar elde edilen hakları kaybetmemeleri konusunda da uyarıyor.
Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer, koronavirüs döneminde esneklikler sunmaya başladıklarını, prim borcunu ödeyemeyenlerin poliçelerini iptal etmediklerini, mayıs ayına kadar kendilerine sigorta güvencesi sunmaya devam edeceklerini belirterek, “Banka kredilerinde erteleme yapan müşterilerimiz için herhangi bir ilave prim talep etmeden, hayat sigortası güvencesi vermeye devam ediyoruz. Krediye bağlı hayat sigortaları için vefat tazminatı taleplerinde, 50 bin liraya kadar olan banka kredi borçlarını anında ödüyoruz; bunun için belge de talep etmiyoruz” dedi.
ÖDEMELERİ AZALTABİLİRSİNİZ
Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Yılmaz Ertürk, BES müşterilerinin acil nakit ihtiyaçlarına hızla karşılık verebilmek adına, ayrılma işlemlerini evlerinden çıkmalarına gerek olmadan yapabilmelerine imkan tanıdıklarını belirterek, “Ödeme güçlüğü çekenler diledikleri zaman ödedikleri katkı payını düşürebiliyor, ödemelerine ara verebiliyor” dedi. Ertürk, sözlerini şöyle sürdürdü: “Katılımcılara ihtiyaç oluşmadığı sürece sistemden çıkmamalarını, birikimlerine dokunmamalarını tavsiye ediyoruz. Son dönemde ayrılma adetlerinde dikkat çeken bir artış olmadı. Yaşadığımız sürecin uzun sürmesi, ekonomik sıkıntıların artması hâlinde kişilerin üzerindeki nakit ihtiyacı baskısı, buna bağlı olarak da birikimlere başvurma oranının artması muhtemel. Bununla birlikte, toplu para ihtiyacı ve ödeme güçlüğü nedenleri ile sistemden ayrılmak zorunda kalan müşterilerimizden, çalışma koşulları ve piyasaların düzelmesiyle birlikte yeni BES açtıracakları yönünde dönüşler alıyoruz.”
MetLife Türkiye Genel Müdürü Deniz Yurtseven, kriz dönemlerinde kimi katılımcıların tasarrufa yöneldiğini, kimi katılımcıların ise ekonomik endişe nedeniyle birikimlerini aldıklarını belirterek, “BES’i güvenli bir liman olarak görüyoruz” dedi. Yurtseven, hayat sigortalarına da değinerek, “Özellikle içinde bulunduğumuz bu pandemi döneminde, mevcut hayat poliçelerimizin yenilenme oranları önceki dönemlere göre arttı. Bu da bize müşterilerimizin hayat sigortasının bir lüks değil, ihtiyaç olduğunun daha çok farkında olduklarını gösteriyor” şeklinde konuştu.
BİRİKİM BU GÜNLER İÇİN
Çıkarması gerekiyorsa da 3 ay ücretsiz izne ayıracak. Ücretsiz izne ayrılıp da işsizlik sigortasından yararlanamayanlara devlet İşsizlik Fonu’ndan günlük 39.24 lira ödeyecek. Bundan 15 Mart tarihinden itibaren ücretsiz izne çıkartılanlar da yararlanacak.
Bu düzenlemeler, son günlerde yaşanan ücretsiz için tartışmalarını hem bitirecek hem de haklı ya da haksız nedenlerle işten çıkartılanlara gelir desteği sağlanacak. Nasıl mı? Anlatayım. İş Kanunu’na göre ücretsiz izinden doğum yapan kadın çalışanlar ile ücretli izinlerini, uzak yerde geçirecek olan çalışanlar yararlanabiliyor. Bu iki hususun dışında ücretsiz izin diye bir kavram İş Kanunu’nda yok. Ancak işveren ile çalışanın anlaşması halinde bir yıl içinde, bir ayı aşmamak kaydıyla ücretsiz izin uygulanabiliyor. Eğer çalışanla anlaşmadan işveren ücretsiz izin uygulamasına giderse çalışan, iş anlaşmasını tek taraflı bitirebilir. Bu durumda da işveren çalışanın başta kıdem tazminatı olmak üzere tüm haklarını ödemek zorundadır.
ÜCRETSİZ İZİN YASAL OLUYOR
Salgın nedeniyle çalışanların ücretsiz izine çıkarılması yaygınlaşıyor. Kimi işveren, çalışanın iş sözleşmesini fesh etmiyor ama maaş, prim ödememek için ücretsiz izne çıkartıyor. Kimi işveren, kısa çalışma ödeneğine başvuruyor, ancak bazı çalışanlar kısa çalışma ödeneğinden yararlanamadığı için bu çalışanlara ücretsiz izin vermek durumunda kalıyor. Bazı çalışanlar da işverenleri tarafından işten çıkarılsa da işsizlik maaşından yararlanma şartlarına sahip olmadıklarından, İşsizlik Fonu’ndan da yararlanamıyor. Her durumda da çalışanlar maaş alamıyor. İşin daha da vahimi kanunda tanınan bir aylık süre geçildiğinde, çalışanın iş sözleşmesi askıya alınıyor ve hem çalışan hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasından da yararlanamıyor.
Eğer tasarı yasalaşırsa İş Kanunu’nda yer almasa da salgın nedeniyle işverenler tarafından uygulanan ücretsiz izin, yasal hale gelmiş olacak. 3 ay süreyle de işten çıkarma olmayacak, ücretsiz izin uygulanacak. 15 Mart’tan itibaren ücretsiz izne ayrılanlara İşsizlik Fonu’ndan aylık 1.177 lira ödenecek. Böylece kısa çalışma ödeneği alamayan, işsizlik maaşından yararlanamayan ve işsiz kalıp da hiçbir geliri olmayanlara destek olunacak.
TASARIDA BUNLARA DİKKAT!
1) Yasal zemine oturtulacak olan ücretsiz izin uygulamasının koronavirüs salgını süresince sınırlandırılması, yani geçici olması gerekiyor.
2)
Koronavirüs salgını nedeniyle ücretsiz izin konusu gündemde. Faaliyetini durduran işyerleri çalışanlarına ücretsiz izin veriyor. İşveren, kısa çalışma ödeneğine başvursa da ödenekten yararlanma şartlarını yerine getiremeyen çalışanlar, ücretsiz izne çıkarılıyor. İşveren, çalışanı işten çıkarmadan, başta sigorta primi olmak üzere maliyeti azaltmak için kimi çalışanlarını ücretsiz izne ayırıyor. Özetle, koronavirüs salgını nedeniyle istekleri dışında ücretsiz izne ayrılan çok çalışan var. Bu durum, okuyuculardan gelen sorulardan da anlaşılıyor. Nitekim Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, ücretsiz izne çıkarılanlara yönelik maaş desteği başlatacaklarını da açıkladı.
Okuyuculardan gelenlere baktığımda kimileri, işverenin, ücretsiz izne çıkartıp çıkartamayacağını soruyor; kimileri, haklarını öğrenmek istiyor, kimileri de ücretsiz izin döneminde hem kendisini hem de ailesinin genel sağlık sigortasından yararlanıp yararlanamayacağını merak ediyor. Ücretsiz izin konusunda tam bir bilinmezlik hakim. Hepsine tek tek değineyim.
İŞVERENİN HAKKI YOK
Kimlerin ücretsiz izin kullanacağı ve ne süreyle kullanacağının sınırları belli. Birincisi, doğum izni sonrası çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi için çalışan kadınlar isterlerse ücretsiz izin hakkından yararlanabilir. Birinci doğum için 60 gün, ikinci doğum için 120 gün, sonraki doğumlar için de 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilirler. Sadece doğum yapan anneler değil, 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek çalışanlar da ücretsiz izin hakkına sahipler. İkincisi, ücretli izinlerini, uzak bir yerde geçirecek olan çalışanlar, isterlerse gidiş-dönüş yolda geçirecekleri süreyi –ki, bu da dört gün- ücretsiz izin olarak alabilirler. Bunların dışında hiçbir şekilde ücretsiz izin uygulaması bulunmuyor; iş kanunu da bunların dışında ücretsiz izni tanımlamıyor.
SAĞLIK SİGORTASINA DİKKAT!
Bu dönemde olduğu gibi ücretsiz izin uygulanabilir mi? İşveren tek taraflı, ‘ücretsiz izne çıkardım’ diyemez. Mutlaka çalışanın rızası ile ve iki tarafın ortaklaşa anlaşması ile uygulanabilir. Daha açık bir anlatımla; koronavirüs salgını nedeniyle işveren, sıkıntı yaşadığını ortaya koyup, çalışana ücretsiz izin vermek istediğini söyleyebilir; çalışan da bunu kabul ederse ancak o işyerinde ücretsiz izin uygulanabilir. Aksi durum yasaya aykırıdır. Ancak istisnai bir durum daha var. Yukarıda belirtiğim ücretsiz izin durumlarının dışında yine işveren ile çalışanın anlaşması ve işverenin de bu durumu belgelemesi halinde bir yıl içinde bir ayı aşmamak kaydıyla ücretsiz izin uygulanabiliyor. Bu bir ayda çalışan genel sağlık sigortasından yararlanabilir ancak bir ayı geçti mi sağlık sigortası hakkı biter.
ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARILANLARI NELER BEKLİYOR?
* Ücretsiz izine çıkarılan çalışanın sosyal güvenlik primleri ödenmez.
Cevap: Emeklilerden işsizlik sigortası primi kesilmiyor. Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için de işsizlik sigortası primi kesilmesi ve ödenmesi gerekiyor. Bu nedenle de emekli maaşı alanlar, kısa çalışma ödeneğinden yararlanamıyor. Eğer bir şirket de sigortalı çalışıyorsanız, işsizlik sigortası primi kesiliyorsa ve emekli maaşı almıyorsanız kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceksiniz.
EMEKLİLİK PRİMİ YATMAZ
Soru: Emekliliğime 4 ay kaldı, şirketim virüsten dolayı devletin kısa çalışma ödeneğinden faydalandırmak istiyor. Bu süreçte primlerim ödenmeyecek, emeklilik hakkımı geciktirmiş oluyor. Ne yapmam lazım? Songül Pelit
Cevap: Kısa çalışma ödeneği döneminde işveren çalışanın kısa ve uzun vadeli sigorta primlerini yatırmayacak. Aynı şekilde devlet de primleri karşılamayacak. Bu dönemde çalışanın primleri yatmayacak. Ancak kısa çalışma ödeneği 3 ay sürüyor. Bu süre sonrasında eksik prim gün sayısı için borçlanma yaparak, emekliliğinizi elde edebilirsiniz.
İZNİNİZİ KULLANMIŞ SAYILACAKSINIZ
Soru: Çalıştığım şirkette koronavirüs sebebiyle gerekli çalışma koşulları sağlanmadığı için yıllık izine ayrıldım. Bu esnada işyerimiz kısa çalışma ödeneğine başvuru yapacakmış. Bu durumda ben yıllık iznimi kullanmış sayılacak mıyım? Yaprak Ertan
Cevap: