×
Net ücrette yüzde 50 oranında artışa da etki eden yeni düzenleme, yüksek ücretlilere de avantaj olarak yansıyacak. Asgari ücretliye yıl boyunca tanınan istisna tutarı, “yüksek ücretlilerin vergi hesabında da ‘eksi’ olarak dikkate alınacak” ve ücret bordrolarında (önceki yıllara göre) daha az vergi hesaplanacak. Dün; ‘brütten ücret hesaplanan işyerlerinde’ çalışanların yıl boyunca ne kadar net maaş elde edeceklerini ele almıştık. ‘Brütten ücret hesaplanan işyerlerinde’ yeni vergi avantajının, direkt çalışanın net maaşını artırdığını örneklerle açıklamıştık...
Bugün; ‘netten ücret hesaplanan işyerleri için’ bu kez işveren maliyetinin yıl içi değişimini 12 ay için ayrı ayrı ele alıyoruz. ‘Netten ücret hesaplanan işyerlerinde’ yeni vergi istisnası, işveren maliyetinde düşüş sağlayacak, dolayısıyla işverene yarayacak. Yıl içinde; ilerleyen aylarda ocak ayı işveren maliyetine göre daha fazla maliyete katlanan işverenler, asgari ücretliye uygulanan kadar gelir vergisi (GV) ve damga vergisi (DV) istisnası uygulanmasından dolayı işveren maliyetindeki artışı daha az hissedecekler. (Yeni vergi istisnasının ‘Netten ücret hesaplanan işyerlerinde’ yıl içinde çalışana bir avantajı yansımayacak.)
NASIL ETKİLİYOR?
Net ücreti 5 bin lira olan bir çalışan için vergi istisnasının işveren maliyetini nasıl etkilediğini inceleyelim. Önce; ocak ayı için işveren maliyetine bakalım, sonra yılın ilerleyen aylarında ne kadar işveren maliyeti oluşacak, onu inceleyelim. Net ücreti aylık 5 bin lira olan bir çalışan için; işverenin üstleneceği maliyet ocak ayında 7 bin 108 lira olacak. Eğer istisna olmasaydı 8 bin 219 lira işveren maliyeti oluşacakken yeni vergi istisnasından dolayı bin 111 lira daha az maliyete katlanılmış olacak. Bu avantajın nedeni; 2022’de aylık net 5 bin lira ücret için işverenin artık daha az vergi (GV ve DV) yüküne katlanacak olması. Net 5 bin lira ücret için; daha az brüt ücret belirleneceğinden, (vergi ve) sigorta prim yükü de daha az hesaplanacak aynı zamanda. Eğer istisna devreye girmemiş olsaydı; net 5 bin lira ücret için ocak ayı brüt ücretinin 6 bin 995 lira olması gerekirdi. Halbuki yeni istisna düzenlemesi sonrası net 5 bin lira ücret için, 6 bin 49 liralık brüt ücret yeterli olacak.
Asgari ücretlilerden vergi kesintisini kaldıran vergi istisnası daha yüksek ücretlilerde de avantaj sağlayacak.
Asgari ücretlinin ‘istisna olmasaydı ödeyeceği vergi tutarı’ yüksek ücretlilerin vergi hesabında da ‘eksi’ olarak dikkate alınacak ve ücret bordrolarında (önceki yıllara göre) daha az vergi hesaplanacak. Daha az vergi hesaplanmasının olumlu etkisi ise ya çalışana ya da işverene yarayacak. Peki hangi durumda çalışana, hangi durumda işverene yarayacak?
Brütten ücret hesaplanan işyerlerinde yeni vergi avantajı çalışanlara yarayacak. Yıl içinde; vergi diliminin artmasından dolayı net ücretleri azalabilen çalışanlar ‘brütten ücret hesaplanmasının’ belki de ilk defa bu yıl avantajını hissedecekler. Yıl içinde ilerleyen aylarda ocak maaşına göre daha az net ücret alan çalışanlar, asgari ücretliye uygulanan kadar gelir vergisi (GV) ve damga vergisi (DV) istisnası uygulanmasından dolayı net ücretlerindeki azalışı daha az hissedecekler.
Brüt ücreti 8 bin lira olan bir çalışan örneği üzerinden; vergi istisnasının net ücreti nasıl etkilediğini inceleyelim... Önce ocak maaşı için kazancına bakalım sonra yıllık olarak ne kadar daha fazla net maaş elde edilecek, ona bakalım...
Brüt 8 bin lira ücreti olan bir çalışan, önümüzdeki hafta yeni yılın ilk ücretini banka hesabında 6 bin 395 lira olarak görecek. Eğer istisna olmasaydı 5 bin 719 lira net maaş alacakken yeni vergi istisnasından dolayı ‘676 lira daha fazla net maaş’ elde etmiş olacak. Bu avantajın nedeni; 638 lira daha az GV’ nin ve 38 lira daha az DV’ nin çalışanın bordrosunda hesaplanacak olması... İşveren maliyetinden de bahsetmek gerekirse; ocak ayında brüt 8 bin lira ücret için, 9 bin 400 liralık işveren maliyeti oluşacak ve 12 ay boyunca bu tutarda bir değişiklik olmadan aynı maliyet geçerli olacak.
Brüt 8 bin lira ücret örneği üzerinden; yeni vergi avantajının ‘yıllık olarak’ çalışana etkisi ise ‘9 bin 64 lira daha fazla net maaş’ olarak gerçekleşecek. Eğer istisna olmasaydı maaşlarından 15 bin 532 lira GV ve 729 lira DV kesilmesi gerekirken 8 bin 608 liralık GV istisnasının ve 456 liralık DV istisnasının uygulanması sonrası ise yıllık olarak toplam 7 bin 197 lira vergi (GV+DV) bordrolarda kesinti olarak yer alacak.
Diğer brüt ücret önekleri için de; yıl içi net maaşın hangi ayda ne kadar çalışanın banka hesabına yatacağı tablodan görülebilir.
Brütten ücret hesaplaması yapılan işyerlerinin aksine ‘Netten ücret hesaplaması yapılan işyerlerinde’ çalışanın net ücretinde aydan aya bir değişim yaşanmamakta. Bu kez işverenlerin maliyetleri (Net ücret+ vergiler+ sigorta primleri) aydan aya değişim göstermekte.
“ŞU tarihte, şu kadar para gelmiş banka hesabına... Peki vergisini ödedin mi?” diye soruyordu Maliye vatandaşa. Parayı alan kişilerin birçoğu da; hiçbir ticari deneyimi olmayan, hayata daha yeni atılmış gençlerdi...Sonrasında hem verginin aslı, hem cezası isteniyordu internet üzerinden reklam ve benzeri gelir elde edenlerden. Cezaya muhatap kişiler; bu kazançları elde ederken aynı zamanda vergi dairesine kaydolma, defter tutma, beyanname verme gibi ödevleri olduğunu da ancak cezadan sonra öğreniyorlardı...
YÜZDE 15 KESİNTİ
Gelir Vergisi Yasası’na eklenen bir maddeyle (Mükerrer 20/b.) ile artık Youtube, Facebook, Instagram ve Twitter üzerinden reklam ve benzeri gelir elde edenler için istisna geldi. (26 Ekim 2021 tarihli Resmi Gazete) Artık ne vergi ödeme yükümlülükleri var, ne de defter tutma-beyanname verme gibi ödevleri var. Hesaplarına para girişi olan bankalar, gelen paradan otomatik yüzde 15 kesinti (stopaj) yapacak, vergilendirme de kendiliğinden sonuçlanmış olacak. Ta ki gelen hasılat; yıllık (2022 için) 880 bin lirayı bulana dek… 880 bin lirayı aşan tutarda gelir elde edenler için bizzat beyanname verme-vergi ödeme yükümlülüğü başlıyor.
KİMLERE UYGULANACAK
Başlıkta da yer alan kritik konu ise ‘internet sitesinde yayımlanan paylaşımlar için’ istisnanın olmaması. Genel hükümlere göre vergi ödevlerini yerine getirecek, kişisel internet sitesinde yayımladıkları içeriklerden gelir elde edenler...Yasanın uygulanmasına yönelik tebliğ de geçen hafta yayımlandı. (318 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği, 12 Ocak 2022 tarihli Resmi Gazete) Tebliğde örnekle de (Örnek 12) açıklanıyor: Kişisel internet sitesinde yer alan videolarında yemek tarifleri yapan ve sitesinin belirli alanlarında reklamlar yayınlanmakta olan kişinin, bu reklamlardan elde ettiği kazançların istisna kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtiliyor. Kişisel internet siteleri gibi elektronik ticaret siteleri ve haber sitelerinin de sosyal ağ sağlayıcısı olarak kabul edilmediği ve etkileşim amaçlı içeriğin ikincil ve yan hizmet olarak sunulduğu platformlarda faaliyette bulunan kişilerin bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar için istisna hükümlerinin uygulanmayacağı belirtiliyor.
Maliye’nin uygulamaya yönelik yeni tebliğinden yola çıkarak vergi avantajının diğer kritik noktalarını da sırasıyla açıklayalım.
İSTİSNA BELGESİ ZORUNLU
YENİ yılda uygulanacak asgari ücret, Motorlu Taşıtlar Vergisi gibi birçok kalemde güncelleme yapılırken Veraset ve İntikal Vergisi’ne (VİV) konu değerlerde de güncellemeler yapıldı. Hem ne kadar vergi istisnası uygulanacağı hem hangi değer üzerinden hangi oranda vergi uygulanacağı konusunda… VİV’de iki ana mükellef türü var. Birisi mirasçılar, diğeri bağış-hediye alanlar… Her iki mükellefiyet türü açısından 2022’de ne kadar değer için vergi istenmeyeceği (istisna uygulanacağı) ve hangi tutarlar üzerinden hangi oranda vergi uygulanacağını sırasıyla açıklayalım…
YENİ DEĞERLER
2022’de mirasçılara isabet eden hisselerin 455.635 lirası istisna. (2021 için 334.534 liraydı.) Füruğ (altsoy) bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde istisna tutarı ise 911.830 lira (2021 için 669.479 liraydı.) Yeni yılda uygulanacak vergisel hadler 21 Aralık 2021 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı. (VİV Kanunu Genel Tebliği, Seri No: 53) Ölüm halinde, mirasçıların dört ay içinde “veraset ve intikal vergisi” beyannamesi vermeleri gerekiyor. Ölüm Türkiye’de meydana gelmemişse ve/veya mirasçıların Türkiye’de bulunmaması durumlarında, beyanname verme süreleri farklılık gösterebileceğinden kişilerin kendi durumlarını ayrıca değerlendirilmesi gerekiyor. Veraset yoluyla intikal eden varlıkların değeri, istisna haddinin altında kalsa dahi yine beyanname verilmesi gerekiyor. Muristen mirasçılara veraset yoluyla hiçbir mal intikal etmemişse, bu durumun da bir dilekçe ile (beyanname verilmeksizin) vergi dairesine bildirilmesi gerekir.
Aşağıdaki tabloda mirasçıların intikal eden varlıklar için hangi oranda (Yüzde 1’de, yüzde 10’a kadar) vergi ödeyeceği görülebilir. Ödemeler, üç yılda ve altı taksitte (her yıl Mayıs ve Kasım aylarında) yapılabiliyor.
BAĞIŞ VE HEDİYELER
2022 için güncel istisna tutarı olan 10.491 lirayı aşan değerdeki bağışlar için vergi hesaplanması gerekiyor. (2021’de istisna tutarı 7.703 liraydı.) Bağış ve hediyenin kimden geldiğine göre VİV oranları değişiyor. Anne, baba, eş ve çocuklardan bu hediyeleri alanlar için, verginin oranı yarı yarıya düşüyor. (Yüzde 5’den başlayıp intikal eden varlığın değerine göre yüzde 15’e kadar artıyor.) Hediyenin taşınır (menkul)-taşınmaz (gayrimenkul) olması da fark etmiyor. Mücevherat, otomobil, konut vb. tüm karşılıksız olarak edinilen varlıklar için aynı zamanda vergi yükümlülüğü de söz konusu. Bahsettiğimiz karşılıksız intikaller için beyanname verme süresi bir ay. Sonrasında ödeme, üç yılda ve altı taksitte (her yıl Mayıs ve Kasım aylarında) yapılabiliyor.
GECİKME FAİZİNE DANIŞTAY’DAN ‘HAYIR’
Tapu dairesine gitmeksizin İstanbul’u parselleyip satan başkaları da var bu arada. Son dönemde haberlerde sık sık görüyoruz. Boğaz Köprüsü de, Galata Kulesi de, İstanbul’un bir çok tarihi ve turistik yerleri de bu kez sanal alemde parselleniyor, satılıyor. Öteki evrende (metaverse) adeta Sülün Osman gibi satış yapanlar var. Satılan sanal taşınmaz sayısı da şimdiden 10 binleri geçmiş durumda: Türkiye’de 20 bin, İstanbul’da 11 bini aşkın parselin satıldığı söyleniyor.
SANAL TAŞINMAZLAR
Sanal alemdeki gayrimenkullerin satışlarında tabii ki alıcı aldatılmıyor. Satılanın; elle dokunulamayan sanal bir taşınmaz olduğunu alıcı baştan biliyor. Ovr isimli oyun tabanlı Metaverse platformunda yer tahsisi yapılıyor. Bu alım satım işlemleri sonrasında neticede gelir de elde ediliyor. Gelir elde edildiği zaman da tabi ki o kritik soru akla geliyor: “Vergisi var mı?”
Önce gerçek hayattaki gayrimenkullerin vergilendirilme koşullarını hatırlayalım.
İŞLETMELERİN ALIM SATIMI
Eğer ticari faaliyet olarak (şahsen veya şirket olarak) gayrimenkul alım satımı yapılıyorsa bu işlemler ticari kazanç (şirketlerde kurum kazancı) sayılıyor. Ve ticari kazanç olduğunda da bir işyeri üzerinden bu faaliyetlerin yürütülmesi gerekiyor. İşyeri açılıp vergi dairesine kaydolduktan sonra defter tutma, beyanname verme gibi ödevlerin yerine getirilip ardından da yıllık kazanç üzerinden vergi ödeme yükümlülüğü doğuyor.
ŞAHISLARIN ALIM SATIMI
Ticari faaliyet olmadan şahsen gayrimenkul satışı yapılması durumunda ise alımın üzerinden 5 tam yıl geçip geçmediğine göre vergilendirme yapılıyor. Alış tarihinin üzerinden 5 yıl geçtikten sonra satışı yapılan gayrimenkuller için ‘ne kadar kazanç elde edilirse edilsin’ vergi ödenmesi gerekmiyor.
Yeni yılda asgari ücretlinin brüt ücretinden gelir vergisi de, damga vergisi de artık kesilmeyecek. Aylık brüt 5.004 lira üzerinden yalnızca sigorta primleri kesilecek, 4 bin 253 lira net maaş her ay asgari ücretlinin hesabına yatırılacak. Yıllık elde edilecek en az net maaş 51 bin 41 liraya yükselecek. 2021’e göre, 2022’de toplamda 17 bin 130 lira (yüzde 50 artışla) daha fazla yıllık net gelir elde edilecek.
VERGİ AVANTAJLARI
Asgari ücretli için konu netleşti. Şimdi, daha yüksek ücretlilerin maaşında neler değişecek onu inceleyelim. Onların maaşlarında da ciddi vergi avantajları oluştu. Tabi ki ücret gelirlerinin tamamı istisnaya tabi değil ancak ‘asgari ücretin istisna olan vergisi kadar tutar’ yüksek ücretlilerin maaş hesabında da, hesaplanan vergilerinden düşülecek. Böylece geçmiş yıllara göre yüksek ücretliler de daha az vergi ödeyecekler, dolayısıyla daha fazla net maaş elde edecekler. Asgari ücretin üstündeki maaşlar için yeni yılda uygulanacak vergi avantajının etkilerini, brüt 6 bin lira ve brüt 10 bin lira örnekleri üzerinden inceledik. Her iki örnek ücret için maaşların yeni yılda nasıl değişeceğine birlikte göz atalım.
6 BİN TL İÇİN MAAŞ HESABI
2021’de 6 bin lira brüt maaşı olan çalışanın aylık ortalama net maaşı 4 bin 355 lira iken 2022’de 4 bin 844 liraya çıkacak. Dolayısıyla brüt 6 bin lira ücret için 2022’de aylık ortalama 489 lira net maaş daha fazla hesaplanacak. Yıllık olarak net maaştaki artış ise 5 bin 866 lirayı bulacak. Yıllık toplam net maaşlar; 2021 için, 52 bin 259 lira iken 2022’de 58 bin 125 liraya çıkmış olacak. Hesaplamalarda; 2021’den, 2022’ye artan gelir vergisi dilimlerinin dikkate alındığını da ayrıca belirtmekte yarar var.
Gelir vergisinde ve damga vergisinde -asgari ücretliye uygulanan kadar- istisna getirilmesiyle yüksek ücretlilerde de net maaş artışı sağlanmış oldu.
Brüt 10 bin lira için yeni yılda net maaş hesabı
10 BİN TL İÇİN MAAŞ HESABI
Çalışan, işveren ve hükümet; tüm tarafların mutabakatıyla asgari ücretin belirlenmiş olması da çalışma barışı için önemli. Dünkü Resmi Gazete’de brüt asgari ücret günlük 166.80 lira olarak yayımlandı. Aylıkta brüt 5 bin 4 liraya denk geliyor. Çalışandan kesilecek sigorta primleri (750.60) sonrası net 4 bin 253 liraya ulaşılıyor. Asgari ücretlinin brüt ücretinden, gelir vergisinin ve damga vergisinin kesilmeyeceği de açıklandı. Asgari ücret kadar gelire, vergi istisnasının nasıl uygulanacağını düzenleyecek yasa değişiklikleri de kısa sürede netleşecektir.
İşverenin; brüt asgari ücrete ilaveten üstleneceği sigorta primlerinin (1.125,90) eklenmesi sonrası işveren maliyeti 6.129,90 lira olarak hesaplanıyor. Sigorta primlerini düzenli ödeyenlere sağlanan yüzde 5 prim teşviki sonrası işverenin maliyeti 5.879,70 lira olarak hesaplanıyor. (Tablo 1) Net asgari ücrette yüzde 50 artış yaşanmışken, işveren maliyetinde daha düşük oranda (yüzde 40) artış yaşanmış oldu. Bunun nedeni de; işverenin brüt maaş üzerinden artık Maliye’ye vergi ödemeyecek olması.
KAYIT DIŞINDA DİKKAT!
İşletmenin hazırladığı ücret bordrosunda bir problem yok, her şey nizami. Güncel asgari ücret üzerinden çalışanın bordrosu düzenleniyor ve net ücreti de çalışanın banka hesabına yatıyor. Ama bankadan para çeken kişi çalışan değil, patron! Bankamatik (atm) kartı çalışanın değil patronun elinde. Net maaşı bankadan patron çekiyor, bir kısmını (fiili net maaş) çalışana elden veriyor, kalan net maaş patronun kasasına gidiyor. Böylece iki farklı net maaş uygulanıyor, birisi çalışana elden verilen ‘fiili net maaş’, diğeri bankaya yatmış görünen ‘resmi net maaş’. Bu durumda çalışana aslında, fiilen asgari ücretin altında ödeme yapılmış oluyor. Ama bordro ve banka kayıtlarına bakarsanız her şey usulüne uygun.
Asgari ücret tutarı netleşince bizde pek tabi tüm yönleriyle ele alacağız. Çalışan için ne kadar brüt ücret uygulanacağını, ne kadar vergi -sigorta primi kesileceğini, ne kadar AGİ ödemesi yapılacağını ve nihayetinde ne kadar net maaş elde edilebileceğini kalem kalem açıklayacağız. İşveren için de aynı şekilde; işçinin brüt ücretine ilaveten ne kadar işveren sigorta payı üstleneceklerini dolayısıyla toplam maliyeti de tablo üzerinden açıklayacağız.
BEYANNAME VERECEKLER
Başlıktaki Maliye’den ek ödeme yapılacak çalışanların kimler olduğunu açıklayalım şimdi. CEO’lar, CFO’lar, diğer üst düzey çalışanlar, yüksek ücretliler. Bu çalışanların; Maliye’den ödeme almadan önce yapacakları kritik bir ödevlerini hatırlatalım öncelikle: Bu çalışanlar öncelikle beyanname verecekler. Evet; beyanname vermek deyince otomatikman ‘vergi ödemek’ akla geliyor. Beyanname verenler, neden Maliye’ye ödeme yapmak yerine, Maliye’den ödeme alsınlar ki?
Yüksek ücretli çalışanların; geçen yıl mart ayına kadar vergi beyannamesi hazırlamaları söz konusu değildi. Tek bir işverenden ücret alan çalışanlar ne kadar yüksek ücret alsa da beyanname vermiyorlardı, işverenlerinin ücretleri üzerinden vergi hesaplayarak Maliye’ye verdikleri muhtasar beyanname ile yapılan bildirim yeterliydi. İlk olarak 2020 yılı gelirleri için 2021 mart ayında beyanname verdiler. Şimdi de; 2021 yılı gelirleri için önümüzdeki mart ayında beyanname verecekler.
ÜCRET SINIRI NE KADAR
Bu durumda ‘beyanname verecek yüksek ücretliler için en az ücret sınırı ne kadar?’ sorusu önem kazanıyor. Hemen açıklayalım onu da: 2021 yılı boyunca brüt 650 bin liranın üzerinde ücret geliri elde eden çalışanlar, maaşlarını ‘tek işverenden elde etmiş olsalar da’ mart ayında beyanname vermek zorundalar. (2021 Mart’a kadar; bir önceki yılki ücret gelirleri ne kadar yüksek olursa olsun tek işverenden alınan gelirlerin beyanı söz konusu değildi)
Bu arada CEO’lar, CFO’lar ve diğer yüksek ücretli çalışanlar için yılın artık son günlerinde kritik bir konuyu da hatırlatmak gerekiyor. Birçok yüksek ücretli çalışanın vergi beyannamesi vermesi gerekeceğinden beyannamede yer alabilecek masraflarına ilişkin fatura vb. belgeleri yıl kapanmadan toplamaları da yerinde olacaktır.
BEYANNAME VERMEK AVANTAJLI