×
Yerli uçak ne oldu?
Bir heyecanlandık, çok heyecanlandık. Ama arkası gelmedi. Belki bilmediğimiz hazırlıklar yapılıyordur. Umarım öyledir.
Bir yerinden başlamak gerekiyor bu işe. Çok geç kaldık. Havacılığın her dalında çok geç kaldık.
Hâlâ bir bölgesel uçağımız bile yok. Düşük maliyetlerle Türkiye’nin kentlerini, popüler kasabalarını çapraz bağlayacak. Sınır kentlerinden komşu ülkelere vızır vızır işleyecek uçağımız yok.
LONDRA’dayız. Knightsbridge’te yürüyoruz. Türk Hava Yolları Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı İlker Aycı ile sohbet ediyoruz. Tabii Basın Müşaviri Yahya Üstün’ün gözleri üzerimizde.
İlker bey diyor ki, “Kimse ile kavga etmeden büyümeyi sürdürüyoruz. Tek amacımız var; yolcumuzun güveni ve konforu. Bunun içinde sağı-solu yıkarak, kavgalar yaparak, rekabet koşullarını zorlayarak bir şeyler yapma planımız yok”
İşte serin bir Londra günündeki sohbetimizin ana başlıkları:
Ne Amerika’daki 800-1000 uçaklık filolarla işimiz var, ne de Çin’deki havayolları ile. Dev havayolu olacağız gibi saçma projeksiyonlarımız yok. Kendi coğrafyamızdan büyüyoruz. Ve nezaketi asla elden bırakmadan bunu yapıyoruz.
Asya’da büyüyeceğiz. Latin Amerika’da daha çok noktaya uçacağız. Afrika’da elde ettiğimiz başarıyı o kıtada yaygınlaştıracağız.
SYDNEY’E SEFERLER 2018’DE
Sydney’e geçen yıl uçacaktık. Ama çok sorun yaşadık. Terör, darbe girişimi vs... Bu nedenle erteledik. Önümüzdeki yıl mutlaka uçacağız.
Latin Amerika’da Mexico City var. O uçuşu Cancun ile bağlayacağız. Çok yüksek havalimanı olduğu için Mexico City’den direkt gelmek pek mümkün değil. Bunun yerine Cancun’dan yakıt alarak direkt uçuş planlıyoruz.
TÜRK Hava Yolları (THY), dünyanın en büyük yolcu uçaklarından Süper Jumbo Jet olarak da bilinen Boeing 747-8i’den 8 adet almak için masaya oturdu. Leasing olarak adlandırılan finansal kiralama yöntemi ile filoya katılımı planlanan uçaklar, THY’nin en uzun seferlerinde kullanılacak. Alım gerçekleştiğinde THY, aynı gün birden fazla sefer yaptığı noktalara uçuşları bire düşürecek. Üç uçuşlu hatlarda ise iki sefer 747-8i ile yapılırken bir uçuş da Boeing 777-300ER’lar ile gerçekleşecek. Bu alım hayata geçerse imalatı azaltılan dört motorlu 747 Jumbo yeniden doğacak.
410 YOLCU TAŞIYABİLİYOR
Koltuk kapasitesi üç sınıfta 410’a kadar çıkabilen uçakta THY için özel bir kabin tasarımı yapılacak. Boeing, standart donanımlı fiyatı 386.8 milyon dolar olan uçak için THY’ye bugüne kadar hiçbir havayolunun vermediği kadar düşük bir teklifte bulundu. ABD’li imalatçı Boeing, 2008’de 1969’dan bu yana imal ettiği 747 Jumbo Jet’in yeni nesil modeli için düğmeye bastı. Uçağın gövdesi uzatıldı. Yeni kanat ve motor teknolojisi Boeing’in kompozit gövdeli 787’sinden alındı. Uçağın Şubat 2010’da önce kargo modeli olan 747-8F (F-Freighter-kargo), ardından da mart 2011’de yolcu modeli 747-8i ilk uçuşunu yaptı. 747-8’deki ‘i’ harfi, ‘intercontinental’ yani kıtalararası uçuşu temsilen verildi. 747-8’nin yolcu modeli halen Alman Lufthansa, Kore ve Air China Havayolları tarafından kullanılıyor.
Air Force One olarak adlandırılan ABD Başkanlık uçakları için de 747-8i seçildi. Boeing, 45’i yolcu ve VIP, 88’i de kargo toplam 133 uçak siparişi aldı. Bunların 115’i teslim edildi.
Süper Jumbo’nun yolcu modeli tek sınıfta 605 koltuklu. Kargo modeli ise 137 ton yük taşıyabiliyor.
Boeing, 747-8’den toplam 133 sipariş aldı.
ROUTESONLINE tarafından hazırlanan Avrupa havacılığının Temmuz 2017 rakamlarına Türkiye damga vurdu. Haziran ve Temmuz ayları karşılaştırıldığında Türk Hava Yolları (THY) yüzde 13.6’lık büyüme ile sunduğu koltuk kapasitesinde Avrupa’da Lufthansa’yı geçerek üçüncülüğe oturdu. İlk iki sırada ise düşük maliyetli İrlandalı Ryanair ile İngiliz Easyjet yer aldı. Yani THY, Avrupa’daki ucuzcular dışında ana taşıyıcılar arasında en çok koltuk arz eden şirket oldu.
İSTANBUL FRANKFURT’U GEÇTİ
Aylık yüksek sefer kapasitesi sunulan hatlarda ilk beşe Türkiye’den iki nokta girdi. İstanbul Atatürk-İzmir Avrupa’nın en çok koltuk kapasitesi sunulan ikinci hattı haline geldi. Beşinci sırada ise İstanbul Atatürk-Antalya yer aldı. Avrupa’da en çok koltuk kapasitesinde birinci Londra Heathrow-Dubai uçuşları oldu. Havalimanı kapasitesinde ise İstanbul Atatürk Havalimanı Frankfurt’u geride bırakarak üçüncülüğe yüzde 10.3’lük kapasite artışı ile oturdu. Rakamlar, İstanbul’un geçen yıl yaşanan krizi geride bıraktığını ortaya koydu.
SABİHA GÖKÇEN’İ KİM ALIR?
İSTANBUL Sabiha Gökçen Havalimanı satılık. Ama öyle tamamı falan değil. Sadece yüzde 30’u satılık. Peki gerisi? Şimdilik satılık değil. Yani gidip yüzde 30 için parayı yatıracaksınız. Yakayı kaptıracaksınız. Sonrası meçhul... Üstelik hâlâ inşaatı süren ikinci pist var. Ne zaman biter, planlanan zamanda bitmez. Bitse de biter bitmez şu anda kullanılan pistin bakıma alınması gerekir. Yani daha uzun süreler havalimanındaki uçuş trafiğini arttırmak mümkün değil... Slotlara yeni slotlar eklenecek. Eeee peki parayı yatıran nereden kazanacak? Uçuş trafiği artmayınca yolcu da artmayacak. Gelir neredeyse sabit kalacak. Zamanında çevresinde yeterince kamulaştırma yapılmayan havalimanı kendi kabında, dar alanda paslaşmalarla yoluna devam edecek.
Dört motorlu A340’larla Amerika-Uzakdoğu seferleri ‘duraksız’ yapılacaktı. Sipariş verildiğinde A340 kâğıt üzerindeydi. Yani uçmamıştı. Gökyüzüyle 25 Ekim 1991’de tanışacaktı.
THY’nin ilk A340 uçağı TC-JDJ ‘İstanbul’ Temmuz 1993’te teslim edildi. Serinin dördüncü A340’ı, TC-JDM tesciliyle ‘İzmir’di. Airbus fabrikasından 1996’da çıktı. Nisan ayında THY’ye verildi. 21 yıldır da aralıksız uçuyor. Hatta uçak tesliminde Airbus yetkilileri uçağın anahtarı diye Yusuf Bolayırlı’ya kargo bölümünde bulunan ekip dinlenme odasının (Crew Rest) anahtarını verdiler.
AYRI KARAKTERİ VAR
Tabi ki uçaklar binlerce parçadan oluşur, birer makinedir. Ama TC-JDM’nin makineden öte farklı bir karakteri vardır. Her ne kadar havacılıkta A’ya ‘alfa’dan başlayan uluslararası kod verilse de bu uçağın THY Teknik personeli için takma adı TC-JDM tescilindeki son iki harfi Delta Mike yazılsa da ‘Deli Mayk’tır.
FİLONUN İHTİYARI AMA
Bunun nedeni, beklenmedik anda çıkarttığı arızalardır. THY teknisyenleri der ki, “Deli Mayk isterse dünyanın öbür ucuna sorunsuz uçar. Canı istemezse, yerde 1 metre bile gitmez.” Gün gelir dıştaki ışıklarını kendi kendine açar. Tam müdahale ederken söndürür. Teknisyenler tüm sistemleri söker, yazılımlarını yeniden yükler. Ama son kararı Deli Mayk verir. Uçuştaki güvenliğinde ise sorun yoktur.
Bir dönem sayıları 9’a kadar çıkan A340’lardan bugün 4’ü kaldı. Filoya katılan ilk üç uçak, emekli edildi. Hatta biri restoran oldu. Şu an en kıdemli A340
Bizim iş dünyamızda üç-dört yılda bir iş jetleri değiştiriliyor. Garip bir durum. Ya patronların paraları fazla ya da akıl verenlerin aklı az...
Türk pazarında; fiyatları 8-10 milyon dolardan başlayıp 60-70 milyon dolara giden yelpazede 100’ün üzerinde iş jeti var.
İhtiyaç şekilleri değiştiğinde başka bir uçak almak normal.
Yani daha uzun menzilli uçuşlara ihtiyaç varsa bir model değişikliği yapılabilir. Yoksa ayda yılda bir defa Amerika ya da Japonya’ya uçmak için İstanbul-Los Angeles menzilli uçağa gerek yok. Orta menzilli bir uçak alıp, bir teknik inişle yani yakıt ikmali yapılarak Amerika’ya uçulabilir.
Yoksa değiştirip avuç dolusu paralar vermek gereksiz, israf...
UÇAK KULLANIM ŞAMPİYONU
İş dünyamızda en iyi uçak kullanım şampiyonu Ali Dinçkök ailesi. Ak Havacılık üzerine 1998 yılında aldıkları Dassault Falcon 900B tipi üç motorlu, 14 koltuklu uçağı tam 15 yıl kullandılar. İki defa C bakımı yani büyük bakım yapıldı. Sonra piyasadaki en uygun fiyata satıldı.
Tümü ekonomi koltuğu olduğunda 880’den fazla yolcu alabiliyor. Ana fikir hava gemisi ile yüzlerce yolcu, çok düşük fiyatla uzak merkezler arasında taşınabilecekti.
Ekim 2007’de ilk A380 Singapur Havayolları’na teslim edilirken oradaydım. First Class’ında ikili koltuklar 10 bin metrede çift kişilik bir yatak haline geliyordu. Singapur’un ardından Emirates A380’in First Class’ına duş koydu. Etihad ise tek bir yolcu için kabinde 13 metre karelik süitler oluşturdu.
Boeing’in A380’e cevabı ise hemen gelmişti. Jumbo Jet 747’nin boyu uzatıldı. 747-8 önce kargodan sipariş aldı. Bunu Lufthansa’nın verdiği 364 koltuklu 747-8i (Intercontinental) izledi.
Lufthansa Frankfurt’tan Washington’a yaptığı ilk seferinde uçağa bindiğimde, 747-8’in hâlâ fazla 12 ton ağırlığından kurtulamamıştı. Standart fiyatı 378,5 milyon dolardı.
İmalatçılar büyük uçaklardan umutluydu. A380 317, 747-8 ise 138 adetlik sipariş aldı. Ama büyük uçak rüzgârı 3 yıl önce durdu. Tek tük siparişler gelse de ne Airbus ne de Boeing istediği sayıda satış gerçekleştiremedi. Ekonomik kırımla iptallerle eldeki sipariş sayıları hızla düştü. Boeing 28, Airbus da yaklaşık 100 adet A380 teslimatı sonrasında yeterli yeni sipariş olmazsa üretim hattını kapatacak.
***
50 yıldır imalatta olan 747 için yolun sonuna gelindiğini Boeing de kabul ediyor. Airbus’a ise büyük baskı var. En büyük A380 kullanıcısı Emirates, Avrupalı imalatçıdan A380’den yeni motora sahip bir geliştirme projesi istiyor. Airbus istediği sayıda yeni sipariş alamayacağını bildiği için projeye mesafeli duruyor. “Henüz zamanı değil” diyor.
İKİNCİ ELİ YOK
Hep aklımızdan geçen soru “Yanımdaki koltuğa kim oturacak?” Uçak yolculukların başında sıkça akla gelen bir sorudur bu. Düşünebiliyor musunuz... THY uçuşlarında Dr. Mehmet Öz yanınızdaki koltukta olacak. Belki uçuşta vişne suyu içmenin yararlarını anlatacak. Ya da doğuya uçarken kabinde güneş gözlüğü takmanızı önerecek.
Bilmediklerimizi anlatacak. Ya da kulağımız tıkandığında yaptığımız geleneksel yanlışların doğrularını söyleyecek.
Uçak yolculuklarının, hele hele uzun uçuşların sonunda yolcuların yüzde 20’si biraz rahatsız olarak aşağı iniyorlar. Hangi yanlışlar yolculuklarda bizi halsiz düşürüyor, yorgun yapıyor?
Dr. Mehmet Öz, şovlarıyla bir dünya markası. Anlattıklarını, 12 milyondan fazla takipçi izliyor. Şimdi buna THY’nin takipçi yolcuları da katılacak. Siz deyin 24 milyon, ben diyeyim 40-50 milyonluk bir izleyiciye ulaşılacak. Jet-lag etkisinden, günün 25 saat olarak ayarlanmasına kadar uçuşlardaki fiziksel, ruhsal hatta duygusal bozulmalarımıza çare bulacak.
THY, ‘Fly Good Feel Good’ projesine imza atıyor. İmzanın garantörü Dr. Mehmet Öz. Oturuşumuzdan soluk alışımıza, yeme-içmemize kadar her şeye karışacak.
Varsın karışsın. Dr. Öz uzun bir yoldan geliyor. Kariyeri, aklı, bilimsel araştırmaları buna çok uygun. Üstelik Amerikan sisteminin etkili bir şov adamı. Buluştuk, konuştuk. Dr. Öz, THY Yönetim Kurulu Başkanı İlker Aycı, Basın Müşaviri Yahya Üstün, Kurumsal İletişimin başı Seda Kalyoncu ve THY’de hayatı kolaylaştıran adam Kemal Öztürk bir otelde buluştuk. Dr. Mehmet Öz’ün uygun bulduğu bir mönüde hazırlanmış yemeği yerken uzun uzun sohbet ettik. Çok güldük, çok eğlendik. Çünkü havayolu yolculuğuna eğlenceli yüzünden baktık. Bilimsel tarafını Dr. Öz’e bıraktık.