Büyük uçaklar büyük geldi

Tümü ekonomi koltuğu olduğunda 880’den fazla yolcu alabiliyor. Ana fikir hava gemisi ile yüzlerce yolcu, çok düşük fiyatla uzak merkezler arasında taşınabilecekti.

Ekim 2007’de ilk A380 Singapur Havayolları’na teslim edilirken oradaydım. First Class’ında ikili koltuklar 10 bin metrede çift kişilik bir yatak haline geliyordu. Singapur’un ardından Emirates A380’in First Class’ına duş koydu. Etihad ise tek bir yolcu için kabinde 13 metre karelik süitler oluşturdu.

Boeing’in A380’e cevabı ise hemen gelmişti. Jumbo Jet 747’nin boyu uzatıldı. 747-8 önce kargodan sipariş aldı. Bunu Lufthansa’nın verdiği 364 koltuklu 747-8i (Intercontinental) izledi.

Lufthansa Frankfurt’tan Washington’a yaptığı ilk seferinde uçağa bindiğimde, 747-8’in hâlâ fazla 12 ton ağırlığından kurtulamamıştı. Standart fiyatı 378,5 milyon dolardı.

İmalatçılar büyük uçaklardan umutluydu. A380 317, 747-8 ise 138 adetlik sipariş aldı. Ama büyük uçak rüzgârı 3 yıl önce durdu. Tek tük siparişler gelse de ne Airbus ne de Boeing istediği sayıda satış gerçekleştiremedi. Ekonomik kırımla iptallerle eldeki sipariş sayıları hızla düştü. Boeing 28, Airbus da yaklaşık 100 adet A380 teslimatı sonrasında yeterli yeni sipariş olmazsa  üretim hattını kapatacak.

***

50 yıldır imalatta olan 747 için yolun sonuna gelindiğini Boeing de kabul ediyor. Airbus’a ise büyük baskı var. En büyük A380 kullanıcısı Emirates, Avrupalı imalatçıdan A380’den yeni motora sahip bir geliştirme projesi istiyor. Airbus istediği sayıda yeni sipariş alamayacağını bildiği için projeye mesafeli duruyor. “Henüz zamanı değil” diyor.

İKİNCİ ELİ YOK

İlk uçağını 10 yıl önce alan Singapur Havayolları’nın kiralama süresi, ekim ayında dolmaya başlıyor. Havayolu anlaşmayı yenilemeyecek. Yani ilk A380 finansman şirketi Dr. Peters Group’a dönecek.

Henüz bu uçak için ikinci el taliplisi de yok. Şirket uçakları parçalayıp yedek parça olarak yararlanmayı planlıyor. Bu gerçekleşirse, A380’in ikinci el fiyatları ciddi olarak düşecek.

Benzer durum 747-8 için de geçerli. Hatta Air Force One olarak adlandırılan başkanlık uçakları değişecek. Başkan Trump, bu proje için ciddi indirim istemişti. Proje için iptal edilen siparişlerden iki uçağın alınması ve modifiye edilmesi öngörülüyor.

İptal edilen uçaklar daha önceden Rus Transavia tarafından sipariş verilmişti. Yani proje gerçekleşirse, Rusya’dan sipariş edilen uçakların yeni sahibi Beyaz Saray olacak.

***

Yüzlerce yolcunun tek bir uçakla taşınması fikri tutmadı. Bunun en önemli nedeni, yolcunun aktarma yapmadan noktadan noktaya uçabilme isteğiydi. Örneğin THY yazın New York’a günde 3 sefer yapıyor. Bazı yolcular sabah erken saatte bazıları da öğleden sonra uçmak istiyor. Büyük uçakla sefer yapıldığında en az iki sefer birleştiriliyor. Yolcuya sunulan seçenek azalıyor. Bağlantılar uymuyor.

Farklı noktalardan açılan yeni hatlar ne yazık ki hızla A380 veya 747-8’i dolduracak büyüklüğe hemen gelemiyor. 200-250 koltuk kapasiteli uçaklar başlangıç için yeterli. Bir de maliyetler var. Boeing’in 787 veya Airbus’ın A350 uçakları uygun koltuk birim maliyetleri ile bu açığı kapatıyor. 

Buna en çok üzülen büyük havalimanları. Slot sorunları nedeniyle büyük havalimanları başta Londra Heathrow olmak üzere bir çok meydan iki-üç sefer yerine aynı şirketlerin büyük uçakla gelmesini istiyor. Operasyon giderlerinin yüksekliği, hava gemisi denen Jumbo jetlerin heyecan veren görünümlerini küçültüyor.

TÜRBÜLANSTAN DÜŞEN UÇAK YOK

Hep biz yaptık. Mevsimler karıştı. Yağmurlar farklı yağıyor. Yerde yaşadığımız meteorolojik hırçınlıklar yukarıya taşınıyor.

Türbülanslar hep vardı. Yine olacak. Belki daha güçlülerini yaşayacağız. Ama korkmayın.

Türbülanstan düşen uçak artık yok gibi. İyi yönetildiğinde sorun çıkmıyor.

Türbülanslarda örneğin bir A340 uçağının kanatları 1,5 metre aşağı, 5 metre yukarı esner.

Kuşlar gibi kanat çırpar uçaklar. Hele yeni yapılmakta olan kompozit  kanatlarda çırpınma 8 metre yukarı bile olabilecek. Hatta inişten sonra kanatların bir bölümü yukarı katlanacak. Koca Boeing 777X uçağı diğer uçaklar arasına daha rahat park edecek.

Türbülanslarda korkmayın. İçinizden bir duayı okumak geçiyorsa, okuyun.

Panik yapmayın.

Türbülanstan düşen uçak yok artık.

YUKARIDA 7 BİN 900 TON PATLICAN YEDİK

Patlıcanın gökyüzünde bu kadar rağbet göreceğini sanmıyordum. Tam 10 yıl önce Turkish Do&Co’nun tepesindeki isim Attila Doğudan “Patlıcanın her çeşit yemeğini yapacağım” dediğinde gülmüştüm.

Meğer haklıymış.

THY uçaklarında 10 yılda tam 7 bin 900 ton patlıcan tüketilmiş. Yani günde ortalama 2.1 tondan biraz fazla patlıcan, Do&Co mutfaklarında işlenmiş.

Patlıcan ezmesi, Ortadoğulu havayollarının ikramlarında meze içinde oluyordu. Musakka, Yunan Havayollarında ve biraz Balkan coğrafyası şirketlerde görülüyordu. Diğer havayollarında yok gibiydi.

Ama son 10 yılda THY uçaklarında patlıcan ezmesi, şakşuka, musakka, imam bayıldı ve lider karnıyarık hep oldu. Yapılan araştırmalarda yüklemeden geri dönen bir patlıcan yemeği yok gibi. Patlıcan yüzde 100 Türk pazarından alınarak hazırlandı ve uçak ikram tepsilerine girdi.

THY en fazla 7 saatlik uçuşlarda dönüş yemeğini uçağında götürüyor. Ama daha uzun uçuşlarda gidilen ülkedeki ikram kuruluşlarından yükleme yapılıyor. Patlıcan da genellikle Türkiye çıkışlı 7 saati geçmeyen gidiş-dönüş seferlerinde oluyor. Ya da daha uzun uçuşların İstanbul çıkışlı ilk bacaklarında yer alıyor. Yani patlıcan patlıcan olalı gökyüzünde böyle bir saltanat yaşamamıştı.

HOŞ BULDUK

E, ben buradaydım zaten. 

Bizim Sefer Levent ‘Gel biraz da bizde otur’ dedi. Olur dedim. Çarşamba günleri Türkiye’nin en etkili ekonomi sayfaları içinde olacağım. Uzun bir uçuştan geliyorum. Yorgun değilim.

Birlikte yükseklere çıkacağız, alçak irtifaların heyecanını yaşayacağız. Güvenli inişler yapacağız. Havacılık sektörünün büyüklüğüne tanıklık edeceğiz. Ben size-siz bana hoş geldiniz...