×
Ankara ile Washington arasında yaşanmakta olan hassasiyetin temelinde ABD Başkanı Joe Biden’ın Ermenilerin her yıl “Soykırım Günü” olarak andıkları 24 Nisan tarihi nedeniyle yayımlayacağı mesajda “soykırım” sözcüğünü geçirip geçirmeyeceği sorusu asılı duruyor.
Biden’ın bu sözcüğü kullanıp kullanmamasına göre Türkiye-ABD ilişkilerinin önümüzdeki günlerdeki seyri de farklı yönelişlere girebilecek. Demokrat Başkan’ın açıklamasında bu ifadeyi telaffuz etmesi halinde ABD ile ilişkilerde kuvvetli bir sarsıntının ortaya çıkması kaçınılmaz görünüyor.
Meselenin iki ülkenin ilişkilerinde taşıdığı ağırlığı gösterebilmek bakımından çok kısaca dosyanın tarihi arka planını hatırlamamız gerekiyor.
ERMENİLERİN STRATEJİSİ
ABD’deki Ermeni grupların “soykırım” tezlerine siyasi ve hukuki dayanak oluşturabilmek amacıyla Washington’da izledikleri strateji bugüne dek iki önemli zeminde yürüdü: Kongre ve Beyaz Saray...
Ermeni lobisi, geride bıraktığımız on yıllar içinde bütün mücadelesinde önce A) “Soykırım” iddialarını içeren karar tasarılarını Kongre’de kabul ettirmeyi, ardından B) Beyaz Saray’da oturan başkana bu yönde bir açıklama yaptırıp, bunu ABD yönetiminin resmi görüşü olarak kayda geçirmeyi hedefledi.
Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler son 40 yıldır bu girişimler üzerinde sayısız çekişme, gerilim ve krize sahne olmuştur. Terazide ABD’nin Türkiye’ye dönük çıkarlarının ağır basması sonucu yönetimlerin her seferinde ağırlıklarını Türkiye’den yana koymasıyla Ermeni lobisi bu hedeflerine -istisnalar dışında- çoğunluk ulaşamamıştır. En azından yakın bir zamana kadar durum önemli ölçüde bu çizgide devam etmiştir.
KONGRE’DEN
Evlerde kapılarımızın hemen sınırları dışında COVID-19’un hükümranlığı başlıyordu. Virüs, dışarı adım atacak olanları bekliyordu temas kurabilmek için. Kapılarımızı sımsıkı kapatmıştık
İtalya, İspanya gibi birçok önde gelen Avrupa ülkesinde bir ara günlük 800-900’lere kadar yükselen ölüm rakamları açıklanıyordu. Bu haberleri izledikçe daha çok kaygılanıyorduk.
Virüsün ölümle el ele vererek Türkiye’de de yavaş yavaş yayılmakta olduğunu hissediyorduk.
Salgının beraberinde taşıdığı korku dalgası bir örtü halinde ülkenin üzerini kaplıyordu.
*
Günün en önemli saati Sağlık Bakanlığı’nın turkuvaz tabloyu açıkladığı zaman kesiti olmuştu. Her akşam nefeslerimizi tutarak tablonun içinden çıkacak rakamları bekliyorduk.
Belli aralıklarla Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın düzenlediği basın toplantılarına bütün kanallar bağlanıyor, her evin salonunda insanlar televizyonlarının başında kendisinin vereceği mesajlara kilitleniyordu. Kamuoyuyla kurduğu diyalog kendisini birden Türkiye’nin en çok tanınan şahsiyetlerinden biri haline getirmişti.
Bu arada kısıtlamalar birbiri ardına geliyordu. Her kısıtlamayla bildiğimiz hayatın dairesinden biraz daha uzaklaşıyorduk. Hayatımızın yüzölçümü giderek daralıyordu. Daha önce yaşadığımız, tanık olduğumuz felaketlerin hiçbirine benzemiyordu COVID-19.
Bu yazıyı kaleme alırken saat 14.45’te kontrol ettiğimde toplam doz sayısı 20 milyon 543 bine çıkmıştı. Bakanlığın tablosu, bu toplam içinde 12 milyon 642 bin vatandaşımızın yalnızca birinci doz aşıyı olduğunu, 7 milyon 900 bin vatandaşımızın ise iki dozu da tamamladığını gösteriyordu.
Yapacağımız hesaplama için bu rakamları baz alalım. Ancak dikkate almamız gereken bir başka veri daha var. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 4 Şubat tarihli açıklamasına göre ülkemizin 2020 yılı nüfusu 83 milyon 614 bin 362 kişiydi.
Bu verileri yan yana getirdiğimizde şu iki tespiti yapabiliriz. Birincisi, dün itibarıyla Türkiye’de nüfusun yüzde 15.1’i henüz yalnızca bir doz aşılanmıştı.
Diğer tespite gelirsek, virüse karşı bağışıklık kazanma anlamında zorunlu görülen iki doz aşı hedefi açısından nüfusun henüz yüzde 9.4’ü bu kritik eşiği geçebilmiştir. Bu eşiği geçenler içinde ağırlıklı olarak sayıları A) 1 milyonu aşkın sağlık personelinin çoğunluğu ile B) 65 yaş ve üstündeki kümede aşı olanlar yer alıyor. TÜİK’e göre, 65 yaş ve üstü olanlar nüfusun yüzde 9.5’ini oluşturuyor.
AŞILAMA BU TEMPOYLA DEVAM EDERSE...
Türkiye’de aşı kampanyası 13 Ocak tarihinde Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca’nın gazetecilerin önünde ilk aşıyı olmasıyla başlamıştı. Demek ki, -üç ay bir hafta- gibi bir süre içinde vardığımız nokta, nüfusun henüz yüzde 9.4’ünün aşılanmasının tamamlanmış olmasıdır.
Bu sonuç bizi bugünlerde her vatandaşın zihninde asılı duran en hayati soruya götürüyor. Nüfusun kalan bölümünün aşısı ne kadar zaman içinde tamamlanabilir?
Aşı kampanyasının aynı tempoda gitmesi halinde, virüsle mücadelede hedeflenen toplumsal bağışıklık düzeyine arzulanan sürede ulaşılabilmesi güç görünüyor. Mevcut tempoda gidilirse Türkiye’nin hedeflenen bağışıklığı kazanabilmesi 2022’ye kalabilir.
COVID-19 hastası olarak başka bir seçeneğiniz yok. Ağzınızdan içeri sokularak nefes borunuzdan akciğerlerinize doğru yerleştirilecek bir borudan verilecek oksijenle sizi hayata bağlamaya çalışacaklar. Bu sıkıntılı işlemi yapabilmek için önce anestezi ile sizi bayıltacaklarını söylüyorlar.
Birazdan bilincinizin kapanacağı gerçeği ile karşı karşıyasınız. Bilincinizin bir daha açılıp açılmayacağını bilmeden son bir kez çevrenize bakıyorsunuz.
Hasta yatağınızın çevresinde toplanmış yoğun bakım uzmanı doktor, kısa bir süre sonra anestezi ve ardından entübasyon işlemlerine katılacak sağlık personelini görüyorsunuz.
Bu, yoksa hayata son bakışınız mı?
*
Sonrasında bilincinizin kapanmasıyla birlikte girdiğiniz o derin uykuda ölüm ile yaşam arasındaki belli belirsiz bir çizginin üzerindeki yolculuğunuz başlıyor. Çizginin öbür tarafına da geçebilirsiniz, bu tarafında da kalabilirsiniz.
Bazen yeniden gözünüzü açabiliyorsunuz. Çok uzun sürmüş, kaybolmuş bir zamanın ardından uyandırıldığınızda, yapılan kontrolden sonra doktorunuz artık desteğe ihtiyacınızın kalmadığını söylüyor. Rahat nefes alabildiğinizi hissediyorsunuz. Şanslısınız, hayata döndünüz...
Ancak bazen bağlandığınız monitörün ekranında kalp atışlarınızı gösteren düzenli ritmik hareketler birden düz bir çizgiye dönüyor. Düz bir çizgi ve onu tamamlayan kesintisiz düz bir ses...
Tablonun bugünkü vahim noktaya nasıl bir seyir içinde geldiğini görebilmek bakımından grafiklere yalnızca göz atmak yeterli. Sağlık Bakanlığı’nın resmi verilerine dayanılarak hazırlanan bu grafik, 1 Mart tarihinde kademeli normalleşmeye geçiş kararının açıklanmasından sonra COVID-19 vakaları ve bu vakalardan kaynaklanan vefat sayılarında bir buçuk aylık bir süre içinde nasıl bir patlama yaşandığını çarpıcı bir şekilde gözler önüne seriyor.
Rakamlar üzerinden anlatmamız gerekirse, 1-7 Mart haftasında toplam 78 bin 829 olan vaka sayısı yedi hafta sonunda geçen hafta 419 bin 436’ya yükselmiştir. Tam 5.3 kat bir artış söz konusudur.
Vefat sayısına baktığımızda, 1-7 Mart haftasında toplam 461 olan vefat sayısı, 12-18 Nisan aralığında geçen hafta 1.987’ye çıkmıştır. Artış 4.3 kattır.
Grafikte yer vermediğimiz iki ayrı kategori bu tabloyu tamamlıyor. Yeni vakalar içinde belirti gösteren ve “hasta” diye tanımlanan vakalara ilişkin kategoride 1-7 Mart haftası toplamı olarak 4 bin 822 sayısı açıklanmıştı. Geçen hafta bu toplam 20 bin 30’du. Burada da 4.15 kat bir artış meydana gelmiştir.
Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı bir başka kategori olan ve durumu ağır bir şekilde seyredenleri gösteren “ağır hasta” sayısındaki yükselişe baktığımızda da şu tabloyla karşılaşıyoruz: 1 Mart tarihinde Türkiye’deki bütün hastanelerde toplam 1.215 ağır hasta varken, önceki akşam itibarıyla bu sayı 3 bin 275’e yükselmiştir. Artış 2.7 kattır.
YENİ VAKALARDA İKİNCİ DALGANIN İKİ KATINA ÇIKILDI
Bu verileri geçen kasım-aralık aylarında yaşadığımız salgının ikinci dalgasıyla karşılaştırdığımızda rakamların nasıl tırmandığını daha da çarpıcı bir şekilde görebiliyoruz. Karşılaştırma bize şunu anlatıyor: İkinci dalgada vaka sayısının en yüksek kaydedildiği hafta 30 Kasım-6 Aralık arasıydı ve toplam sayı 220 bin 667 olarak duyurulmuştu. Vakaların yükselmesi nedeniyle 30 Kasım’da açıklanan kısıtlama önlemleri sonrasında bu kategoride düzenli bir düşüş yönelişine girilmişti.
Oysa içinde bulunduğumuz üçüncü dalgada, geçen hafta 419 bine tırmanan vaka toplamı, ikinci dalgadaki pik noktasının neredeyse iki katına çıkıldığını gösteriyor.
Erzincan’da akşam alkolü fazla kaçıran muhasebeci Necdet Aksu, yolda çevirme yapan polise kafa tutup küfredince, kendisini Yenişehir Karakolu’nda buldu. Burada polisler tarafından dövüldü, falakaya yatırıldı.
Maruz kaldığı mağduriyet nedeniyle şikâyette bulunmak isteyen Aksu, o dönemde Erzincan’da Adalet Partisi’nin il başkanlığını da yapmakta olan avukat arkadaşı Yıldırım Akbulut’un kapısını çaldı. Akbulut’un davayı üstlenmesiyle önce Hükümet Tabipliği’nden el ve ayaklardaki darp izlerini tespit eden bir rapor alındı.
Akbulut, sadece polisleri dava etmekle kalmadı, dönemin İçişleri Bakanı Ferit Kubat’a 43 imzalı bir protesto telgrafı çekerek, hem olayı aktardı hem de karakollarda halka kötü davranıldığı konusunda şikâyette bulundu. Davada iki komiser muavini üçer ay hapis cezasına çarptırıldı.
Gazeteci Faruk Bildirici’nin “Siluetini Sevdiğimin Türkiyesi” başlıklı kitabında yer verdiği ve aynı zamanda kendi web sitesinde de yayımladığı ayrıntılı Yıldırım Akbulut biyografisinden aktardığım bu olayda, geçen çarşamba günü 86 yaşında kaybettiğimiz Erzincanlı politikacı, haksızlığa baş eğmeyen, cesur bir kimlikle karşımıza çıkıyor.
Özellikle bir ara rejim döneminde Erzincan’daki bir avukatın karakolda yaşanan bir falaka hadisesi üzerine başlattığı hak arama mücadelesi, o günlerin koşulları ve yerleşik zihniyeti altında pek emsali olmayan bir tavır olarak görülmelidir.
Ancak ANAP’ın İçişleri Bakanı olduğu (1984-87) dönemde Polis Yetki ve Selahiyetleri Yasası üzerindeki değişiklikler görüşülürken, polisteki işkence uygulamalarıyla ilgili suçlamalar karşısında Akbulut’un Meclis kürsüsünden “Biz kimseye işkence yapıldığını kabul etmiyoruz” diye konuşma noktasına gelmesi, geçmişteki öyküsünden uzaklaşan bir durumu gösteriyordu.
ERZİNCAN’DA ANAP’I KURUYOR
Önceki gün Ankara’daki “
Aynı zaman kesitinde Türkiye’yi yaşamsal bir şekilde ilgilendiren COVID-19 vakaları ve salgınla bağlantılı vefat sayılarındaki bir tırmanışa da tanıklık ettik. Hatırlayalım, emekli amiraller bildirisi 3 Nisan Cumartesi akşamı geç saatlerde yayımlandı ve ardından 5 Nisan Pazartesi sabahı erken saatlerde 10 amirale yönelik gözaltı işlemleri yapıldı.
Kayıtlara göre, bunu izleyen gün (6 Nisan), COVID-19 vakaları 50 bini sınırına (49 bin 584) dayandı ve üçüncü dalgada vefat sayısı 211 kayıpla ilk kez 200 eşiğini geçti. Bir gün sonra (7 Nisan) vaka sayısı 54 binin üstüne çıkarken, vefat sayısı da 276 olarak açıklandı.
Buna karşılık, geriye dönüp baktığımızda bu zaman aralığında iktidar cenahından yöneltilen darbecilik suçlamaları üzerinden Türkiye’nin gündeminin önemli ölçüde emekli amiraller bildirisine ve yürütülen gözaltı işlemlerine kilitlendiğini görüyoruz.
Yalın bir tespitle, 104 amiral bildirisinin yarattığı türbülansın COVID-19 salgınının vakalarda 50 bin eşiğinin geçildiği tehlike tablosunun üstüne çıktığını, ortalığa yayılan bulutun her şeyin üstünü kapladığını söylemek hata olmaz.
Gözaltına alınan 10 amiralin gözaltı sürelerinin dört gün daha uzatılması gibi çok sık rastlanmayan bir tasarrufun ardından, davet yoluyla çağrılan diğer 4 amiralle birlikte ifadelerin alınmasından sonra şüphelilerin hepsi 13 Nisan Salı günü sabaha karşı Sulh Ceza Hâkimliği kararıyla serbest bırakılmıştır.
Daha sonra bu konunun gündemdeki yerinin aşağı doğru inişini izledik. Bu şekildeki seyri, hadisenin üzerinde durulması gereken yönlerinden biridir.
*
Bu durum kuşkusuz dosyanın gündemden çıktığı anlamına gelmiyor. Devam eden soruşturma sonunda, savcılık makamının -bir takipsizlik kararı vermediği takdirde- önümüzdeki dönemde bir iddianameyle dosyayı mahkemeye havale etmesi muhtemeldir.
Konu, Rusya’nın bir süredir balistik füzelerle Suriye’de Türkiye’nin desteklediği silahlı muhalif grupların kontrolündeki “Fırat Kalkanı” bölgesinde Cerablus ve El Bab civarındaki bazı hedefleri vurmasıydı. Bu hedeflerin hepsinin ortak noktası, portatif petrol rafinerilerinin bulunduğu ve burada imal edilen ürünlerin, ağırlıklı olarak mazot ticaretinin yapıldığı yerler olması.
Sahadan gelen bazı fotoğraflarda saldırı sonrasında çıkan yangında kısmen kömürleşmiş petrol tankerlerinin görüntülerinden Rusya’nın verdiği hasarın ciddiyet derecesi okunabiliyordu.
Bu yazının çıkmasından üç gün sonra 21 Mart tarihinde Rusya bu kez savaş uçaklarıyla İdlib’deki bazı hedefleri vurdu. Vurulan yerlerden biri, Hatay’dan İdlib’e geçiş veren Cilvegöz sınır kapısına altı kilometre uzaklıktaki Sarmada yerleşimi civarındaki bir mazot tüp dolum tesisiydi.
Yine akaryakıt meselesi... Karşımıza çıkan tabloda, Rusya’nın Suriye’nin kuzey batısında Esad rejiminin kontrolü dışındaki bölgelerde yürümekte olan petrol ticaretinin bazı merkez noktalarını hedef aldığını görüyoruz.
KRİTİK MESELE, FIRAT’IN DOĞUSUNDAKİ PETROL KUYULARI
Başlıktaki soruya yazımın içinde birden çok yanıt vermeye çalışmıştım. Galiba olayın gerisinde şu mesele de yatıyor. Suriye’de petrol Fırat’ın doğusunda, yani ABD’nin kontrolü altındaki topraklarda çıkıyor. Bu bölgede sahaya hâkim olan başat aktör, PKK’nın Suriye’deki uzantısı YPG’nin ana omurgasını oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG). Bu bölgede bir Amerikan petrol şirketi de faaliyet gösteriyor.
Çıkartılan ham petrolün bir bölümünün mazot elde etmek için işletilmek üzere Fırat’ın batısındaki bölgelere de taşındığı anlaşılıyor. Bu çerçevede petrolün bir kısmı, kuzeyde Suriye Milli Ordusu’nun (eski adıyla ÖSO) kontrol ettiği “Fırat Kalkanı” bölgesinde faaliyet gösteren derme çatma rafinerilerde işlenip piyasaya sürülüyor. Bu ticaret, Fırat’ın batısında ısınma, jeneratörlerden elektrik üretimi ve ekonomik faaliyet açısından önem taşıyor.
Gelgelelim Fırat’ın doğusunda çıkartılan petrolün güneyde rejimin kontrolündeki topraklara geçmesi ABD tarafından sıkça engelleniyor. Çünkü, ABD