×
Açıklanan yeni zam oranlarıyla birlikte SSK ve Bağ-Kur, dul ve yetim aylıkları da arttı. Ölüm aylığı alanlar da ocak ve temmuz olmak üzere senede iki kere ve bir önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen, TÜİK tarafından açıklanan enflasyon oranına göre maaşlarını zamlı alıyor. TÜİK, emekli maaşlarına konu olan, 2022 Temmuz-Aralık enflasyonunu yüzde 15.40 olarak açıkladı. Buna göre de SSK, Bağ-Kur dul ve yetim aylığı alanlar, maaşlarını yüzde 15.40 zamlı alacaklardı.
13 BİN TL’YE ÇIKTI
Cumhurbaşkanı Erdoğan, tüm emeklilerin maaş artış oranının yüzde 30 olarak uygulanacağını açıkladı. Böylece dul ve yetim aylığı alanların maaşları da Ocak 2023’te yüzde 30 artırılmış oldu. Ayrıca yeni senede en düşük emekli aylığı da 5.500 liraya çıkarıldı. En düşük emekli aylığının artması, en düşük dul ve yetim aylığı alanların da maaşlarını artırmış oldu. Buna göre yeni senede yüzde 25 hisseye göre en düşük dul ve yetim aylığı 1.430 liraya çıktı. En yüksek aylık da 13 bin liraya yükseldi. Yeni zamla birlikte dul ve yetim maaşı alanların ek ödemeleri de artırıldı.
KİMLER ALABİLİYOR?
Ölüm aylığından vefat eden sigortalının eşi, çocukları ve bazı şartlara göre de anne ve babası yararlanabiliyor. Vefat eden sigortalının dul eşine yüzde 50 oranında aylık bağlanırken, sigortalının çocuğu yoksa ve eşine kendi sigortalılığı nedeniyle gelir ya da aylık bağlanmamışsa yüzde 75’i oranında ölüm aylığı bağlanıyor. Çalışmayan ya da kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde de 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanlara maaşın yüzde 25 oranında aylık bağlanıyor.
* BİTTİ
GÖREVDEKİ memurlar, 2023’ün ocak ayında maaşlarını yüzde 30 zamlı alacak. Aile yardım ödeneği ile maaşlar daha da yükselecek. Memurlar ocak-temmuz, temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Zam oranları ise toplu sözleşmeye göre önceden belirleniyor. Üzerine, geçmiş 6 aylık enflasyondan kaynaklı fark oluşursa, bu fark maaş zammına yansıyor.
13.60 PUANLIK REFAH PAYI
Memurlar 6. Dönem Toplu Sözleşme’ye göre 2023’ün ocak-haziran döneminde maaşlarını yüzde 8’lik toplu sözleşmeden kaynaklı zam ve yüzde 8.40’lık enflasyon farkı ile birlikte yüzde 16.40 zamlı alacaklardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan emekli maaşlarını yüzde 30 oranında artırdı ve memur emeklisine 13.60 puanlık refah payı verilmiş oldu.
Buna göre 2023’ün ocak ayında en düşük memur maaşı aile ödeneği dahil 11.836 liraya ulaşacak. En yüksek devlet memurunun (vali) maaşı da 42.480 liraya çıkacak. Yeni zamlarla birlikte 9. derecenin 1. kademesindeki öğretmenin maaşı 13 bin lirayı geçecek. Aynı kademedeki hemşirenin maaşı da 14 bin 600 liraya yükselecek. 11. derecenin 1. kademesindeki polis memuru da ocak ayında 17 bin lira maaş alacak.
GÖREVDEKİ MEMURLARIN 2023 OCAK ZAMLI MAAŞLARI (TL)
YARIN: ZAMLI DUL VE YETİM AYLIKLARI
GÖREVDEKİ memurlar ve tüm emekliler 2023 ocak ayı maaşlarını yüzde 30 zamlı alacak. TÜİK’in açıkladığı 2022’nin son 6 aylık yüzde 15.40 enflasyona göre SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklileri maaşlarını yüzde 15.40 zamlı alacaktı. Görevdeki memurlar ile memur emeklileri ise maaşlarını toplu sözleşme ve enflasyon farkı ile birlikte yüzde 16.40 zamlı alacaklardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, görevdeki memurlar, memur emeklileri ve tüm emekliler için maaş artış oranının yüzde 30 olarak uygulanacağını açıkladı. Böylece memur ve emeklisine 13.60 puan, işçi, Bağ-Kur, tarım emeklisine de 14.60 puan refah payı verilmiş oldu.
Hem memur ve emeklileri hem de SSK, Bağ-Kur, tarım emeklileri ocak ve temmuz olmak üzere senede iki defa maaşlarını zamlı alıyor. Maaş zammı da geçmiş 6 aylık enflasyona göre belirleniyor. 6. Dönem Toplu Sözleşmeye göre 2023’ün Ocak-Haziran döneminde memur emeklileri maaşlarını yüzde 8 zamlı alacak; 2022’in ikinci altı alında gerçekleşecek enflasyonun yüzde 7’yi geçmesi halinde de aradaki fark emekli zamlarına eklenecekti. TÜİK’in açıkladığı 2022’nin Temmuz-Aralık, 6 aylık, yüzde 15.40’lık, enflasyona göre, memur ve emeklileri için yüzde 8.40’lık enflasyon farkı oluşmuştu. Toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 8’lik zam da eklendiğinde enflasyon farkı ile birlikte memur ve emeklileri yeni senede maaşlarını yüzde 16.40 zamlı alacaktı.
EN DÜŞÜK AYLIK 5.500 TL
Cumhurbaşkanı Erdoğan ise emekli maaşlarının yüzde 30 oranında artacağını açıkladı.
Benzer şekilde, işçi, esnaf, tarım emeklileri de memurlar gibi ocak-haziran ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Maaş zammı da TÜİK’in açıkladığı geçmiş 6 aylık enflasyona göre belirleniyor. 2022’nin son 6 aylık enflasyonu yüzde 15.40 olarak açıklandı. Buna göre de SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklileri yeni senede maaşlarını yüzde 15.40 zamlı alacaktı, ancak son yapılan açıklama ile yüzde 30 zamlı alacaklar.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıklaması ile birlikte en düşük emekli aylığı da 5.500’liraya yükseldi. 2022’nin ocak ayında en düşük emekli maaşı 2.500 liraya, temmuz ayında da 3.500 lira yükseltilmişti. Böylece en düşük emekli aylığı 2023’ün Ocak ayında yüzde 57 artırılmış oldu. Yeni zamla birlikte en düşük memur emeklisinin aylığı ise ek ödeme dahil 7.800 liraya çıkacak.
Yüzde 30 zamla birlikte en düşük memur maaşı da 11.836 liraya yükselecek.
MEMURLARIN YENİ MAAŞLARI
2022 Temmuz-Aralık, 6 aylık enflasyon rakamını açıklandı; hem memur ve emeklilerinin hem de SSK, Bağ-Kur, tarım emeklilerinin 2023 Ocak maaş zamları belli oldu. TÜİK’in açıkladığı verilere göre 6 aylık enflasyon yüzde 15.40 olarak gerçekleşti. Buna göre de memur ve emeklileri yeni senede maaşlarını yüzde 16.40; SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklileri de maaşlarını yüzde 15.40 zamlı alacaktı. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan, görevdeki memurlar, memur emeklileri ve tüm emekliler için maaş artış oranının yüzde 25 olarak uygulanacağını açıkladı.
Görevdeki memurlar ve memur emeklileri, ocak-haziran ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Zam oranları ise toplu sözleşmeye göre önceden belirleniyor. Üzerine, geçmiş 6 aylık enflasyondan kaynaklı fark oluşursa da bu fark maaş zammına yansıyor. Enflasyon farkının oranı da toplu sözleşmede yer alıyor.
EN DÜŞÜK AYLIK 8.385 TL
6. Dönem Toplu Sözleşmeye göre 2023’ün Ocak-Haziran döneminde memur emeklileri maaşlarını yüzde 8 zamlı alacak. 2022’in ikinci altı alında gerçekleşecek enflasyonun yüzde 7’yi geçmesi halinde de aradaki fark emekli zamlarına eklenecek. TÜİK’in açıkladığı 2022’nin Temmuz-Aralık, 6 aylık yüzde 15.40’lık enflasyona göre, memur ve emeklileri için yüzde 8.40’lık enflasyon farkı oluştu. Toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 8’lik zam da eklendiğinde enflasyon farkı ile birlikte memur ve emeklileri yeni senede maaşlarını yüzde 16.40 zamlı alacaktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise emekli maaşlarının yüzde 25 oranında artacağını açıkladı. Bu zamla birlikte en düşük memur emekli maaşı 8.385 liraya çıkacak. Memur emeklileri ocak ayında ek gösterge artışından da yararlanacak.
MEMURLARIN YENİ MAAŞLARI
Yüzde 25 zamla birlikte en düşük memur maaşı da 11.381 liraya yükselecek. Yeni zamla birlikte 2023’ün Ocak ayında derece ve kıdemine göre, ek ödemeler hariç üniversite mezunu şube müdürünün maaşı (1/4) 19.930 liraya, üniversite mezunu memurun (9/1) maaşı 12.149 liraya, uzman öğretmenin (1/4) 17.547 liraya, öğretmenin (1/4) 15.188 liraya, baş komiserin (3/1) maaşı 20.073 liraya, polis memurunun (8/1) maaşı 17.536 liraya, uzman doktorun (1/4) 23.795 liraya, üniversite mezunu hemşirenin (5/1) 15.013 liraya, mühendisin (1/4) 20.479 liraya, lise mezunu teknisyenin (11/1) 12.640 liraya, profesörün (1/4) 32.750 liraya, araştırma görevlisinin (7/1) 19.367 liraya, vaizin (1/4) 15.979 liraya, avukatın (1/4) 19.203 liraya çıkacak.
SSK-BAĞ-KUR’LUNUN ZAM ORANI
TÜİK’in açıkladığı enflasyon ile SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklilerinin maaş zamları da belli oldu. İşçi, esnaf, tarım emeklileri de memurlar gibi ocak-haziran ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Maaş zammı da TÜİK’in açıkladığı geçmiş 6 aylık enflasyona göre belirleniyor. 2022’nin son 6 aylık enflasyonu yüzde 15.40 olarak açıklandı. Buna göre de SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklileri yeni senede maaşlarını yüzde 15.40 zamlı alacaktı ancak son yapılan açıklama ile yüzde 25 zamlı alacaklar.
1- Düzenlemeden kimler yararlanacak?
İlk sigortalı olduğu tarih 9 Eylül 1999 öncesi olan; SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı dahil tüm emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemeden yararlanıp emekli olabilecek. İşçi statüsünde SSK’lı kadın çalışanların 20 çalışma yılını (hizmet yılı) ve 5 bin prim günü doldurmaları, erkek çalışanların ise 25 çalışma yılını ve 5 bin prim günü doldurmaları gerekiyor. Bağ-Kur’lu kadın çalışanlar 7200 prim gün sayısını, erkek çalışanlar 9000 prim günü tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanabilecek. 9 Eylül 1999 öncesi sigortalı olan Emekli Sandığı’na bağlı memurlardan kadın memurlar 7200 prim gün sayısını, erkek memurlar da 9000 prim günü tamamladıklarında düzenlemeden yararlanıp emekli olabilecek.
2- Yaş şartı aranacak mı?
Hayır; ilk sigortalı olduğu tarih 9 Eylül 1999 öncesi olanlar prim gün sayısı ve çalışma yılı şartlarını tamamladıklarında yaş şartı aranmadan emekli olabilecek. Örneğin, ilk sigortalı olduğu tarih Ağustos 1999 olan ve 18 yaşında sigortalı olan bir kadın çalışan 5 bin prim gün sayısını doldurmuşsa da 38 yaşında emekli olabilecek.
3- Borçlanma hakkı tanınacak mı?
Prim gün sayısı eksik olanlar sosyal güvenlik sisteminde belirli doğum, askerlik, yurtdışı çalışma gibi koşullar nedeniyle borçlanma yaparak, prim gün sayısını arttırabilir. Bu yeterli olursa, EYT düzenlemesinden yararlanıp, emekli olabilecek.
4- Doğum borçlanması yaparak, emekli olabilir miyim?
Yeni açıklanan asgari ücretle birlikte ev işlerinde çalışanlar için ödenecek prim de 2023’te artacak. 2023 yılında asgari ücret brüt 10 bin 8 lira, net 8.506.80 lira olarak uygulanacak. Buna göre de sene başından itibaren günlük asgari ücret ve günlük prime esas kazanç alt sınırı 333.6 lira, günlük prime esas kazanç üst sınırı 2.502 lira olacak. Aylık prime esas kazancın alt sınırı 10 bin 8 lira olurken, aylık prime esas kazancın üst sınırı da 75 bin 60 lira olarak uygulanacak.
Asgari ücretle birlikte sosyal güvenlik alanındaki tüm parametreler de yeni senede değişecek. Bunlardan biri de ev hizmetlerinde çalışanlar için ödenecek primler. Ev hizmetlerinde çalıştırılanların Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) prim ödenerek, sigortalanması zorunlu. Sigortalılık koşulları da bir ay içinde 10 günden az ya da 10 günden fazla çalışma süresine göre farklılık gösteriyor. Eğer, ev işinde çalışan, bir ay içinde 10 günden az çalışıyorsa; iş kazası ve meslek hastalığına karşı çalıştıran kişi tarafından sigortalanıyor ve prim de buna göre ödeniyor. Ev hizmetinde ayda 10 günden az sigortalı çalıştıranlar işveren sayılmıyor, sadece sigortalılar adına iş kazası ve meslek hastalığı primi ödüyor. Sigortalı çalışan isterse bunun üzerine kendi de prim ödeyerek emeklilik ve genel sağlık sigortası yaptırabilir.
GÜNLÜK 6.67 TL OLACAK
En sık sorulanların başında yabancı uyruklu kişilerin ev hizmetlerinde 10 günden az çalıştırılıp, çalıştırılamayacağı geliyor. Çalıştırılamaz ve çalıştırıldığı tespit edilirse çalıştıran kişiye ciddi ceza kesilir. Ancak yabancı uyruklu kişiler 10 günden fazla çalıştırılabilir, SGK’ya yapılacak bildirimde çalışacak olan kişinin çalışma izninin eklenmesi gerekiyor. Emekliler 10 günden az çalışabilir mi? Çalışabilirler ve emekli aylıkları kesilmez, genel sağlık sigortası için de fazladan prim alınmaz.
Ev işinde çalışan, bir ayda 10 gün ve üzerinde çalışıyorsa, çalıştıran kişi işveren konumuna geçiyor. Bu durumda da işveren tarafından genel sağlık sigortası ve emekliliği de kapsayan sigorta yaptırılmak zorunda. Peki, ev işlerinde çalışanlar için, 2023 başından itibaren ne kadar prim ödenecek? Önce, 10 günden az çalışanlar için ödenecek primden başlayayım. Çalıştırılan her bir gün için asgari ücretin günlük tutarının yüzde 2’si kadar prim ödenmesi gerekiyor. Bugün için bu rakam günlük 4.31 lira. 2023 yılı başından itibaren ise ödenecek günlük tutar 6.67 lira olacak. Buna göre yeni senede ev hizmetleri için ayda bir gün çalışan için 6.67 lira, ayda 5 gün çalışan için 33.35 lira, ayda 9 gün çalışan için 60 lira prim ödenecek.
YILLIK PRİM 45 BİN TL
Gelelim, bir ay içinde 10 günden fazla çalışanlar için ödenecek prim tutarına. Ev işlerinde ayda 10 günden fazla birini çalıştırıyorsanız artık işveren konumundasınız demektir. Bu durumda da günlük asgari ücretin yüzde 37.5’i oranında prim ödeyeceksiniz. Bunun yüzde 34.5’i emeklilik ve genel sağlık sigortası, yüzde 3’ü de işsizlik sigortası primi. Bugün için ayda 10 günden fazla çalışan için ödenecek tutar günlük 80.88 lira, aylık da 2.426 lira. 2023 başından itibaren ise günlük ödenecek tutar 125 lira, aylık ise 3.753 lira, yıllık da 45 bin lira. Bu kişi ayda 30 gün değil de 15 gün çalışıyorsa 2023 yılında ödenecek tutar aylık 1.875 lira, 20 gün çalışıyorsa da 2.500 lira. Bu primin tamamını işveren yani siz ödüyorsunuz. Evde çalıştırdığınız kişilerin primlerini düzenli ödüyorsanız yüzde 5’lik prim indiriminden de yararlanıyorsunuz. Böylece yüzde 37.5’i oranında ödeyeceğiniz prim yüzde 32.5’e düşüyor.
Son yazdıklarımdan sonra baktım, EYT cephesinde yeni bir gelişme var mı diye; fazla bir değişiklik yok ama okuyuculardan her gün o kadar çok soru alıyorum ki, genel bir değerlendirme yapma ihtiyacı oluştu. Tabii, bu arada netleşen bazı durumlar da var. Son bilgilere göre düzenleme 2023’ün ocak ayında Meclis’e gelecek ve şubat ayından itibaren de uygulanmaya başlayacak. Yani önümüzdeki yılın şubat ayından itibaren EYT’liler emekli olmaya başlayacak. Şimdi, EYT’de bildiklerimizi ve bilmediklerimizi madde madde sıralayayım.
İŞTE KESİN BİLİNENLER
* Düzenlemeden, ilk sigortalı olduğu tarih 1999 yılının Eylül ayından önce olanlar yararlanacak. 4/A statüsünde (SSK’lı) sigortalı olan kadın çalışanların 20 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin prim gün sayısını doldurmaları gerekiyor. Erkek çalışanların ise 25 yıllık sigortalılık süresini ve 5 bin prim gün sayısını tamamlamaları gerekiyor. Şu bilgiyi de vereyim Eylül 1999’dan önce kadınlar 38, erkek çalışanlar ise 43 yaşında emekli olabiliyordu. Bu tarihten sonra yapılan düzenleme ile emeklilik koşulları ağırlaştırıldı, emeklilik yaşı ve prim gün sayısı yükseltildi. Emekli olabilmek için emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlar için 58, erkek çalışanlar içinse 60’a çekildi ve prim gün sayısı da 7 bin güne çıkarıldı.
* EYT düzenlemesi sadece SSK’lıları değil diğer statüdeki sigortalıları da kapsayacak. 1999 yılının Eylül ayı öncesi sigortalı olan Bağ-Kur’lu kadın çalışanlar 7200 prim gün sayısını, erkek çalışanlar da 9000 prim günü tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanabilecek. Eylül 1999 öncesi sigortalı olan Emekli Sandığı’na bağlı memurlardan kadın memurlar 7200 prim gün sayısını, erkek memurlar da 9000 prim günü tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanıp, emekli olabilecek.
* EYT düzenlemesi toplamda 6 milyona yakın kişiyi ilgilendirecek. İlk etapta da 1.9 milyon kişi -ki, ocak ayının başlarında bu sayı 2 milyona çıkacak- düzenlemeden yararlanacak.
BORÇLANMA YAPILACAK
* Düzenleme yapılana kadar gerekli prim gün sayısını ve çalışma yılını tamamlayanlar düzenlemeden yararlanıp, emekli olabilecek. Prim gün sayısı ya da çalışma süresi eksik olanlar, çalışma yılını ve eksik prim gün sayılarını tamamladıklarında EYT düzenlemesinden yararlanıp, emekli olabilecek.
Böyle bir sigortaya ihtiyaç var mı? Yaşam süresinin 85’lerin üzerine çıktığı, Türkiye nüfusunun hızla yaşlandığı ve son açıklanan nüfus istatistiklerine göre de ortanca yaşın bile 34’lere geldiği bir ortamda ciddi ihtiyaç var. Geç kalındığı bile söylenebilir. İşin aslı 2021-2023 dönemine ilişkin Yeni Ekonomi Programı’nda da vatandaşların uzun süreli bakımlarını garanti altına alacak, özellikle yaşlılık dönemlerinde rahat etmelerini sağlayacak, kişilerin belli oranlarda katılım yapacağı uzun dönemli bakım sigortası modelinin hayata geçirileceği yer alıyor.
BAKIM SİGORTASI NEDİR?
Peki, nedir bakım sigortası? En basit haliyle, kişilerin, yaşlılık döneminde ister evde ister bakımevinde, sağlık ve bakım giderlerinin karşılanmasına yönelik sigorta. Sigorta belli bir yaşta yaptırılıyor, yaşlılık döneminde de bakım giderleri sigorta tarafından karşılanıyor. Böyle anlatılınca basit bir sigorta konusu gibi anlaşılıyor ama işin sosyal boyutu daha ağır basıyor. Şöyle anlatayım. İleri yaştakiler ya çocuklarına yük olmak istemediklerinden ya günümüz şartlarında çocuklar büyüklerine bakamadıklarından ya da eşlerden birinin ölümü nedeniyle yalnızlıktan veya da profesyonel bakım gerekliliğinden bakımevlerine ihtiyaç duyuluyor. Dikkat edin, özel sektör tarafından son yıllarda yaşlı bakımevlerine yatırımlar artıyor. Ortada bir başka gerçek daha var. Devlete ait bakımevlerinde yer bulmak neredeyse imkansız, özel bakımevlerinde de bakım ücretleri ciddi pahalı. Öyle ki, kimileri buralarda kalabilmek için mal varlıklarını bağışlamak durumunda kalıyor, yine de yer bulmakta zorlanıyor. Ne demek istediğimi yaşayanlar bilir.
DEVLET DESTEĞİ
Araştırmalar nüfusun yaşlanması ve demografik yapının değişmesi ile bakıma ihtiyaç duyacak kişi sayısının ciddi artacağını ve uzun dönemli bakım kavramının önemli hale geleceğini gösteriyor. Bu da uzun dönemli bakımın finansmanını gündeme getiriyor. Açık konuşalım, bu devletin tek başına altından kalkacağı bir durum değil. Emekli maaşı ödeyelim, sağlık giderlerinin tamamını karşılayalım bir de üzerine uzun süreli bakım giderlerini karşılayalım diye bir yapı olmaz, zaten sürdürülemez de.
O nedenle Amerika’dan İsveç’e, Fransa’dan İrlanda’ya kadar Avrupa’da uzun süreli bakım sigortası uzun yıllardır var ve bu özel sigorta sistemi üzerinden yürüyor; devlet de destek oluyor. Ülkelere göre modeller farklılık gösteriyor. Kimisinde bakım dönemi geldiğinde sigorta parası tazminat olarak toplu ödeniyor, kiminde aylık karşılanıyor ya da kurumda bakılıyorsa oraya ödeniyor, kiminin içinde sağlık giderleri var kiminde sağlık karşılanmıyor.
MODEL NASIL OLACAK?
Türkiye’de de benzer bir uzun dönemli bakım sigortası modeli üzerinde çalışmalar sürüyor. Bildiğim kadarıyla devlet de ya destek olacak ya katkı sağlayacak; tıpkı, bireysel emeklilik sisteminde olduğu gibi. Aslında model basit. Kişiler belli yaşta uzun dönemli bakım sigortası yaptıracak, prim ödeyecek, devlet de prime katkı sağlayacak, yaşlılık dönemi geldiğinde ister evde, ister bakımevinde oluşacak bakım giderleri sigortadan karşılanacak. Bu modelde isteyen özel sağlık sigortası ile bunu birleştirip, farklı bir sağlık hizmeti alacak; istemeyen sağlık sigortasını içine katmayacak, devletin sağlık hizmetinden yararlanacak.