×
Ölüm aylığından, vefat eden sigortalının eşi, çocukları ve bazı şartlara göre de anne ve babası yararlanabiliyor. İster erkek olsun ister kadın; eşin, ölüm aylığı alabilmesi için sigortalının vefat ettiği tarihte yasal evlilik bağı bulunması gerekiyor. Dul eşin yeniden evlenmesi halinde ise ölüm aylığı kesiliyor. Çocukların ölüm aylığından yararlanması için öğrenim görmemeleri halinde 18, orta öğrenim görmeleri halinde 20, yükseköğrenim görmeleri halinde 25 yaşını doldurmamış olmaları gerekiyor. Kız çocukları ise yaş ve öğrenim sınırı olmaksızın; evli olmamaları, sigortalı çalışmamaları, herhangi bir gelirlerinin olmaması şartıyla ölüm aylığı hakkından yararlanabiliyor.
Peki, ölüm aylığı oranları nelerdir? Vefat eden sigortalı SSK’lı ise eşine yüzde 50 ölüm aylığı bağlanır. Eğer ölen sigortalının hiç çocuğu yoksa eşine yüzde 75 oranında aylık bağlanır. Ama bir çocuk varsa, çocuğa yüzde 25 oranında ölüm aylığı bağlanır. Çocukların her birine bağlanacak aylık oranı ise yüzde 25’dir. Çocuk sayısına göre ödenecek ölüm aylığı toplam aylığın üzerine çıkamayacağından eş ve çocuklar arasında belli indirim yapılarak, maaş bağlanır. Anne ve babasının ölümü halinde çocuklara yüzde 50 oranında ölüm aylığı ödenir. Ayrıca ölen sigortalının emekli maaşının yüzde 90’ını aşmayacak şekilde –ki, buna alt sınır aylık denir- yakınlarına maaş bağlanır ve bu maaş da eşe 2, çocuğa 1 hisse olarak pay edilir. Memurlarda ise sigortalının ölümü durumunda eşe yüzde 60, çocuğa da yüzde 30 oranında aylık bağlanır. Şunu da belirteyim, sigortalının vefatı 2008 yılından önceyse hak sahiplerinin ölüm aylığı alabilmesinin şartları farklı; sigortalının 2008’den sonra ölümü halinde ise farklıdır.
YÜZDE 5.69 ZAMLI MAAŞ
Gelelim, 2018 Ocak ayı zamlı dul ve yetim aylıklarına. Tabloda SSK ve Bağ-Kurluların hisse oranlarına göre zamlı ocak maaşlarını bulacaksınız. Açıklanan yeni enflasyonla birlikte ölüm aylığı alanlar Ocak ayında maaşlarını yüzde 5,69 zamlı alacak. Buna göre de yüzde 25 oranında ölüm aylığı alan birinin en düşük maaşı ek ödeme dahil 294 liraya çıkacak. Ölen sigortalının hiç çocuğu olmaması halinde eşi ise 2018 Ocak ayında en yüksek 3 bin 370 lira maaş alabilecek.
ÖNCE yaşanan olayı anlatayım, sonra konunun detayına gireyim. Olay, İzmir’de, bir alışveriş merkezinin (AVM) otoparkında meydana geliyor. Kazanın
sebebi önemli değil; sürücülerden biri diğerinin aracına çarpıyor, tutanak tutuluyor ve sigorta şirketine başvuruluyor. Sigorta şirketi, kazanın karayolunda değil de AVM’nin otoparkında meydana geldiğini gerekçe göstererek, oluşan maddi zararı karşılamıyor.
İşte tartışma da bu noktada başlıyor; sigorta şirketleri, otoparklarda -özellikle kapalı otoparklarda- meydana gelen maddi ve bedeni zararı karşılar mı, karşılamaz mı? Hatta bazı kesimler tartışmayı bir adım daha ileri götürüp, AVM otoparklarında meydana gelecek ölümlü ya da yaralanmalı kazalarda mağdur olanların sigortan tazminat alamayacağını savunup, ancak dava açarak sürücülerin birbirlerinden tazminat talep edebileceklerini söylüyor.
KARAYOLU TARTIŞMASI
Peki, kapalı otoparklarda meydana gelen kazalar sigorta kapsamı içinde değil mi? Kesin cevabı yok; kimilerine göre içinde, kimilerine göre kapsam dışındı. ‘Öyle şey mi olur?’ diyeceksiniz; olur, çünkü muallaklık var. Bugüne kadar tartışma konusu olmamasının nedeni ise AVM otoparklarında çok fazla kaza meydana gelmemesi. O nedenle de kimi sigorta şirketinin yöneticisine soruyorsunuz, ‘bize böyle bir talep gelmedi ama gelse öderiz’ diyor; kimisi ise, ‘bize de gelse ödemeyiz’ yorumunu yapıyor.
Trafik sigortası genel şartları, karayolunu, ‘Karayolu Trafik Kanununa göre karayolu sayılan alanlar ve diğer alanlardan genel trafiğe açık yerler ile karayoluyla trafik bağlantısı olan yer’ şeklinde tanımlıyor. Şirketler de bu tanıma uyan alanlarda gerçekleşen maddi ve bedeni zararları karşılıyor. Anlaşılacağı üzere AVM otoparkı ya da kapalı otopark gibi alanlar tanımda geçmediği için bazı şirketler, genel şartlara uymadığı gerekçesiyle tazminat ödemeyi reddediyor; bazı şirketler ise genel şartlarda yer alan ‘karayoluyla trafik bağlantısı olan yer’ tanımına istinaden tazminatın ödeneceğini savunuyor.
HAZİNE DEVREYE GİRMELİ
Sigorta tanımında net bir şekilde yazmadığından da bugün için kapalı otoparklarda meydana gelen kazaların sigortadan tanzimi konusunda bir risk var. Bu kaza maddi de olabilir, bedeni de. Sadece trafik sigortası için değil kasko sigortası için de aynı risk var. Kazada kusurluysanız ve karşı tarafın da kaskosu varsa; sigorta şirketi, kaskolu sigortalısının zararını karşılar, sonra dönüp, sizin trafik sigortası şirketine rücu eder. Sizin şirket, ‘karayolu sayılmıyor zararı ödemem’ derse, sigorta şirketi kasko zararını sizden isteyebilir.
BUGÜNE kadar emeklilerin 2018 Ocak zamlı maaşlarını yayınladığımız yazı dizimizde sıra geldi görevdeki memurların alacağı zamma. Memur emeklileri gibi görevdeki memurlar da iki yılda bir imzalanan toplu sözleşmeye göre, ocak ve temmuz aylarında, senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Geçmiş altı aya yönelik enflasyona göre de bir fark oluşursa, bu fark maaşlara yansıtılıyor. 2018-2019 yılını kapsayan ve 2017’nin Ağustos ayında imzalanan yeni toplu sözleşmeye göre memurlar; 2018’in Ocak-Temmuz döneminde yüzde 4, temmuz-aralık döneminde de yüzde 3.5 zam alacaklar. Yine toplu sözleşme kapsamında 2019 yılındaki zam oranları; ocak-temmuz döneminde yüzde 4, temmuz-aralık döneminde yüzde 5 olacak. Böylece, memurlara toplu sözleşmede 2018 yılı için toplamda 7.5, 2019 yılı için de yüzde 9 zam yapılmış oldu. Elbette bu zamlara, 2018 ve 2019 yılında, 6 aylık dönemler halinde gerçekleşen enflasyon oranındaki fark da eklenecek.
YÜZDE 5.69 ZAM
Geçen yılın son 6 ayındaki enflasyon yüzde 5.69 olunca, memurlar açısından yüzde 1.69’luk enflasyon farkı oluştu. Toplu sözleşmeye göre yüzde 4’lük zammın üzerine yüzde 1.69’luk enflasyon farkı da eklenince bu yılın ocak-temmuz döneminde memurlar, maaşlarını yüzde 5.69 zamlı alacak. Böylece en düşük memur maaşı, aile yardımı ödeneği hariç, 2.525 liradan 2.668 liraya yükselecek. Aile yardımı ile birlikte en düşük memur maaşı 2.893 lira olacak. Yine unvanına, kıdem ve derecesine göre aile yardımı dahil; müsteşarın (1/4) maaşı 10.435 liradan 11 bin 64 liraya, öğretmenin maaşı (1/4) 3.699 liradan 3.927 liraya, başkomiserin (3/1) maaşı 4 bin 804 liradan 5 bin 95 liraya, hemşirenin (5/1) maaşı 3.592 liradan 3.814 liraya, profesörün (1/4) maaşı 7 bin 916 liradan 8.834 liraya, genel müdürü (1/4) maaşı 9.153 liradan 9.709 liraya, uzman doktorun (1/4) maaşı da 5.605 liradan 6 bin 64 liraya çıkacak.
MEMUR emeklileri yeni yılla birlikte maaşlarına yüzde 5.69 zam alırken, ek ödemeleri de yeni zamla birlikte artacak. Önce, kısaca, ek ödeme nedir; ona değineyim. 2006 yılında vergi iadesi kaldırılarak, yerine ek ödeme uygulamasına geçildi. Halen halk arasında vergi iadesi deniyor ama doğrusu ek ödeme. Maaşın yüzde 4’ü, ek ödeme adı altında tüm emeklilerin her ay hesabına yatırılıyor. Yüzde 4’lük ek ödeme emekliden emekliye değişmiyor ama maaşı yüksek olan daha yüksek, düşük olan daha az alıyor. Ocak ve temmuz olmak üzere senede iki kere maaşlar zamlandıkça, alınacak ek ödeme tutarı da artıyor.
YANLIŞ NEREDEN KAYNAKLANIYOR
Şunu da belirteyim, ek ödeme konusu maalesef emeklilerimizin kafasını karıştıran da bir konu. Neden, kafa karışıklığı yarattığını bir örnekle anlatayım. Maalesef, çoğu emeklimiz, eline geçen maaş üzerinden zam hesaplaması yapıyor ve üzerine bir de ek ödemeyi ekliyor ve çıkan sonuç yüksek olduğundan, ‘benim maaşım az yatıyor’ diye şikayet ediyor.
Diyelim ki, 2017’nin son maaşını Aralık ayında aldınız ve elinize geçen tutar 2.500 lira. Bu sizin maaşınız değil. 2.500 liranın içinde ek ödeme de var. Aslında maaşınız 2.403 lira; 97 lira ise ek ödeme tutarınız. 2018’in Ocak ayında alacağınız yüzde 5,69’luk zammı, 2.403 lira üzerinden hesaplayacaksınız. Hesapladığınızda 136,73 liralık zamla maaşınız 2.539,73 lira olacak. İşte bunun üzerine yüzde 4’lük ek ödeme alacaksınız. Yüzde 4’lük ek ödemeyi (101,5 lira) eklediğinizde Ocak 2018’de elinize geçen tutar 2.697,4 lira olacak.
ÖĞRETMEN EMEKLİSİNİN MAAŞI
Çoğu emeklilik, Aralık ayında eline geçen 2.500 lira üzerinden yüzde 5.69 zam hesabı yapıyor, üzerine bir de ek ödemeyi koyuyor ve ortaya 2.748 lira gibi bir rakam çıkıyor. Tabi bu rakamı da maaş hesabında görmeyince, ‘eksik yatırdılar’ diye şikayet ediyor.
Bugün yayınladığımız 2018 zamlı emekli maaş tabloları ise polis, öğretmen, akademisyen, hemşire, yargı üyeleri, kaymakam, müftü, teknisyen, mühendis emeklilerinin zamlarını içeriyor. Buna göre öğretmen emeklisinin maaşı 2018 Ocak ayında 2.250 liraya yükselecek.
TABLOYU NASIL OKUYACAKSINIZ
Yazı dizimizin ilk günü SSK, Bağ-Kur ve tarım emeklilerinin 2018 Ocak zamlı maaşlarını yayınladık. Sıra geldi, 2 milyona yakın memur emeklilerinin zamlı maaşlarına. Bugünden itibaren kıdemine, derecesine ve hizmet yılına göre emekli memurların zam oranları ile birlikte ek ödeme (vergi iadesi) dahil ellerine geçecek tutarı açıklayacağız.
2017’DE YÜZDE 9,89 ZAM
Hem emekliler hem de görevdeki memurlar iki yılda bir imzalanan toplu sözleşmeye göre, ocak ve temmuz olmak üzere senede iki kere zam alıyor. Eğer geçmiş altı aya yönelik enflasyondan kaynaklı bir fark oluşursa bu fark da maaşlara yansıtılıyor. Memur emeklileri 2017 yılının Ocak ayında yüzde 3, Temmuz ayında da yüzde 6.89 olmak üzere geçen yıl toplam yüzde 9.89 zam aldılar. Ancak bu zam; 2017 yılında gerçekleşen yüzde 11.92’lik enflasyon ile mukayese edildiğinde yüzde 2.03 gerisinde kaldı ve emeklilerin zammı enflasyon karşısında yüzde 2.03 eridi.
ENFLASYON FARKI OLUŞTU
Bu kısa bilgiden sonra gelelim, 2018’in Ocak ayındaki zam oranına. 2017’nin Ağustos ayında gerçekleşen ve 2018-2019 yılını kapsayan toplusözleşmeye göre görevdeki memurlar ile emeklilerinin 2018’in ocak-temmuz döneminde yüzde 4 zam alması öngörüldü. Ayrıca 2017’nin temmuz-aralık döneminde, 6 aylık enflasyonun yüzde 4’ü geçmesi halinde, aşan tutar kadar fark da maaşlara yansıtılacaktı.
Açıklanan enflasyona göre 2017’nin temmuz-aralık döneminde enflasyon yüzde 5.69 olarak gerçekleşti. Böylece toplu sözleşmeden kaynaklı yüzde 4’lük zammın üzerine yüzde 1.69 da enflasyon farkı eklenince toplam zam oranı yüzde 5.69 oldu. Yani, memur ve emeklileri ocak ayında maaşlarını yüzde 5.69 zamlı alacak. Yeni zamla birlikte düşük memur emeklisinin aylığı, ek ödeme hariç, 1.871 liradan 1.978 liraya yükselecek.
2016 Aralık enflasyonu açıklandı ve SSK, Bağ-Kur, tarım emeklileri ile görevdeki memurlar ile memur emeklilerinin yeni senede alacağı zamlı maaşları da belli oldu.
Sayıları 10 milyonu bulan SSK, Bağ-Kur ve Bağ-Kur tarım emeklileri Ocak ve Temmuz olmak üzere senede iki kere ve bir önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen, enflasyon oranına göre maaşlarını zamlı alıyor. 2017’nin Temmuz-Aralık dönemine ait 6 aylık enflasyon da yüzde 5,69 olarak açıklandı. Bu da şu anlama geliyor ki, SSK ve Bağ-Kur emeklileri 2018’in Ocak ayında yüzde 5,69 zam alacaklar. 2017 yılında ise SSK ve Bağ-Kur emeklileri Ocak-Temmuz döneminde yüzde 4,73, Temmuz-Aralık döneminde de yüzde 5,89 zam almışlardı. Böylece 2017 yılında emeklilere toplam yüzde 10,62 zam yapılmıştı. Ancak yüzde 11,92’lik 2017 yılı enflasyonu ile mukayese edildiğinde emeklilerin geçen yıl aldıkları zam, enflasyonun yüzde 1,3 puan gerisinde kaldı. Yani, geçen yıl SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin zammı enflasyon karşısında eridi.
EN DÜŞÜK MAAŞ 1.570 TL
Açıklanan yeni enflasyon ile birlikte Ocak ayında; SSK, Bağ-Kur ve Bağ-Kur tarım emeklileri maaşlarını yüzde 5,69 zamlı alacak. Bu zamla birlikte emekli olduğu yıla göre en düşük SSK emeklisinin aylığı 1.485 TL’den 1.570 TL’ye, en düşük Bağ-Kur emekli aylığı 1.330 TL’den 1.405 TL’ye ve en düşük tarım emeklisinin maaşı da 1.010 liradan 1.067 liraya yükselecek. Enflasyon zammı ile birlikte emeklilerin her ay aldığı ek ödeme ya da bir başka adıyla vergi iadesi de artacak.
MEMURA ENFLASYON FARKI
Zamdan; SSK emeklileri, SSK tarım emeklileri, Bağ-Kur emeklileri, Bağ-Kur tarım emeklileri, özel sigorta emeklileri, banka emeklileri, iş kazasından dolayı aylık maaş alanlar, iş hastalıklarından dolayı aylık maaş alanlar ve iş kazası ve meslek hastalığından dolayı ölüm aylığı alanların eş, çocukları yararlanacak.
Gelelim memur ve emeklilerine. Toplu sözleşmeye göre memurlar ve emeklileri, 2018’in Ocak-Temmuz döneminde yüzde 4 zam alacaklar. Yine toplu sözleşmeye göre, 2017’nin Temmuz-Aralık döneminde, 6 aylık enflasyonun yüzde 4’ü geçmesi halinde aşan tutar kadar fark, maaşlara yansıtılacak. Açıklanan yeni enflasyon rakamlarına göre son 6 aylık enflasyon yüzde 5,69 olduğundan ve yüzde 4’ü geçtiğinden; memur ve emeklilerinin toplu sözleşme gereği alacakları yüzde 4’lük zammın üzerinde yüzde 1,69 da enflasyon farkı eklenecek. Böylece memur ve emeklileri Ocak’ta maaşlarını yüzde 5,69 zamlı alacak. Buna göre; yeni senede en düşük memur maaşı aile yardım ödeneği dahil 2 bin 721 liradan 2 bin 893 liraya çıkacak. En düşük memur emeklisi maaşı da bin 871 liradan bin 978 liraya yükselecek.
Bugünden itibaren hem SSK, Bağ-Kur ve Bağ-Kur tarım emeklileri hem de memur emeklilerinin Ocak’ta alacakları zammı ve eline geçecek maaşı kuruşu kuruşuna tablolar halinde vereceğiz. İlk olarak da SSK, Bağ-Kur, tarım emeklilerinden başlıyoruz.
YENİ asgari ücret açıklandı. Buna göre; 1 Ocak 2018’den itibaren asgari ücret brüt 2.029,50 lira, net de 1.603,12 lira olacak. 2017’de ise asgari ücret brüt 1.777,50 lira, net 1.404,06 liraydı. Yeni yılda asgari ücrete yüzde 14,17’lik zam yapılmış oldu. Daha açık bir anlatımla, Ocak ayından itibaren, bekar ve çocuksuz bir çalışan, aylık 1.603,12 lira, günlük de 53,43 lira ücret alacak.
Malum, asgari ücret sadece 6.5 milyon çalışanın aylık maaşı anlamına gelmiyor. İşsizlik maaşından genel sağlık sigortasına ödenecek primlere, askerlik ve doğum borçlanmasından Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından uygulanacak para cezalarına, otomatik katılım aracılığı ile bireysel emekliliğe girecek çalışanların maaşlarından aylık ödenecek tutara kadar sosyal güvenliğe konu birçok ücret, asgari ücrete göre belirleniyor.
ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİ
Bunların arasında en önemlisi ise Asgari Geçim İndirimi (AGİ). Peki, nedir AGİ? Çalışanların asgari geçimini sağlayacak gelirlerinin toplam gelirlerinden çıkarılarak vergi dışı bırakılmasına AGİ deniyor. AGİ’nin belirlenmesinde esas kriter ise, çalışanın medeni durumu ve çocuk sayısı. Yeni yılda asgari ücretle birlikte, AGİ de arttı. 2018’de medeni durumuna ve çocuk sayısına göre çalışanlar 152 lira ile 213 lira arasında asgari geçim indirimi alacaklar. Buna göre de yasal kesintiler yapılıp asgari geçim indirimleri dahil edildikten sonra bekar ve çocuksuz çalışanın eline 1.603 lira, evli ve eşi çalışmayan bir çocuklu çalışanın eline 1.633 lira geçecek.
2018’DE NELER DEĞİŞTİ?
Tüketici nezdinde, bir süredir, yeni senede, trafik sigortasında, fiyat artışı olup olmayacağı merak konusuydu.
Merak konusuydu, çünkü 2017’nin Nisan ayında, devletin trafik sigortasına müdahale ederek, tavan fiyat uygulaması getirmesi ile fiyatların yüzde 30’lar seviyesinde ucuzlaması, hatta bazı araç gruplarında indirim oranının yüzde 40’lara çıkması; sigorta şirketlerinde zarar endişesi yaratmıştı.
Sene sonu yaklaştıkça da sigortacılar, her platformda bu endişelerini dile getirip, yeni yıla girerken fiyatlara, enflasyon oranında artış talep ediyorlardı.