Tuna kıyısında içki şöleni

Küçük, genç, güzel ülke Slovakya'da ‘‘çok lezzetli’’ bir haftanın hatırası

RÜYA GİBİ YERDE DEFİLE

Kosice ikinci büyük kent. Meydanı rüya gibi bir yer. Fıskiyelerin suları Strauss'un valsleriyle dansediyor. Bratislava'daki defilede Slovak modacılar iddialı. Metalik renkler, süper transparanlar, poliüretan dolgu topuk ayakkabılar...

BOROVİCKA BİR BAŞKA

Likör fabrikasında kadın işçiler çoğunlukta. Slovakya denilince ilk akla gelen içki Borovicka. Boğazınızı yakıyor ve ısıtıyor. Bu özel brandy marketlerde iki üç dolara (66-100 SK) satılıyor.

Giysilerim dar geliyor. Nefes aldırmıyor fazla kilolarım. Ama hiç şikayetçi değilim. Onlar, Tuna kıyılarındaki ‘‘çok lezzetli’’ bir haftanın hatırası. Slovakya Başkonsolosluğu, Slovak Enformasyon Ajansı'nın organizasyonuyla Çek Hava Yolları'yla uçtuk küçük, güzel, gencecik ülkeye. Kosice, Levoca, Poprad, Liptovsky Hradok, Trencin, Pezinok, başkent Bratislava derken bir uçtan bir uca Slovakya'yı keşfetme şansı tanınan ilk Türk gazeteciler olduk. Demokrasiyle birlikte mafyanın, şiddetin kapısını çaldığı, uyuşturucu kaçakçılarının gözde kavşağı Slovakya, Türklere ‘‘çok sıkı, özel denetim’’ uyguluyor. Bizden uyarması, aman şaşırmayın.

Ankara-Bratislava hattı bu yıl bir hayli hareketliydi. Slovak Başbakanı Vladimir Meciar ve Cumhurbaşkanı Mihal Kovac Türkiye'yi ziyaret ettiler. Başbakan Meciar 5 Nisan'daki görüşmemizde, ‘‘Bratislava her mevsim güzeldir. Doyumsuzdur şarapları’’ diye noktalamıştı özel röportajımızı. O an gönlüm çekmişti böyle bir geziyi.

ŞARAP CENNETİ

Slovakya'nın doğum tarihi 1 Ocak 1993. Çek Cumhuriyeti'nden bağımsız yoluna devam eden, 5.5 milyon nüfuslu ülke, doğası, tarihi, kültürü, güçlü ekonomisiyle, eğitimli insan gücüyle zengin bir ülke. Kaplıcaları, dağları, 800'ü aşkın mağarası, kış sporları merkezleriyle cazip Slovakya'nın enflasyonu sadece yüzde 5.4, büyüme hızı 6.9.

‘‘Pop art’’ın efsane ismi Andy Warhol'un Slovak kökenli olduğunu biliyor muydunuz? Tuna'nın boz sularına inat Slovakya'nın geleceği masmavi, umut yüklü. İhraç da edilen içkileri şahanenin ötesinde. Başbakan Meciar haklıymış. Gerçekten de bir şarap cennetiydi Slovakya. Şarap müzesini gezdiğimiz Pezinok'ta 13'ncü yüzyılda kralın emrinden daha önemliymiş bu ilahi içki. Diğerleri çok özel, pembe şampanya Hubert, Macar asıllı beyaz şarap Tokay Klastorne Biele... Kırmızıda favoriler Frankovka ve Cabinet Savignon...

İçkilerin kralı ünlü Borovicka'nın üretildiği Old Herold likör fabrikası Trencin'de. Sert, kara iklimine birebir, keskin Borovicka, ardıçtan üretilen bir tür brandy ve sindirimi kolaylaştırıyor. 1886'da kurulan likör fabrikasında, erik brandy (Slivovica), şeftali brandy (Markula), böğürtlen brandy (Malina), 24 bitkinin özü, enfes likör Angelika'nın tadına bakıyoruz. Son ürün süt likörü, vanilya, çikolata, fındık, kakao ağırlıklı. Beş yıl önce özelleştirilen fabrikada altı çeşit borovicka, 4-5 çeşit votka, üç tür Rom, 10 çeşit brandy, 40 çeşit likör üretiliyor.

Slovakya'daki içki şöleni şarap ve likörden ibaret değil. Pivovar İlava'da pivo yani bira fabrikasını geziyoruz. Yöreye ismini veren fabrikanın üç yüzyılı aşkın bir geçmişi var ve tarihi bir binada üretim yapılıyor. Tipik bir aile işletmesi, 108 kişi çalışıyor. Kapasitesi yılda 125 bin hektolitre, bu da eşittir 25 milyon şişe. Konbier, Martiner Richta, Zbrojnos marka biralar diziliyor masaya. Hayli yoğun biralar Slovenya, Hırvatistan ve İtalya'ya ihraç ediliyor. Meşhur Alman birasından farkını sorduğumuzda kesinlikle doğal yöntemlerin yeğlendiği, bu nedenle daha sağlıklı olduğu ve lezzet farkı attığı söyleniyor.

Yemekler ise et, patates, hamurişi ağırlıklı. Geleneksel bir mönüde soğanlı kaz ciğeri kavurması, kaşar, jambon, şeftalili hindi dolması, patates kavurması bulabilirsiniz. Süt ürünleri çok çeşitli. Peynir (bryndza) kızartması, peynirli, patatesli bir tür mantı (halusky) da yerel lezzetlerden. Koyu çorbasına zapraska deniyor. Yöresel lokantalarının adı koliba ya da salsa. Dobru chut (Afiyet olsun)!

GEÇMİŞİN İZLERİ DİLDE

Avrupa'nın tam kalbindeki Bratislava eylül 98'de seçimlere gidecek. Politika kazanı kaynıyor. Sokaklarda değişim kol geziyor. Her köşe başında hummalı bir kazı sürüp gidiyor. Slovakya sadece siyasi değil, her alanda yeniden yapılanıyor.

Küçük CNN denilen özel Markiza Televizyonu'nda karşımıza Dallas çıkıyor. Bee Gees, Beatles çalınıyor sık sık kulağımıza. Dünyaya yeni açtığı penceresinde Slovakya 1970'li yılların manzaralarını çağrıştırıyor.

Bratislava'nın eski kent merkezinde gençler çılgınca eğleniyor, dansediyor, öpüşüyor. ‘‘Yeni düzen, yani demokrasi hayatınızı değiştirdi mi? Mutlu musunuz?’’ diye soruyoruz karşılaştığımız hemen herkese. Bira fabrikası sorumlusu, ‘‘Çekler'den ayrılmadan önce 12 saat çalışıyorduk. Şimdi de 12 saat çalışıyoruz. Değişen bir şey yok’’ diyor. Çimento fabrikasından emekli Josef Blasko ise astronomikleşen fiyatlarla hayatın tepetaklak olduğunu söylüyor, Dubçek dönemini, ‘‘güleryüzlü sosyalizmi’’ özlüyor.

Beş asır önce Osmanlılar'ın geçtiği topraklarda geçmişin izleri dilde ortaya çıkıyor. Türkçe ile benzeşen sözcükler keşfediyoruz. Caj eşittir çay, fazula eşittir fasulye, pagac eşittir poğaça. Ve kadehlerimizi Türk-Slovak dostluğunun şerefine (Na Zdravie) kaldırıyoruz.