Tarlabaşı’nın ‘iz’li tarihi

Duvarlar dile gelince saklı bir tarih uyanıyor

‘İz’in hikâyesi ile başlayalım… Bir evin tarihini anlatma fikri nasıl oluştu?
- Tarlabaşı’nda bir apartmanı hayal ettim, sadece binanın ruhundan yola çıktım. Binanın gerçek takviminde neler yaşanmış ona baktım ve bu hikâye kendiliğinden elime doğdu. Bir de 6-7 Eylül Olayları, ’80 dönemi gibi Türkiye tarihinin önemli noktaları ilgimi çekiyor. Bunu bir evin dilinden anlatmak iyi bir fikir gibi geldi. Düşünsenize duvarlar dile geliyor...

Siz nasıl evlerde yaşadınız?
- Hatay’da bir lojmanda doğdum. Orayı hatırlamıyorum ama Alanya’daki evimizi anlatabilirim. Portakal bahçesinde üç katlı bir Alanya apartmanı. Ben o portakal bahçesinde şekillendim. Şu anda Çapa’da biraz rutubetli bir apartmanda oturuyorum. Net bir İstanbul gerçeğinin içindeyim. Oturduğum gibi küçük dairelerde çok nüfuslu aileler yaşıyor. Karşı dairemde her gün yatak serme seremonisini izliyorum. Sokağımdaki Rus bakkal, market arabalarıyla kedileri besleyen kadın…

İz’i izlerken, ister istemez “Acaba bu salonda ne hayatlar yaşanmıştır” diye düşündüm bir taraftan. Galata Perform’un yer aldığı apartmanın tarihi hakkında hiç araştırma yaptınız mı?
- Galata bölgesi eskiden Sefarad mahallesiymiş. Şu an oyunun oynandığı daire Musevi bir aileye aitmiş. Aile mensupları yıllar sonra gelip eve bakmışlar. Odaların yeri değişmiş, mutfak ortadan kalkmış… Tarlabaşı evleriyle benzer olduğu için burada yapmaya karar verdik. Oyun, binayı çok güzel giyindi.

Sahnelenen ilk oyununuz, tepkiler nasıl?
- Çevremdekiler beni dergicilikten; İstanbul Life’taki yeme-içme ve gece hayatı notlarımdan tanıyorlar... Böyle sert bir politik iş görünce sersemlediler.

AHMET, ARKADAŞIMIN BABASI OLUR

Sanki her karaktere eşit mesafede değil oyun, mesela devrimci Ahmet biraz daha dışarıda kalıyor, travesti Sevengül daha merkezde duruyor... Sizin hayatınızla kesişen karakterler var mı oyununuzda?
- Bu soru için çok teşekkür ederim. Ahmet aslında benim için çok önemli bir karakter, oyunun sözcüsü. Aynı zamanda 80 döneminde gerçekten Tarlabaşı’na sığınmış bir devrimcinin gerçek hikâyesi. Kendisi arkadaşımın babası olur. Ahmet bir yemekten yola çıkarak bile bu dünyanın mantığını anlamaya çalışıyor. 1955 ve 2010 yılı arasında bir köprü aynı zamanda. Onun sade işlenişi biraz geri kaldığı düşüncesini uyandırabilir.

Kentsel dönüşümle birlikte izleri taşıyan o duvarlar da yıkılıyor Tarlabaşı’ndan. 10 yıl sonrasının sosyal hafızası daha da flu olacak…
- Olan bitenler kesinlikle bir kurtarma projesi değil, rant projesi. Şehri saran mimari paçozluğun bir başka örneği olarak karşımıza çıkacak. Orası ancak sanatla kurtulacak bir bölgeydi. Müzeler, tiyatrolar, atölyeler… Bunlarla aydınlanacak ve herkesin hatırasını taşıyacak bir semtti Tarlabaşı.

Peki, ‘İz’de süregiden yıkımlar –yani 2013 yılı- neden yok?
- ‘İz’in hikâyesi 2010 tarihinde bitti. Ama devinim, şiddet ve çaresizlik hep devam edecek. Belki Tarlabaşı’nda değil ama başka İstanbul semtlerinde. Her devir kendi burjuvasını yaratarak yol alıyor. Olan kentsel dönüşüm çarkı için evlerini terk etmek zorunda olan insanlara oluyor.

40 kadar tiyatro izleyicisi eski bir evin salonunda, ev sahibini bekler gibiyiz. Yukarıda iki televizyon, önümüzde leopar desenli bir koltuk, peluşlar, ortada yemek masası, uzakta büfe, üzerinde radyo… Hem 1950’ler, hem günümüz… Bu evde kimler yaşamış acaba?
Oyun travesti Sevengül’le başlıyor. Yukarıdaki ekranlar evin diğer bölümlerini gösteriyor. Sevengül koltuğa oturuyor, bir sigara yakıyor ve âşık olduğu adam Rizgar’ı bekliyor, her başı sıkıştığında değil onu özlediğinde gelsin istiyor. Rum kız kardeşler keyifle masa hazırlıyor; devrimci Ahmet nefes nefese eve giriyor. Ekranda yatak odasını izliyoruz, Sevengül’le Rizgar’ı. Evin 1950’lerden 2000’lere farklı tarihlerdeki sahipleri aynı anda aynı masayı paylaşıyor. Hepsi kendi döneminin mağduru olan bu insanlar terk etmek zorunda kalıyor evlerini.
Tarlabaşı’ndaki bir apartmanın tarihine bakarak 6-7 Eylül Olayları’nı, 12 Eylül’ü, İstanbul’un karanlık yüzünü anlatan; canlı video görüntüleriyle bir sinema filmi karakteri kazanan ‘İz’ oyununun yazarı Ahmet Sami Özbudak’la buluştuk...

‘İz’ nisan ayı boyunca her perşembe ve cumartesi 20.30’da GalataPerform’da.
Biletler öğrenci 20, tam 35 lira. Adres: Büyük Hendek Cad. 21/1, Galata, İstanbul. Rez: (530)
260 25 24