Mardin Güvercin Pazarı

Sadece Pazar günleri kurulan kendi halinde bir pazar: Mardin Güvercin Pazarı. Unkapanı'nın Beyoğlu yakasında, Şişhane’ye çıkmadan köşedeki caminin yanında. Güvercinlerin fiyatı yaklaşık 5 milyon lira. Siyah, beyaz, çizgili, paçalı yüzlerce güvercin...

Eski İstanbul'da özellikle de suriçi mahallelerinin değişmez özelliklerinden biriydi güvercin yetiştiricileri. Özellikle çatı katında oturan gençlerden güvercin yetiştirmeğe gönül verenlerin sayısı bir hayli fazlaydı. Güvercin yetiştiricileri arasında kim kimin güvercinini indirecek diye kıyasıya bir rekabet yaşanır, özellikle ışığın eğik geldiği sabahın erken ya da akşam üzeri saatlerinde gökyüzünde uçuşan rengarenk güvercinlerin seyrine doyum olmazdı.

Mahallelerle birlikte güvercin tutkunları da bir bir çıktılar hayatımızdan. Şimdi havada uçan bir grup cins güvercine ancak kentin varoşları diye nitelenen bölgelerde rastlanıyor. Eskinin güvercin pazarlarının yerinde de yeller esiyor. Yine de geleneği yaşatmaya çalışan bir avuç güvercin meraklısı yok değil.

Saka da satılıyor

İstanbulda her hafta çeşitli günlerde 250 den fazla pazar kuruluyor. Bunların içinde her pazar günü kurulan bir pazarda ise sadece güvercin satılıyor: Mardin Güvercin Pazarı. Unkapanı Köprüsü'nün Beyoğlu tarafındaki cami ile Perşembe Pazarı caddesi arasındaki küçük meydanda yer alıyor güvercinciler pazarı. Aslında salt güvercin satılmıyor bu pazarda, hemen girişte sakalar karşılıyor sizi. Kafesiyle birlikte bir saka kuşunun fiyatı 6 milyon lira. Sakaların renkleri çoğunlukla kızıl, gri, lacivert ama sarı, mor, gri lekeli olanlar da var. Pazarda üç çeşit yem satılıyor. Mısır, buğday ve karışık yem.

Ama pazarın esas özelliği cins güvercinler. Bazı güvercinler paçalı. bazıları çizgili. Simsiyah güvercinler de var.

Güvercinciler kuşlarının maharetini göstermek için birbiriyle yarışıyor. Bir güvercinci ayağına ip bağlı güvercinini havaya doğru fırlatıyor ve güvercin marifetlerini sergiledikten sonra ipi toplayarak güvercini yine tezgahtaki yerine koyuyor. Pazarın gözdeleri Mardin güvercinleri ve fiyatları ortalama 5 milyon lira.

Mardin'lerin bir yakını da Akman Güvercinler. Küçük gagalı ve ekseriya paçalı olan bu güvercinler havada tekrar tekrar takla atıyorlar. İki yaşından evvel hem takla atıyorlar hem de uçuyorlar, fakat iki yaşından sonra uçmayı bırakıyorlar ve yere kadar takla atarak iniyorlar.

Parıldatma

Tutulan bir diğer güvercin cinsinin adı Selanik. Bunlar havada takla atmıyorlar, ama çok hoş bir şekilde, mevlevi dervişler gibi döne döne iniyorlar yere.

Bir başka satıcı, elindeki güvercini sıkı sıkı tutuyor, güvercinin kanatlarını toplayıp, kuşu sırt üstü çevirerek sanki işaret veriyor. Yaklaşıp ne yaptığını soruyoruz. Gerçekten de elindeki güvercinle havadaki güvercine işaret veriyormuş. Bu işleme ‘‘parıldatma’’ deniyor. Bir de dümdüz uçan güvercinler var, bunlara Banko adı veriliyor. Bir diğer bilgi de şu, güvercinin yeni yuvasına alışması bir hafta sürüyormuş.

Güvercin satıcılarının çoğu genç, ama ak sakallı yaşlı amcalar da var. Pazarın diğer satıcıları ise: tatlıcı, çiğ köfteci, simitçi, bademci...

Eski zamanlarda haberleşmede kullanılan evcil güvercinlerin satıldığı bu pazarın yerinde eskiden Rabia adı verilen bir buğday pazarı varmış. Unkapanı yakın zamanlara kadar ambarların, değirmenlerin bulunduğu, buğday ve un ticaretinin yapıldığı bir bölgeydi, güvercin pazarının burada kurulmuş olması tesadüf olmasa gerek.

En merkezi güvercin satış noktası burası olmakla birlikte, İstanbul'da evcil güvercin satılan tek yer burası değil. Fatih'te kurulan Çarşamba Pazarı'nda da güvercin satıcılarına rastlamak mümkün. Sabahları 09.00 ile 10.00 arasında Fatih Camii'ni geçtikten sonra ilk kahvenin önünde güvercin tezgahları kuruluyor. Ayrıca her cumartesi sabahtan akşama kadar her çeşit kuşun satılmak üzere getirildiği bir başka pazar da Topkapı üst geçidinin hemen altında yer alıyor.

Güvercinle ilgili diğer bazı bilgilere gelirsek: 250 kuş türünün ortak adı güvercin. Columbinae (gerçek güvercinler), 30 cins altında toplanan 175 türü içeriyor. İnsanların evcilleştirdiği bilinen ilk kuş. M.Ö. 12. yüzyılda Mısır'da posta hizmetinde kullanılmasına başlanmış. Güvercin iyi uçan ama kötü yürüyen kuşlardan.

Spor olarak güvercin yarışı ilk kez 1818'de Belçika'da yapılmış. Bu yarış 160 kilometrelik bir mesafede gerçekleştirilmiş. Bunu 1820'de Paris ile Liege arasında, 1823 yılında da Londra ile Belçika arasında yapılan çeşitli güvercin yarışları izlemiş.