Kültür Bakanlığı Ani’ye el atıyor

Ani Ören Yeri, Türkiye Ermenistan sınırını ayıran Arpaçay Nehri’nin batı yakasında. Türkiye sınırları içinde volkanik bir tüf tabakası üzerine kurulmuş bir ortaçağ şehri. Şehrin surlarından içeriye girerken defineciler tarafından parçalanan bir aslan figürüyle karşılaşıyoruz. Yolunu kaybetmiş bir yavru yarasa birden hatıra fotoğrafı çektirmek isteyen ziyaretçilerin ilgi odağı oluyor. Surları atlattıktan sonra karşımıza Ani Harabeleri isminin hakkını veren tarihi eserler çıkıyor. Bunlar arasında kısmen yıkılmış Büyük Katedral, Ebul Manucehr Camii ve Bakireler Manastırı, dikkat çekenler.

Ani bundan bin yıl önce, günümüz Ermenistan ve Türkiyesi’nin kuzeydoğusunun büyük bir bölümüne yayılan Bagrat Krallığı’nın başkentiymiş. O zamanlar ’’binbir kilise şehir’’ olarak da anılan zengin ve şöhretli bir yerleşimmiş. Ermeniler taş işçiliğindeki ustalıklarını nehir üzerinde yükselen sarp kayalıkların kıyısında, kuzeyi korumak için yaptıkları savunma duvarlarında ve duvarların içine inşa ettikleri, koyu volkanik taşlarla pembe- kırmızı kumtaşından kiliselerde göstermişler.

Şehrin adı ilk olarak Ermeni Gamsarkan kabilesinin 5. yüzyılda buraya yerleşmesiyle duyulmuş. Doğu- Batı yönünde uzanan bir ticaret yolu üzerinde olması, Ani’yi zenginleştirmiş. Kent, 1045’te Bizanslılar’ın, 1064’te Selçuklular’ın eline geçmiş. Daha sonra Ermeniler, güçlü Gürcistan Krallığı’nın yardımıyla buraya geri gelmiş. Bu arada, kiliselerin ve manastırların inşası devam etmiş. 13. yüzyıldaki Moğol akınları, 1319’daki deprem ve ticaret yollarının değişmesi, Ani ve civarının önemini yitirmesine neden olunca, şehir zamanla terk edilmiş.

ÜÇ SURLU ŞEHİR

Büyük Katedral’in inşa tarihi 989-1001. Yapı, Bağratlı mimarisinin ilginç örnekleri arasında yer alıyor. 11’inci yüzyıldan kalma Ebul Menucehr Camii ve 12’nci yüzyıldan kalma Kervansaray ise mozaik işlemeli ön yüzü ve özenli taş işçiliğiyle dikkati çeken Selçuklu dönemine ait eserlerden. İpek Yolu’nun geçtiği Arpaçay Nehri’nin üzerinde bulunan tarihi taş köprü şu an yıkık.

Şehri çevreleyen vadideki volkanik oluşumlu mağaralar 5 bin yıl önceki ilk yerleşim yerleri. Mağaraların bir bölümü, ören yerinden görülüyor ancak Ermenistan sınırları içinde. Ören yerinin çekirdeğini oluşturan içkale MS 4’üncü yüzyılda Kars şehrine ismini veren Karsaklılar tarafından yapılmış. Dış cephede yer alan surları ise Bagratlı Kralı Aşot MS 964 yılında yaptırmaya başlamış, Kral III’üncü Sembat 978 yılında ikinci takviye sur sistemini yaptırmış. Üçüncü surlar Selçuklular döneminde Ebul Menucehr tarafından yaptırılmış.

Kurulduğu araziye uyum sağlaması için üçgene benzer bir şekilde inşa edilen surların yedi giriş kapısı bulunuyor. Bu kapıların en önemlileri bizim şehre girerken kullandığımız ana giriş kapısı olan Aslanlı Kapı, Kars Kapısı ve Sarnıçlı Kapı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 10 yıllık kazı ve restorasyon projesi en geç yıl sonunda başlayacak. Çalışmaları Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Hamza Gündoğdu başkanlığındaki ekip yürütecek.

ÇEVREDEKİ TARİH VE GÜZELLİKLER

Dede Korkut’un il merkezine 42 kilometre uzaklıktaki Digor’da yaşadığına inanılıyor. Ortaçağ’dan kalma kiliseler arasında Beş Müzesi (Beş Kilise) ve Karabağ Köyü yakınlarındaki Karabağ Müzesi’ne (Müren Kilisesi) otomobilinizi uygun bir yere bıraktıktan sonra yürüyerek varıyorsunuz. Kağızman’ın Kars’a uzaklığı ise 75 kilometre. İlçe, kuzeyindeki Aras Nehri Kanyonu’nun doğal güzelliğiyle ön plana çıkıyor. Kağızman-Tuzluca yolunu izleyerek, kanyonu görmek mümkün. Ayrıca Tunç Kaya (Keçivan) Kalesi, Köroğlu Kalesi ve Çengim Kilisesi gibi tarihi yapılar da burada. Türkiye’nin önemli kış sporu merkezlerinden Sarıkamış, 2200-2900 metre yüksekliğinde bir plato üzerinde. Doğal güzelliği, modern kayak tesisleri ve arta arda açılan otelleriyle kış tatilleri için ideal yerlerden. Susuz ilçesinde, aynı adı taşıyan şelale de görülmeli. İl merkezine 24 kilometre uzaklıktaki ilçede Susuz Kaplıcaları da var. Ve Doğu Anadolu’nun en yüksek yaylalarını görmek isterseniz gideceğiniz yer, Kars’ın Selim İlçesi olmalı... Bu arada Kars Müzesi’ni gezmeyi ihmal etmeyin. Doğu Anadolu’nun en zengin müzelerinden biri.

NEREDE KALINIR?

4 yıldızlı Sim-Er Otel (0474 212 72 41) ve Otel Karabağ (0474 212 34 80) Kars merkezinde. Sarıkamış Cıbıltepe Mevkii’nde 5 yıldızlı Toprak Otel (0474 413 7443), Sarıkamış Çamkar Otel (0474 413 52 59) var.