Arda Sayıner 
Mehmet Üstündağ
Ahmet HAKAN
Umut ERDEM
Son Güncelleme:
Kral Yolu üzerinde antik bir kent Sivrihisar
Az gittik uz gittik, dere tepe düz gittik derken, yolumuz Nasreddin Hoca’nın doğduğu, Eskişehir’in küçük şirin ilçesi Sivrihisar’a düştü. Hocanın 28 yaşına kadar imamlık yaptığı şehirden kimler beslenmemiş ki! Frig kralı eşek kulaklı Midas’tan, bütün varlıkların doğurucusu ana tanrıça Kibele’ye kadar birçok efsanevi isme yurt olmuş burası.
Atatürk de Ankara dışında ilk Bakanlar Kurulu’nu burada toplamış. Bu hafta taştan sokakları, eski evleri, geleneksel kıyafetli halkıyla ve yöresel yemekleriyle baştan sona kadar Sivrihisar’ı sunuyoruz keşfi ve tarihi sevenlere.
Ankara, Eskişehir ve İzmir yollarının kesişme noktası üzerinde duran Sivrihisar, dikkati ilk önce, mızrak gibi göklere kadar uzanan yüksek, sivri kayalıklarıyla çekiyor. İsmini de bu kayalıklar veriyor şehre. Kayalıklar arasında, taştan sokakları ve eski evleri sadece görünen yüzü. Kökeni Anadolu’da ilk Türk uygarlığı olan Etiler’e kadar dayanan şehir, buram buram tarih kokuyor. Tipik Anadolu şehirlerinin bütün özelliklerini barındıran Sivrihisar, ünlü kral Midas’ın da memleketi.
Etiler devrinde Sallpa olan adı, milattan önce 700 yıllarında Frigler’in yerleşme yeri olunca Spalya’ya dönüşmüş. Şehrin bir diğer özelliği, o dönemin meşhur Kral Yolu’nun üzerinde bulunması. Kral Yolu, ilçe sınırları içindeki Pessinus’tan geçiyor. Şehrin 10 kilometre güneyinde bulunan Pessinus, şimdilerde geçimi tarım ve hayvancılığa dayanan Ballıhisar Köyü.
KİBELE’NİN BÜYÜK TAPINAĞI
Hıristiyanlığın yayılışına kadar, dini inanışın temeli olan ve yeryüzündeki bütün varlıkların doğurucusu olarak bilinen ulu ana tanrıça Kibele’nin büyük tapınağı Sivrihisar sınırları içerisinde. Geçmişi milattan önce 3 bin 500’lere dayanıyor. Ana Tanrıça, şehir ilkbahara girerken, büyük tapınağı ziyarete gelenlerle birlikte diz çökerek ve kollarını açarak Arayit Dağı arkasından sabahın ilk ışıklarını beklermiş. İlkbaharda bitkilerin yeni baştan canlanışı kutlanır ve vahşi musikinin kışkırtıcı ezgileri duyulurmuş.
Pessinus’u ortaya çıkarmak için ilk kazı çalışmaları 1967 yılında yapılmaya başlandı. Çalışmaları Belçika’dan Gant Üniversitesi yürütüyor. Mabet, tiyatro, çarşı, nemropol, mermer su kanalları ve bir kısım bina temelleri ortaya çıkarılmış. Helenistik ve Roma çağına ait olan bu yapılardan yalnızca mabet kalıntıları Frig uygarlığına kadar uzanıyor. Bazı kalıntılar açık hava müzesinde sergileniyor. Kalıntıları ve kazı çalışmaları sonrasında belirginleşen şehri, hiçbir engelleme ile karşılaşmadan görmek mümkün.
Eti ve Frig uygarlıkların yanı sıra Roma, Bizans ve Anadolu Selçuklu gibi önemli uygarlıklara da ev sahipliği yapan Sivrihisar’da, bu dönemlere ait kalıntılar da var.
67 AĞAÇ SÜTUNLU ULU CAMİ
İlçedeki en önemli eserlerden biri, şehir merkezindeki Ulu Cami. 1275 yılında Mevlana’nın müritlerinden Eminiddin-i Mikail tarafından yaptırılan yapı, Anadolu’nun en büyük ahşap direkli camilerinden. Çatısını 67 adet ağaç sütun tutuyor. Çeşitli geometrik şekillerin ahenkli bir birleşiminden oluşan minberi ise şaheser sanat eseri olarak nitelendiriliyor.
Ulu Cami’nin kuzeyine düşen ve 1327 - 1328 yılları arasında Melik Şah tarafından, kardeşi Sultan Şah için yaptırılan Alemşah Kümbeti, Anadolu Selçukluları’ndan Necibiddin Mustafa’nın karısı adına yaptırdığı Hoşkadem Camii ve 1492 yılında Şeyh Baba Yusuf tarafından yaptırılan Kurşunlu Camii şehrin diğer önemli tarihi eserleri.
GÖRKEMLİ ERMENİ KİLİSESİ
İlçenin havasını değiştiren önemli tarihi eserlerden biri görkemli yapısıyla bir Ermeni kilisesi. İki tarafında çan kulelerinin yer aldığı kilisenin en dikkat çeken tarafı giriş üzerinde bulunan melek kabartmaları. Yakın bir zamanda çalınma tehlikesi atlatan kabartmaların bir bölümü belediye tarafından özenle saklanıyor.
NASREDDİN HOCA’NIN DOĞDUĞU ŞEHİR
Sivrihisar, şehirle bütünleşmiş ve ilçenin medar-ı iftiharı olan Nasreddin Hoca’nın da doğum yeri. Türk halk mizahının büyük filozofu Nasreddin Hoca, 1208’de Sivrihisar’ın Hortu Köyü’nde doğdu. Köyün adı 1999’da Nasreddin Hoca olarak değiştirildi. Hoca’nın evi halen burada varlığını sürdürüyor. İki katlı ev, belediyeden anahtarı alınarak gezilebiliniyor. Hortu Köyü Sivrihisar’a 26 kilometre uzaklıkta.
Köyde, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bir de temsili Nasreddin Hoca evi yaptırılmış. Bu ev de halka açık.
Hoca’nın doğduğu evin Sivrihisar’da, türbesinin ise Akşehir’de bulunması iki ilçe arasında, Hoca’yı sahiplenme yönünde, sürekli bir tartışma ve gerginlik konusu olmuş. Sivrihisar Belediye Başkanı Yaşar Yurtdaş, şair Arif Nihat Asya’nın şu dizeleri ile aradaki buzları eritmek istediğini söylüyor: ‘Bir beşik kalmış Sivrihisar’da. Akşehir’de bir mezar. Sayesinde akraba olmuşlar Akşehir’le Sivrihisar.’
ANADOLU’DAKİ İLK BAKANLAR KURULU
Bakanlar Kurulu Anadolu’da ilk kez Sivrihisar Zaimağa Konağı’nda, Atatürk’ün katılımıyla toplanmış. Konak, şehrin merkezinde yer alıyor. Restorasyon için Kültür ve Turizm Bakanlığı çalışmalara başlamış. Sivrihisar’da tarihi yapıların büyük bölümü şehir merkezi etrafında. Çok fazla efor sarfetmeden hepsini gezip görebilmek mümkün. Eğer gelmişken biraz da spor yapalım diyorsanız, ilçenin sivri kayalıkları tırmanmak için ideal. Kayalıklar üzerindeki Kayasaat’e tırmanarak buradan bölgeye kuşbakışı bakabilirsiniz.
NASIL GİDİLİR
Ankara, İzmir ve Eskişehir yollarının keşişme noktası olan Sivrihisar Eskişehir’e 95, Ankara’ya 133, İstanbul’a 700 kilometre uzaklıkta. İlçenin kendisine ait otobüsleri yok. Yol üzerinde bulunduğu için Ankara’dan ve Eskişehir’den kalkan şehirlerarası otobüsler sizi Sivrihisar’a ulaştırıyor.
NEREDE NE YENİR
İlçe’nin geleneksel yiyeceklerinin başında, un ve suyla yapılan, içerisinde tavuk etinin de yer aldığı arap aşı geliyor. Bamya çorbası ve kelem dolmasını da deneyebilirsiniz. Bu yiyecekleri restoranların mönüsünde bulmak zor, fakat istendiği takdirde yapabiliyorlar.
Canlı Alabalık - Ballı Gözleme: Sivrihisar-Ankara Yolu 4. kilometre.Tel: (222) 711 28 42
Ufuk Pide: Sulu yemek-ızgara ve pide çeşitleri mevcut. Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 40 11
Sürel Lokantası: Sulu yemek, ızgara ve pide çeşitleri. Ordu Caddesi. Tel: (222) 711 41 69
TSOF Dinlenme Tesisleri: Sivrihisar-Ankara Yolu 2. kilometre. Tel: (222) 712 51 35
Sezer Pide: Sulu yemek, ızgara ve pide çeşitleri. Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 28 12
NEREDE KALINIR
TSOF Tesisleri: Sivrihisar-Ankara yolu 2. kilometre. Tel: (222) 712 51 35.
Nasreddin Hoca Oteli: Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 40 11.
Hamamkarahisar Kaplıcaları: Şifalı kaplıca suyu olan havuzlar ve konaklama yerine sahip. Tel: (222) 567 32 01.
ÖNEMLİ TELEFONLAR
Kaymakamlık: (222) 711 40 24.
Belediye Başkanlığı: (222) 711 40 35.
Emniyet Müdürlüğü: (222) 712 59 80.
Bölge Trafik: (222) 712 53 50.
AÇIKLAMA
Geçen hafta yayınladığımız ‘Tarlabaşı-Kurtuluş’ ile ilgili gezi yazısında, Tarlabaşı’nda müzesi bulunan Polonyalı şair Adam Michkiewicz’in hayatı ve eserleriyle ilgili olarak verdiğimiz bilgiler Taha Toros’un ‘Geçmişte Türkiye-Polonya İlişkileri’ adlı kitabından alınmıştır. Okurlarımızın dikkatine sunarız.
Ankara, Eskişehir ve İzmir yollarının kesişme noktası üzerinde duran Sivrihisar, dikkati ilk önce, mızrak gibi göklere kadar uzanan yüksek, sivri kayalıklarıyla çekiyor. İsmini de bu kayalıklar veriyor şehre. Kayalıklar arasında, taştan sokakları ve eski evleri sadece görünen yüzü. Kökeni Anadolu’da ilk Türk uygarlığı olan Etiler’e kadar dayanan şehir, buram buram tarih kokuyor. Tipik Anadolu şehirlerinin bütün özelliklerini barındıran Sivrihisar, ünlü kral Midas’ın da memleketi.
Etiler devrinde Sallpa olan adı, milattan önce 700 yıllarında Frigler’in yerleşme yeri olunca Spalya’ya dönüşmüş. Şehrin bir diğer özelliği, o dönemin meşhur Kral Yolu’nun üzerinde bulunması. Kral Yolu, ilçe sınırları içindeki Pessinus’tan geçiyor. Şehrin 10 kilometre güneyinde bulunan Pessinus, şimdilerde geçimi tarım ve hayvancılığa dayanan Ballıhisar Köyü.
KİBELE’NİN BÜYÜK TAPINAĞI
Hıristiyanlığın yayılışına kadar, dini inanışın temeli olan ve yeryüzündeki bütün varlıkların doğurucusu olarak bilinen ulu ana tanrıça Kibele’nin büyük tapınağı Sivrihisar sınırları içerisinde. Geçmişi milattan önce 3 bin 500’lere dayanıyor. Ana Tanrıça, şehir ilkbahara girerken, büyük tapınağı ziyarete gelenlerle birlikte diz çökerek ve kollarını açarak Arayit Dağı arkasından sabahın ilk ışıklarını beklermiş. İlkbaharda bitkilerin yeni baştan canlanışı kutlanır ve vahşi musikinin kışkırtıcı ezgileri duyulurmuş.
Pessinus’u ortaya çıkarmak için ilk kazı çalışmaları 1967 yılında yapılmaya başlandı. Çalışmaları Belçika’dan Gant Üniversitesi yürütüyor. Mabet, tiyatro, çarşı, nemropol, mermer su kanalları ve bir kısım bina temelleri ortaya çıkarılmış. Helenistik ve Roma çağına ait olan bu yapılardan yalnızca mabet kalıntıları Frig uygarlığına kadar uzanıyor. Bazı kalıntılar açık hava müzesinde sergileniyor. Kalıntıları ve kazı çalışmaları sonrasında belirginleşen şehri, hiçbir engelleme ile karşılaşmadan görmek mümkün.
Eti ve Frig uygarlıkların yanı sıra Roma, Bizans ve Anadolu Selçuklu gibi önemli uygarlıklara da ev sahipliği yapan Sivrihisar’da, bu dönemlere ait kalıntılar da var.
67 AĞAÇ SÜTUNLU ULU CAMİ
İlçedeki en önemli eserlerden biri, şehir merkezindeki Ulu Cami. 1275 yılında Mevlana’nın müritlerinden Eminiddin-i Mikail tarafından yaptırılan yapı, Anadolu’nun en büyük ahşap direkli camilerinden. Çatısını 67 adet ağaç sütun tutuyor. Çeşitli geometrik şekillerin ahenkli bir birleşiminden oluşan minberi ise şaheser sanat eseri olarak nitelendiriliyor.
Ulu Cami’nin kuzeyine düşen ve 1327 - 1328 yılları arasında Melik Şah tarafından, kardeşi Sultan Şah için yaptırılan Alemşah Kümbeti, Anadolu Selçukluları’ndan Necibiddin Mustafa’nın karısı adına yaptırdığı Hoşkadem Camii ve 1492 yılında Şeyh Baba Yusuf tarafından yaptırılan Kurşunlu Camii şehrin diğer önemli tarihi eserleri.
GÖRKEMLİ ERMENİ KİLİSESİ
İlçenin havasını değiştiren önemli tarihi eserlerden biri görkemli yapısıyla bir Ermeni kilisesi. İki tarafında çan kulelerinin yer aldığı kilisenin en dikkat çeken tarafı giriş üzerinde bulunan melek kabartmaları. Yakın bir zamanda çalınma tehlikesi atlatan kabartmaların bir bölümü belediye tarafından özenle saklanıyor.
NASREDDİN HOCA’NIN DOĞDUĞU ŞEHİR
Sivrihisar, şehirle bütünleşmiş ve ilçenin medar-ı iftiharı olan Nasreddin Hoca’nın da doğum yeri. Türk halk mizahının büyük filozofu Nasreddin Hoca, 1208’de Sivrihisar’ın Hortu Köyü’nde doğdu. Köyün adı 1999’da Nasreddin Hoca olarak değiştirildi. Hoca’nın evi halen burada varlığını sürdürüyor. İki katlı ev, belediyeden anahtarı alınarak gezilebiliniyor. Hortu Köyü Sivrihisar’a 26 kilometre uzaklıkta.
Köyde, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bir de temsili Nasreddin Hoca evi yaptırılmış. Bu ev de halka açık.
Hoca’nın doğduğu evin Sivrihisar’da, türbesinin ise Akşehir’de bulunması iki ilçe arasında, Hoca’yı sahiplenme yönünde, sürekli bir tartışma ve gerginlik konusu olmuş. Sivrihisar Belediye Başkanı Yaşar Yurtdaş, şair Arif Nihat Asya’nın şu dizeleri ile aradaki buzları eritmek istediğini söylüyor: ‘Bir beşik kalmış Sivrihisar’da. Akşehir’de bir mezar. Sayesinde akraba olmuşlar Akşehir’le Sivrihisar.’
ANADOLU’DAKİ İLK BAKANLAR KURULU
Bakanlar Kurulu Anadolu’da ilk kez Sivrihisar Zaimağa Konağı’nda, Atatürk’ün katılımıyla toplanmış. Konak, şehrin merkezinde yer alıyor. Restorasyon için Kültür ve Turizm Bakanlığı çalışmalara başlamış. Sivrihisar’da tarihi yapıların büyük bölümü şehir merkezi etrafında. Çok fazla efor sarfetmeden hepsini gezip görebilmek mümkün. Eğer gelmişken biraz da spor yapalım diyorsanız, ilçenin sivri kayalıkları tırmanmak için ideal. Kayalıklar üzerindeki Kayasaat’e tırmanarak buradan bölgeye kuşbakışı bakabilirsiniz.
NASIL GİDİLİR
Ankara, İzmir ve Eskişehir yollarının keşişme noktası olan Sivrihisar Eskişehir’e 95, Ankara’ya 133, İstanbul’a 700 kilometre uzaklıkta. İlçenin kendisine ait otobüsleri yok. Yol üzerinde bulunduğu için Ankara’dan ve Eskişehir’den kalkan şehirlerarası otobüsler sizi Sivrihisar’a ulaştırıyor.
NEREDE NE YENİR
İlçe’nin geleneksel yiyeceklerinin başında, un ve suyla yapılan, içerisinde tavuk etinin de yer aldığı arap aşı geliyor. Bamya çorbası ve kelem dolmasını da deneyebilirsiniz. Bu yiyecekleri restoranların mönüsünde bulmak zor, fakat istendiği takdirde yapabiliyorlar.
Canlı Alabalık - Ballı Gözleme: Sivrihisar-Ankara Yolu 4. kilometre.Tel: (222) 711 28 42
Ufuk Pide: Sulu yemek-ızgara ve pide çeşitleri mevcut. Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 40 11
Sürel Lokantası: Sulu yemek, ızgara ve pide çeşitleri. Ordu Caddesi. Tel: (222) 711 41 69
TSOF Dinlenme Tesisleri: Sivrihisar-Ankara Yolu 2. kilometre. Tel: (222) 712 51 35
Sezer Pide: Sulu yemek, ızgara ve pide çeşitleri. Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 28 12
NEREDE KALINIR
TSOF Tesisleri: Sivrihisar-Ankara yolu 2. kilometre. Tel: (222) 712 51 35.
Nasreddin Hoca Oteli: Süleyman Demirel Bulvarı. Tel: (222) 711 40 11.
Hamamkarahisar Kaplıcaları: Şifalı kaplıca suyu olan havuzlar ve konaklama yerine sahip. Tel: (222) 567 32 01.
ÖNEMLİ TELEFONLAR
Kaymakamlık: (222) 711 40 24.
Belediye Başkanlığı: (222) 711 40 35.
Emniyet Müdürlüğü: (222) 712 59 80.
Bölge Trafik: (222) 712 53 50.
AÇIKLAMA
Geçen hafta yayınladığımız ‘Tarlabaşı-Kurtuluş’ ile ilgili gezi yazısında, Tarlabaşı’nda müzesi bulunan Polonyalı şair Adam Michkiewicz’in hayatı ve eserleriyle ilgili olarak verdiğimiz bilgiler Taha Toros’un ‘Geçmişte Türkiye-Polonya İlişkileri’ adlı kitabından alınmıştır. Okurlarımızın dikkatine sunarız.