Harran’da nereleri gezebiliriz?

Urfa’ya gittiÄŸimizde Harran’ı da görmek istiyoruz ancak merkezin dışında, artık turistikleÅŸmiÅŸ Harran evlerinden baÅŸka ilginç neler var? Yörede rehber bulabilir miyiz?Birsel ÅženUrfa’ya 45 kilometre mesafedeki Harran, kendi adıyla anılan ovanın merkezinde. Eskiden çoraktı, GAP (GüneydoÄŸu Anadolu Projesi) kapsamındaki Atatürk Barajı’nın kurulmasıyla, sulu tarımla tanıştı. Asur devrinden bu yana büyük bir ticaret merkezi. Dünyanın en eski yerleÅŸimlerinden biri olarak kabul ediliyor. Ay, güneÅŸ ve gezegenlerin kutsal sayıldığı eski Mezopotamya putperestliÄŸinin, SabiliÄŸin en önemli merkeziydi. Asur ve Babil dönemlerine ait ay, güneÅŸ ve gezegen tapınaklarını bugün hálá bu topraklarda görmek mümkün. Merkezde arı kovanını andıran, konik kubbeli toprak evler var ve bazıları müze gibi geziliyor. Ancak daha ilginç olan, ilkçaÄŸlardan beri önemli bir kültür merkezi olan, Ä°slam düşünce sisteminin kaynağı kabul edilen, felsefe, din, astronomi, matematik ve tıp alanında birçok bilim adamı yetiÅŸtirmiÅŸ Harran Ãœniversitesi. Bugüne kalan kalıntılar, Ulu Cami’ye ait. Dünya’nın Ay’a olan uzaklığını doÄŸru hesaplayan astronomi bilgini Battani, Yunan filozoflarının aksine maddenin bölünebilen en küçük parçasının müthiÅŸ bir enerjiyle parçalanarak, BaÄŸdat gibi bir ÅŸehri yok edebileceÄŸini söyleyen ve atomun mucidi sayılan Cabir bin Hayyan, 1841’de Yunan filozofların eserlerini Arapça’ya çeviren matematikçi ve doktor Sabit Bin Kurra, bu üniversitenin yetiÅŸtirdiÄŸi bilginler. Harran’ı elips ÅŸeklinde çevreleyen surların tek bir kapısı, Halep Kapısı ayakta. Surların güneydoÄŸusundaki İçkale’nin yerinde eskiden bir Sabii mabedi varmış. Harran’ı ve evlerini en iyi kaleye çıkarak görmek mümkün. KuzeydoÄŸuda 65 km içinde, görmeye deÄŸer baÅŸka yerler var. 19. km’den baÅŸlayarak, yolun her iki yanında, asırlar boyu Harran, Åžuayp Åžehri ve Han el-Ba’rür Kervansarayı’nın taÅŸlarının temin edildiÄŸi ve Bazda MaÄŸaraları olarak bilinen tarihi taÅŸ ocakları var. DaÄŸların oyulmasıyla oluÅŸan bu maÄŸaralarda, doÄŸal olarak meydanlar, tüneller ve galeriler meydana gelmiÅŸ. Bugün birçoÄŸu ahır olarak kullanılıyor. Kayalara yazılı Arapça kitabelerde, taÅŸ ocaklarının kimler tarafından iÅŸletildiÄŸi belirtilmiÅŸ.On kilometre daha ileride, Harran- BaÄŸdat güzergahı üzerinde inÅŸa edilmiÅŸ Selçuklu dönemine ait, Han-el Ba’rür Kervansarayı var. 40. kilometrede Åžuayp Åžehri (Özkent köyü) tabelasını göreceksiniz. Kısmen bir yeraltı ÅŸehri olan ve Roma döneminde kurulduÄŸu sanılan kentte, MoÄŸol akınlarına kadar yerleÅŸim varmış. Köylüler hálá bazı maÄŸaraları kullanıyorlar. Biri Åžuayp Peygamber’in Makamı. Köyün çocukları yerini biliyor. Åžuayp Åžehir’in 18 kilometre kuzeyinde, Harran’a 65 kilometre mesafede, putperest inancın en önemli merkezlerinden biri olan SoÄŸmatar (Yamurlu köyü), Harran’daki ay kültünün bir takipçisi olan ve burada Hıristiyanlık’tan itibaren tapınan Sabiiler’in önemli bir merkeziydi. Civardaki tepelerde, silindir ÅŸeklinde, Ay, GüneÅŸ, Jüpiter, Satürn, Venüs, Merkür ve Mars tapınakları var. BirçoÄŸunun giriÅŸleri kapalı. Köyü ve onu çevreleyen çorak daÄŸları yüksekten gören Kutsal Tepe, Asur ve Babil halkının inandığı tek güç olan Ay Tanrısı Sin’e tapınılan yer. Buradaki silindir ÅŸekilli tapınak, Sin Tapınağı. Kutsal Tepe’nin hemen karşısında, ilkokulun arkasındaki bir baÅŸka tepede, kayaya oyulmuÅŸ figürler var. Ayakta olan kıyafetli insan figürünün kafasının arkasındaki istridye, güneÅŸi temsil ediyor. Bu, GüneÅŸ Tanrısı Åžamaş’a adanmış. Büst ÅŸeklindeki rölyef ise Ay Tanrısı Sim. Köyün içindeki en ilginç maÄŸaralardan biri, Pognon MaÄŸarası. Ä°lk kez, 20. yüzyılın başında, Fransa’nın BaÄŸdat Konsolosu, H. Pognon burayı keÅŸfederek yazılarını çözmüştü. MaÄŸaranın duvarlarında, tanrı ve soylu kiÅŸileri temsil eden kabartmalar var. Bölge hakkında bilgi almak için, ReÅŸat Özyavuz’u (0414 441 20 20, 0544 441 60 63) arayabilirsiniz. Belki size rehberlik de yapabilir.Â