Hâlâ bir bilinmez Çağdaş Çin sanatı

İstanbul Modern Başküratörü Levent Çalıkoğlu’nun da dediği gibi, çağdaş Çin sanatı çoğumuz için hâlâ büyük bir bilinmez. Son 10 yıldır özellikle Batı’da yapılan müzayedelerdeki rekor satış fiyatlarıyla biliyoruz sanatçılarını. Ya da Ai Weiwei gibi aykırı isimleri... İşte biraz da bu sebepten çağdaş Çin sanatını anlatan önemli bir sergi açıldı İstanbul Modern’de; ‘Dönüşüm: Çağdaş Çin Sanatına Bir Bakış’. Chen Xi, Ding Yi, Gao Rong, Feng Mengbo, Liu Xiaodong gibi 15 sanatçının işlerinde nelerin saklı olduğunu ve Çin’in Batı’daki sanat piyasasında nasıl yer bulduğunu konuştuk Levent Çalıkoğlu’yla.

Neden çağdaş Çin sanatını sergilemeyi seçti İstanbul Modern?

- Çin kültürü ve sanat ortamı bizim için hâlâ bir bilinmez. Bu büyüklükte bir coğrafya ve nüfusun hâlâ gizli kalmış yönlerinin olması da ilginç bir metafor. Bu metafor haliyle, dedikodu veya yanlış bilgiler üretiyor. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye çağdaş sanat ortamında Çin ve Çinli sanatçılar güncel bir konu. Şu ana kadar da çağdaş Çin sanatını merkez alan bir sergi yapılmadı.

60 MİLYON KİŞİLER �

Çağdaş Çin sanatının bu dönemde dünya piyasasındaki yeri nedir?

- Rakamsal referanslar Çin’deki üretimi gölgeleyen, tam olarak anlaşılmasına engel olan bir baraj. İsimlerini zor telaffuz ettiğimizden de olsa gerek çoğu sanatçıyı müzayedelerde kırdığı rekor fiyatlardan hatırlıyoruz. Dünyadaki etkileri bir yana Çin’in kendi sınırları içinde varolan sanat ekonomisi inanılır gibi değil. Sanatla zanaat arasındaki sınırı kesin çizgilerle ayırmıyor Çinliler. Her iki alanda üretim yapan 60 milyon kişiden söz ediyoruz. Bu rakamın yüzde biri bile pek çok ülkenin sanatçı sayısından fazlasına işaret edebilir. Çin, ekonomisi ve ilişkileri ile büyük bir ülke. Sanatçıların hem ülke içinde hem de global sanat piyasasında hatırı sayılır bir yeri var.

Peki ya Türkiye’deki sanatsever ve koleksiyonerler, çağdaş çin sanatını ne kadar tanıyor ya da takip ediyor?

- Çok takip edilmiyor tabii ki. Bizim yüzümüz her zaman Batı’ya dönük. Toplumsal bilinçaltımız böyle çalışıyor. Bir merak ve ilgi olduğu kesin. Ama nereden başlayacağını bilmemekten de kaynaklanıyor bu. Koca ülke, binlerce sanatçı... İyi bir yol haritanız yoksa kaybolabilirsiniz.

DIŞ VE İÇ DÜNYA ARASINDAKİ GERİLİM

Sergiye baktığınızda nasıl tanım çıkarırsınız çağdaş Çin sanatıyla ilgili?

- Çin sanatıyla ilgili pek çok sergi ve tanım yapılmaya çalışılıyor bugün. Serginin merkezini küratör Sun Feng’in de vurguladığı gibi Çinli sanatçıların dış ve iç dünya arasında yaşadıkları gerilim oluşturuyor. Sun Feng şöyle açıklıyor bu durum: “Çin bakış açısında ‘dış’, makro dünyayı, somut nesneleri, bunların gelişim sürecini, çevreyi, gerçekliği ve kamusal olanı; ‘iç’ ise mikro dünyayı, ruhu, geçmişin mirasını, psikolojiyi, zamanı, soyutu, kişisel yorumları ve duyguları temsil eder. Sergide yer alan çalışmalar bu iç ve dış öğelere dair yaratıcı açıklamalarda bulunurken, bu öğeler arasında gönülsüz etkileşimi ve obje ile benliğin geçirdiği değişimleri gözler önüne seriyor.”

Londra Hayward Galeri’de de bir çağdaş Çin sanatı sergisi devam ediyor. Dünyadaki trend bu mu sizce yoksa çok mu pohpohlanıyor çin sanatı?

- Sadece şu an değil neredeyse son 10 yıldır Batılı kurum ve müzeler Çin sanatını merkez alan sergiler yapıyor. Başta söylediğim bilinmezlik bunu pekiştiriyor, çoğaltıyor tabii ki. Ama gerçekten de üretimleri ilginç ve yaratıcı. Bu ilgiyi hak ediyorlar.

BİZ DE TANIMAKTA ZORLANDIK

Çinli sanatçıları tanımak için bile Google’a bakma zorundasınız. Bilinen isimler dışında uzun süre katalog ve kitap taramasıyla biz de sergideki diğer işleri anlamaya çalıştık. Sergi, günümüz Çin sanatının gelenek ve geleneksel değerlerle olan ilişkisine odaklanıyor. Gelenek derken kültürel referansları ve bu referansların doğa ile olan köklü bağını merkez aldık. Çin kültüründe yaşanan muazzam dönüşüm beraberinde pek çok değerin yok olmasına yol açıyor. Bu, gerçek anlamda bir gerilim Çin sanatında.

NEDEN AI WEIWEI YOK

Ai Weiwei global sanat dünyasının tanıdığı en meşhur Çinli sanatçı. (Bu arada Ai Weiwei’in işleri gerçekten ne kadar tanınıyor çok emin değilim) Biz tam tersi olarak farklı sanatçıları ve isimleri merkez aldık.

*Cao Jigang 57 yaşındaki sanatçı, Batı resmindeki klasik tempera tekniğini kullanarak Çin geleneğinde manzara resimleri yaratıyor.
*Liu Jianhua Heykeltıraş Liu Jianhua (50), sanatında ‘anlamsızlık’ ve ‘maddesizlik’ kavramlarını araştırıyor.
*Zhang Wang Çoğunlukla soyut formlar üzerine çalışan ünlü heykeltıraş Zhang Wang’ın (50) sergide yer alan paslanmaz çelikten kayaları Çin’in geleneksel bahçe peyzajlarından ilham alırken, ülkenin hızla değişen kültürüne gönderme yapıyor.
*Feng Mengbo İnternete ve internet kültürüne ciddi anlamda ilgi gösteren ilk çağdaş Çinli sanatçılardan ve Çin yeni medya sanatının önemli isimleri arasında bulunan Feng Mengbo (46), bilgisayar oyunlarıyla müzikten esinlenen özgün çalışmalar gerçekleştiriyor.
*Qin Yufen Doğu ve Batı arasındaki kültürlerarası ilişkiyi sanatına yansıtan ve çalışmalarında kültürel kimliğin ayrımlarıyla benzerliklerini araştıran Qin Yufen (58), *Çin estetiğinde yer etmiş doğal malzemeleri Batı’nın sanatsal teknikleriyle bir araya getiriyor.
*Wang Dongling Çin’in en önemli kaligrafi ustalarından biri olan Wang Dongling (67), kaligrafiyi kamusal alana taşıyıp, kaligrafinin ‘kaynak’ ve ‘akış’ını yeniliyor. *Xu Bing Çalışmalarında kültürel deneyimle dil arasındaki bağlantıya odaklanan Xu Bing (57), ‘Yeni İngilizce Kaligrafisi’nde Batı ve Doğu arasındaki büyük dil ve kültür farklılıklarına karşılık veriyor.
*Yang Fudong Filmlerinde Çin’in geleneksel değerleriyle Batı’nın film ve video kültüründen etkilenmelerini bir araya getiren Yang Fudong (41), çalışmalarında kültürel psikolojinin güncel gerçekliğe yansımasını araştırıyor.
*Miao Xiaochun Çin’in yeni medya sanatında en etkili sanatçılarından olan Miao Xiaochun (48), çalışmalarında kurgusal dijital imgeleri kullanarak sanat tarihindeki klasik eserleri yeniden yaratmayı, kültürel kimliği güncel bir çevrede algılamayı ve yeniden düşünmeyi amaçlıyor.
*Chen Xi Sanatçı, tarihsel değişime dair anlatıları kişisel deneyimlerle iç içe geçirerek, sıradan insanların dış değişimlere verdikleri tepkileri kayıt altına alıyor ve insan psikolojisi üzerindeki etkilerini araştırıyor.
*Liu Xiaodong 1990’ların Yeni Gerçekçilik akımının Çin’deki en önemli temsilcilerinden biri olan Liu Xiaodong (49), sinemadaki görselliğe karşı kendine özgü bir yaklaşım ve anlayış geliştiriyor.