Frig Vadisi’nin büyülü patikaları

UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’ndeki Frig Vadisi’nin güneybatı koridorlarını keşfetmek üzere Afyonkarahisar’dayım. Türkiye’deki en gözde kültür rotalarından biri olan Frig Yolu, aslında tek bir vadiden ibaret değil. Afyon-Eskişehir-Kütahya ve Ankara arasında 506 kilometrelik büyülü yollar ağının toplamından söz ediyoruz. Devasa kaya bloklarına yaptıkları kabartmalar, yazıtlar ve desenlerle insanlığa çok önemli motifler armağan eden Frigler, pek çok müzik aletinin ve çengelliiğnenin mucidi. Friglerin ünlü isimlerinden biri, hayvan masallarının efsanevi babası Ezop.

Melih Uslu

Antik Kral Yolu’nda

Afyon’un meşhur kaymağının zenginleştirdiği mükellef bir kahvaltıdan sonra doğal açık hava müzesi görünümündeki tarihi Frig Vadisi yürüyüşü için hazırım. Frigya’nın kalbi Göynüş Vadisi’ne Afyonkarahisar- Eskişehir karayolunun 36’ncı kilometresinden kuzeybatıya (sola) saptıktan sonra, yaklaşık 2 kilometrelik bir yolculukla ulaşıyoruz. Sabahın erken saatleri, güneş pırıl pırıl... Antik Kral Yolu’ndan Kibele anıtlarıyla dolu dağlık iç kesimlere uzanıp Aslantaş’ta sona erecek olan yaklaşık 12 kilometrelik yürüyüşümüz eğlenceli başlıyor. Parkurun zorluk derecesi 2 (orta). Yüksek duvarlarında Friglerin kağnı arabalarından kalma derin izlerin olduğu gibi görülebildiği dar bir kaya oluğunun içinden geçip masalsı bir vahaya açılıyoruz. Vadi, kol gücüyle oyulmuş yerleşim alanları, kaya kiliseleri, mezarlar, tapınaklar, irili ufaklı mağaralar ve peribacalarıyla dolu.

Vadi, kol gücüyle oyulmuş yerleşim alanları, kaya kiliseleri, mezarlar, tapınaklar, irili ufaklı mağara ve peribacalarıyla dolu. Fotoğrafçılar için tam bir cennet.

Büyülü coğrafya fotoğrafçılar için tam bir cennet. Burada kendimi başka bir gezegene gelmiş gibi hissediyorum. Frig Yolu’nda, kayaların ve ağaç gövdelerinin üzerinde periyodik aralıklarla sıralanan kırmızı-beyaz parkur işaretlerini takip ederek ilerliyorum. Türkmen Dağı’nın tüfleriyle örtülü Frig Vadisi’ni kaplayan ve yaşları yaklaşık 14 milyon yıl olan kayalara Ana Tanrıça Kibele kültüne ait çeşitli kabartmalar işlenmiş.

Emre Gölü

Onlardan biri olan Büyük Kapıkaya Anıtı, Döğer kasabası yakınlarındaki Üçlerkayası Köyü’ne uzanan engebeli arazide karşıma çıkıyor. Yekpare bir kaya parçasının batı yüzü kesilerek yapılmış bir yol üstü açık hava tapınağı bu. Kayanın yapısı gevşek olduğu için üstteki üçgen çatı bölümü erimiş ve ön yüzde açılan bir niş içerisine Tanrıça Kibele’nin ayakta duran kabartması yapılmış. MÖ 7’nci yüzyılda inşa edildiği düşünülen bu anıtın önünde, Kibele onuruna düzenlenen törenler için yapılmış bir sahanlık var. Kare planlı nişin içine yerleştirilen Kibele kabartması, 1990’lara kadar buradaymış.

Göl kenarındaki kafeden buz gibi ayranlar.

Maalesef defineciler çalmış. Yine de görülmeye değer. Yürüyüşümüzün devamında karşımıza çıkan şaşırtıcı kayaları, insanlara ve nesnelere benzetme oyunuyla yolumuza devam ediyoruz. Yükseklikleri yer yer 10 metreye ulaşan dik kayalar eşliğinde, rotamızın üzerindeki en görkemli Frig kaya tapınağı olan Aslankaya Anıtı’na varıyoruz. İlk bakışta sıradan bir kaya parçası gibi görünen Aslankaya, biraz dikkat edildiğinde insanı şaşırtıyor. Yan yüzeydeki devasa aslan figürü, etkileyici boyutlarda. Geometrik kabartmalarla süslü ön cephesiyle dönemin taş işlemeciliğinde ulaşılan noktayı gösteriyor. ‘A.R.O.G’ filminin çekildiği tarihi kaya yerleşimini gördükten sonra, güneşin sıcak yüzünü iyiden iyiye göstermeye başladığı öğle saatlerinde Emre Gölü kıyısında mola veriyoruz. Doğal bir film platosunu çağrıştıran bölge, aynı zamanda akşam çadır kampı kuracağımız yerin ta kendisi. Afyon’a 50 kilometre uzaklıktaki göl, Frig Vadisi’ni keşfetmeye gelen gezginler için keyifli bir dinlenme adresi. Bölgede yapılan yatırımlarla Frig Medeniyet Bahçesi’ne dönüştürülen Emre Gölü, yeni konseptiyle alternatif turizme yelken açıyor.

Balonla gezinti de var

Gölün huzurlu kıyısındaki kır kahvesi panoramik bir seyir imkânı sunarken, Frig eserleri ve motifleri temel alınarak hazırlanan ‘Kral Midas’ adlı kayık, isteyenleri gölde gezintiye çıkarıyor. Arzu edenler sıcak hava balonuyla vadinin dev bir karınca yuvasını andıran coğrafyasını kuşbakışı izleyebiliyor. Moladan sonra Kayıhan’daki Göynüş Vadisi’nin heyecan verici köşelerinden biri olan Maltaş’a yaklaşıyoruz. Yakın zaman önceye kadar küçükbaş ve büyükbaş hayvanların dinlendirildiği bir açık hava ahırı olarak kullanıldığı için yöre halkı tarafından bu isimle adlandırılan Maltaş, Frig tarzı tipik bir tapınak cephesi aslında. Artık rotamızın finaline doğru yaklaşıyoruz. Yere saplanmış balta taşlarını anımsatan dev sivri kayalarla çevrili ilginç eskiçağ yerleşiminin yolları, vadi boyunca kayalara oyulmuş onlarca Frig eserini saklıyor. Maltaş’a yaklaşık 500 metre mesafede iki önemli Frig eseri daha bizi bekliyor. Anıtsal nitelikte iki mezar odasına sahip Yılantaş bunlardan biri. Konuklarına mitolojik hikâyeler fısıldayan karmaşık bir kaya ormanının kıyısındaki anıtın doğusunda, aynı kayalıkların devamındaysa Aslantaş var. Kapı boşluğunun her iki yanında ayağa kalkmış, karşılıklı iki heybetli aslan ve ayaklarının altında birer yavru aslan kabartmaları var. Önemli bir Frig kralının mezarı olduğu düşünülen Aslantaş’ın, MÖ 7’nci yüzyılda yapıldığı sanılıyordu. Oysa araştırmalar, bu kaya mezarının geçmişinin çok daha eskiye uzandığını ortaya çıkarmış. Güneş batarken Kral Midas’ın sırrını kuyuya fısıldayan Frigyalı berberin “Midas’ın kulakları eşek kulakları” cümlesini tekrarlayıp bu büyülü coğrafyaya veda ediyorum. Tekrar gelmeye söz vererek...