Eşsiz, sessiz, sahipsiz: Narman Peribacaları

Teknolojinin baş döndürücü bir hızla gelişmesi, iletişim araçlarının yaygınlaşması, akıllı telefonlar ile mesafelerin kısalması dünyayı küçültüp, görülmeyen yerlerin sayısını azaltırken, insanlar bilinmeyen, gizemli yerlere çok daha fazla merak salmaya başladı. Bu anlamda Erzurum gibi ‘bakir ve gizemli’ şehirler, sahip oldukları masalımsı köşeleriyle giderek daha fazla dikkat çekmeye başladı. İşte öylesine eşsiz, nefes kesen bir bir güzelliğe sahip Narman Peribacaları’na rotamızı çevirdik, kızıl periler arasında dolaşırken, sessizliğin de uğultusunu dinledik.

Size ‘Narman neresi?’ diye sorulsa, eğer o bölgenin insanı değilseniz, hemen cevap veremezsiniz. Şayet müziğe, özellikle de aşıklık geleneğine ilgi duyan birisiyseniz, o zaman belki “Sümmani Baba’nın memleketi” dersiniz. Erzurum’un 20 ilçesinden birisi olan Narman, çoğu insan tarafından Aşık Sümmani’nin ve geçtiğimiz yıl genç yaşta kaybettiğimiz fantezi müziğin önemli isimlerinden İbrahim Erkal’ın memleketi olarak bilinir. Oysa Narman, tanınmış müzik insanlarının ötesinde, çok daha farklı doğal güzellikleri ve zenginlikleriyle de bilinmesi, tanınması gereken yerler arasında geliyor.

Arizona’ya fark atar

Amerika’nın kızıl kanyonlara sahip Arizona Eyaleti’ne belki fark atacak bir doğa harikası bölge var dağların arasına saklanmış. Erzurum’a yaklaşık 90, ilçe merkezine ise sadece 7 kilometre uzaktaki kızıl renkleri ile insanı büyüleyen Peribacaları’nın bulunduğu vadiye objektifimizi çevirelim istedik. Toplamda 63 kilometre kare büyüklüğündeki alanı, geniş ve derin vadileri, insanı meraklandıran ve içine çeken oyukları bir çırpıda görmek; hele de ihtiyaçlarınızı karşılayacağınız sosyal tesisler yoksa, çok da mümkün olamıyor tabi.

Ulaşılması çok kolay

Narman, ulaşılması ‘çok kolay’ bir bölgede bulunuyor. İki farklı yönden de ilçeye, doğal olarak da Periler Vadisi’ne ulaşmak mümkün. Yola çıkarken, Güneydoğu yönünü takip emek istediğinizde, Artvin karayolunu izlemeniz gerekiyor. Tortum İlçesi’ni biraz geçtikten sonra, yol ayrımından sağa, Oltu istikametine sapıp, oradan da Narman’a ulaşmak mümkün. Bir diğer alternatif de Pasinler üzerinden, yani Doğu’ya giderek, Narman’a varabiliyorsunuz.

Yanıbaşımızdaymış, haberimiz yokmuş

Peribacaları’nı ilk 2000’li yılların başlarında görmüş, sanki bir rüyadaymışım da, o rüyadan uyanacakmışın endişesi ile durmadan makinemin deklanşörüne basarak fotoğraflarını çektiğim doğa harikası yerlere bakarken, “Erzurum’da böyle yerler de var mıymış” demiş, gözlerime inanamamıştım. Sonuçta “peribacası” dendiğinde akla hiç şüphesiz Ürgüp-Nevşehir-Göreme yöresi geliyordu. Oysa bizim de hemen yanıbaşımız sayılabilecek bir yakınlıkta peribacalarımız varmış, üstelik bu perilerin bir başka benzeri de dünyada bulunmuyormuş, bizim haberimiz yokmuş. Narman Peribacaları’nın varlığından çoğu insanın haberdar olmasının en önemli nedeni, o yıllarda yapımı tamamlanan Erzurum-Ardahan karayolunun ulaşıma açılması oldu. Yolu kullanan araç sürücülerinin de tıpkı bizim gibi, gördüklerinde gözlerine inanamadıkları Periler Vadisi, elbette ki, şimdilerde sır olmaktan çıktı.

�

3 milyon yaşında

Yaklaşık 3 milyon yıllık bir geçmişi bulunan Narman Peribacaları, bilim insanlarının açıklamalarına göre, su ve rüzgarların toprağı aşındırması sonucu oluşmuş. Bu konuda yaptığı araştırmaları ile bilinen İstanbul Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Yıldırım Güngör, peri bacalarının, jeolojik miras kavramı içinde ele alınması gerektiğini belirtiyor. Narman Peribacaları’nın, Kapadokya'dakilerden çok farklı olduğunu bildiren Güngör, “Kapadokya'daki peribacaları volkanizma sonucu oluşmuş. Narman'dakiler ise günümüzden 2,5-3 milyon yıl önce, akarsuların bir çökelme havzasına taşıdığı malzemelerin zamanla aşınması sonucunda meydana gelmiş. Narman Peribacaları’nın bir dünya markası haline gelmesi hiç de zor değil” diyerek, bölgenin önemine vurgu yapmış.

Yerel imkânlar yetersiz

Narman Belediyesi ve Narman Kaymakamlığı’nın, yeterli imkâna sahip olamaması nedeniyle eksiklerini gideremediği, projelendiremediği peribacalarının “jeolojik miras” olarak kabul edilmesi ve bir envanterinin çıkartılması gerekiyor.Sosyal hiçbir donatısı olmayan bölgenin önce koruma altına alınması ve keyfiyete yol açacak adımların atılmasının şimdiden önüne geçilmesi gerekiyor. Jeolojik haritalarının çıkartılarak, bölgenin tüm çıplaklığı ile gözler önüne serilmesi, ardından da yapılacak çalışmaların bilimsel bir tabana oturtulması isteniyor.

Narman Peribacaları sadece görsel yönüyle değil, sahip olduğu milyonlarca yıllık fosilleriyle, bilim insanlarına da çok önemli bir kaynak oluşturuyor. Yapılacak araştırmalarla ortaya çok önemli bilgi ve bulguların çıkmasının kuvvetle muhtemel olduğu Narman Bölgesi’nin, tur şirketlerinin listesine dâhil edilmesinin, bölgeye gelmesi istenilen hizmet ve yatırımları hızlandırabileceği de kuvvetle muhtemel gözüküyor.