Doğu-Batı pilotları

Uğur CEBECİ

EN ÇOK ŞİKAYETÇİ OLANLAR PİLOTLAR

Jet Lag üzerine bilim adamları 1950'lerden bu yana çeşitli araştırmalar yapıyorlar. Jet Lag'den en çok şikayetçi olanlar pilotlar ve kabin memurları. İngiltere'de yapılan bir araştırmada 446 emekli havayolu pilotu incelenmiş. Bunların çoğunun ölüm nedenleri arasında kalp sorunlarının yanı sıra jet lag nedeniyle beyin tümörü veya bir tür deri kanseri olan melonoma adı verilen nedenler görülmüş. Melonomanın güneş ışınlarının yerden 10-12 bin metre yükseklikte karşılaşması sonucunda ortaya çıkma olasılığının daha yüksek olduğu ve bu durumun pineal bezinin işlevinin bozulmasıyla ilişkili olabileceği düşünülüyor.

İstanbul'dan New York'a uçan bir pilot dönüşünden üç gün sonra Tokyo ya da Osaka veya Singapur seferine planlanıyor. Bir doğuya bir batıya uçuyorlar. Aynı uçuş düzensizliği kabin memurları için de geçerli. jet lagdenilen müthiş etki biz yolculardan çok pilotları ve hostesleri etkiliyor. Onların vücudunda, kan dolaşımında, gözlerinde, hayat akışlarında fırtınalar koparıyor. Her şeyi altüst ediyor.

Bu jet gecikmesi denilen sorun yüzünden pilotlarda, kabin ekiplerinde müthiş bir dikkat dağılması öne çıkıyor. Dağılan dikkat de doğal olarak bir tehlikeyi getiriyor. Yapılan araştırmalar jet lag'den pilotların ve kabin ekiplerinin en az şekilde etkilenmesi için alınacak ilk tedbirin uçuş yönü ayırımı olduğunu ortaya koyuyor. Bazı havayolu şirketleri bunu uygulamaya başladı. Bu uygulamada pilot sürekli olmasa bile uzun uçuşlarının üç ya da altı aylık dilimini aynı yöne yapıyor. Yani üç ay boyunca sürekli doğuya uçuyor. Ya da batıya uçuyor. Hoş bir espri bile başladı. Pilotlar birbirlerine 'Doğu pilotu musun, batı pilotu musun?' diye takılıyorlar. Ama bu uygulamadan iyi sonuçlar alındı. Hep doğuya ya da batıya uçan pilotlardaki jet lag etkisi daha az görülüyor.

THY uygulamıyor

Uzun uçuş yapan uçaklarda görevli pilotları doğu ya da batı pilotları şeklinde bir ayırım şu anda THY'de uygulanmıyor. Türk Hava Yolları elindeki beş adet A340 uçağı ve bazı hatlarda A310 uçakları ile uzun uçuşlar yapıyor. Pilotlar bir Singapur'a uçuyor, sonra o seferden gelip bir kaç gün sonra New York ya da Chicago'ya gidiyorlar. Ve doğal olarak Jet Lag'in ağır tokadını yiyorlar. Pilotlarını doğu ve batı pilotları diye ayırma fikri THY'de de benimsenmiş. Ancak şu anda uzun uçuş yapan pilotların sayısal yetersizliği nedeniyle bu sistem uygulanamıyor. A340 ve A310 filolarındaki pilot sayısı, dinlenme zamanları ile doğru orantılı olarak ikiye bölünebilecek şekilde ayarlandığında doğu-batı pilotları ayırımı da gerçekleşecek.

İnsan vücudu, güneşe duyarlı bir saat gibi çalışıyor. Yapacağınız uzun bir yolculuk nedeniyle bu saat şaşar ve havacılıkta jet lag(Jet Gecikmesi) adı verilen durum ortaya çıkar. Başınız ağrır, kendinizi yorgun hissedersiniz. Buna neden olan organ ise beyinde bulunan pienal bezidir. Bu bez ışığa duyarlıdır ve karanlıkta melatonin adı verilen bir sıvı salgılar.

Etkisi azaltılabiliyor

Çok uzun uçuşlar yapanlarda bu sistem karmakarışık oluyor. Yapacağınız uzun uçuşlarda vücudunuz yeni düzene uyum sağlamakla gecikir. Ayrıca uzun bir yolculuk sonrasında yapacağınız bir toplantıda uyuklayabilir, yanlış kararlar alabilirsiniz. Vücudun yeniden eski ritmine kavuşması için birle 12 gün arasında zaman geçmesi gerekir. Uçaktan indiğinizde kitap okumada, otomobil kullanmakta zorlanabilirsiniz. Hatta bir çok uçuş ekibinin yaptığı gibi otelde kapınızı kilitlemeyi bile unutabilirsiniz. Fiziksel belirtileri ise susuzluk, baş ağrısı, ağızda kuruluk sayılabilir. Vücudunuz hastalıklara da dirençsiz kalabilir. Araştırmalar sonucunda jet lagsadece uzun uçuşlarda değil, aşırı yorgunluktan sonraki kısa bir uçuşta da ortaya çıkabiliyor. Jet lag etkileri bazı önlemler alınarak azaltılabiliyor. Uzun uçuştan bir gün önce iyi bir uyku gerekiyor. Uçakta alkol ve kahveden uzak durulması jet lag etkisini azaltıyor. Bütün uçuş boyunca bol bol su içilmesi uçakta uyumak ana öneriler arasında. Kimi pilotlar ve yolcular jet lag'i önlemek için çeşitli haplar kullanıyorlar. Bu haplar dolaşım sorunu yaratması nedeniyle kullanılması tavsiye edilmiyor.