Çanakkale savaş alanı için yeni bir rehber

Gürsel Göncü kitabı hazırlamaya nasıl karar verdiklerini şöyle anlatıyor: "Bu alanda doyurucu ve bilimsel bir rehber bulunmuyordu. Burayı ziyaret eden insanlar çoğu zaman aslı astarı olmayan yanlış bilgilerle, hatta hurafelerle yüzyüze kalıyorlar. Bunu aşmak için bizim de bir katkımız olsun istedik."

Göncü, savaş alanlarını gezeceklere bir tavsiyede de bulunuyor:

"Ziyaretlerde 57’nci Alay Şehitliği veya Yahya Çavuş gibi sembolik yerlere çok ilgi var. Ama bence savaşı anlamak için bir süre arazide yürümek lazım. O zaman yaşananları hissebilecekler ve bu coğrafyayı daha detaylı tanıyabilecekler."

Rehberde yer alan noktalardan Göncü’nün bizim için seçtiği, biri yarımadanın kuzeyi diğeri de güneyine ait iki ayrı rota çıkardık. Bunun için İstanbul’dan gelen karayolundan Eceabat ilçesine gelmeden Kabatepe yönüne giriliyor. Ardından 9 km. sonra Kabatepe Tanıtma Merkezi’ne ulaşılıyor. Buradan kuzeye doğru devam eden sahil yolu 4 km. sonra

Anzak Koyu’na çıkıyor. İşte Anzak Koyu’ndan başlayan kısa gezi rotanız:

KUZEY ROTASI

1- Anzak Koyu ve Anzak Koyu Kitabesi Çanakkale Muharebeleri deyince ilk akla gelen yelerden biri bu koydur. ANZAC (Australian and New Zealand Army Corps- Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu) kuvvetleri 25 Nisan 1915 tarihinde ilk çıkarmayı bu koya yapmışlardı. Bu koy 1985 yılında resmen bu isimle tanımlanmaya başlandı. Küçük Arıburnu ve Arıburnu arasında kalan şerit, 600 metre uzunluğunda. Savaş sırasında 25 metre genişliğinde olan sahil 2005 yılında yapılan yol genişletmesiyle toprak yığınlarıyla iyice daraltılmış durumda. Koyun bitiminde Arıburnu Mezarlığı’nın hemen yanındaki kitabe Atatürk’ün 1934 yılında yazdığı uluslararası üne sahip mesajını taşıyor. Mesaj şöyle başlıyor: "Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken kahramanlar! Burada dost bir vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükun içinde uyuyunuz..."

2- Conkbayırı Tepesi Anzak Koyu’ndan tekrar Kabatepe’ye dönüp bu kez Conkbayırı’na yöneliyoruz. Kocaçimendağı tepeler serisinin en stratejik noktasında yer alıyor ve çarpışmaların da en önemli noktası. Hem Arıburnu hem de Anafartalar bölgesine hakim pozisyonda olan 267 metre yüksekliğindeki tepede bulunan bronz Atatürk Anıtı, Yeni Zelanda Anıtı’nın tam karşısında. 7-10 Ağustos arasında göğüs göğüse vuruşmalara sahne olan Conkbayırı ve civarı Çanakkale muharebelerinin sembol haline gelmiş mekanlarından biri.

3- Yeni Zelanda Conk Bayırı Mezarlığı ve Ulusal Anıtı Çanakkale muharebeleri sırasında ölen, mezarı belli olmayan veya başka bir anıtta isimleri yazılı olmayan 856 askerin anısına yapılan duvar anıt, Conkbayırı’nın doğu yamacında Kocaçimentepe’ye doğru giden yolun üzerinde bulunuyor. Wellington taburu komutanı Yarbay Malone da bu duvarda anılıyor. Yolun sağında ise kimliği belli 10, belli olmayan 620 kişinin gömülü olduğu "Yeni Zelanda Chunuk Bair Mezarlığı" bulunuyor.

GÜNEY ROTASI

1- Çanakkale Harp Hatıraları Müzesi Kabatepe’ye geri dönüp Abide okunu takip ederek güneye yöneliyoruz. 15 km. kadar sonra Alçıtepe Köyü’ne geliyoruz. Köyün girişinde sol kolda bu müzeyi göreceksiniz. 2004 yılında ölen bakkal Salim Mutlu’nun kişisel çabalarıyla oluşturduğu bu müze, gerek Türk gerek müttefik askerlerine ait yüzlerce araç gereç, silah eşya ve aksesuarı barındırıyor. Mutlu kendisine ait binadaki müzenin bakım masraflarını tamamen kendisi karşılıyordu. Müze bugün hala ziyaretçilere parasız olarak açık, sadece isteyen müzeye bağış yapıyor.

2- Çanakkale Şehitler Abidesi Alçıtepe köyünden denize doğru inen karayolunda 6 km. sonra, Çanakkale Şehitler Abidesi tabelasından girildiğinde, Morto Koyu’ndan denize ulaşan yol 2 km. sonra ünlü abideye ulaşır. Eskihisarlık Burnu üzerine inşa edilerek 1960 yılında açılmıştır. Yalın tasarımıyla sembol haline gelen abide, yarımadada ölen Türk askerleri için yapıldı. 41.70 metre yüksekliğindeki abidenin altında savaş kalıntıları ve fotoğraflarının sergilendiği bir müze, abidenin ayaklarının dibinde ise Mehmet Akif Ersoy’un "Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker...." sözleriyle başlayan ünlü dizelerinin bulunduğu bir levha yer alıyor.

3- Seddülbahir Cephanelik Şehitliği Seddülbahir köyünde bulunan İlkşehitler Anıtı ile adları anılan askerler aslında burada yatıyor. Seddülbahir köyü meydanından aşağıya, limana doğru çok dik inen yol üzerinden Seddülbahir Kalesi’nin eski ana girişi yanındaki şehitlik, aynı zamanda yarımadada kimliği bilinen ve eşlenebilen nadir orijinal Türk şehitliklerinden. Bugün yarımadada şehitlik olarak bulunan mekanların büyük bir bölümü aslında sembolik mezarlar. 3 Kasım 1915’te kalenin bombardımanı ve cephaneliğin isabet alması sonucu meydana gelen patlamada ölenler hemen bu noktada oluşturulan mezara gömülmüşler.

4- Cape Helles Anıtı Yahya Çavuş Anıtı’na doğru giden yol, önce İngilizler’in yarımadadaki büyük anıtı olan Cape Helles Memomiral’dan geçiyor. Anıt 46 metre yüksekliğindeki Gözcü Baba Tepesi’nin üzerinde 33 metre olarak yükseliyor. Bu nokta İngilizlerin hem ilk çıktıkları hem de son terkettikleri, dolayısıyla en uzun süre kaldıkları yer olduğu için anıt 1924’te buraya yapılmış. Helles Anıtı’nın temel amacı Çanakkale Savaşı’nda ölen, kaybolan ve mezarı olmayan tüm müttefik askerleri anmak. Bu askerlerin adları, anıtı çevreleyen duvarlara tek tek kazınmış.