Arda Sayıner 
Mehmet Üstündağ
Ahmet HAKAN
Bizans döneminin izlerini taşıyan Harmantepe Kalesi
Sakarya’nın tarihi ve doğa harikası yerlerine kısa bir yolculuk yapacak herkes Adapazarı’nın Harmantepe Köyü’nün kuzeyinde kalan Harmantepe Kalesi’ni ziyaret etmeden bu yolculuğunu tamamlamış sayılmaz. Harmantepe kalesi doğal bir tepecik üzerine kurulan bir kale olarak Sakarya’nın tarihine ışık tutan bir yer. İşte Harmantepe Kalesi hakkında bilgiler...
Etrafı sulak ve bataklık alan iken her iki yanından daha sonra geçirilen kanallar sayesinde verimli tarım alanlarına dönüştürülen kaleye ulaşabilmek için Küçük Söğütlü’den Akçakamış köyüne giden yolun sol tarafında küçük tabelayı takip ederek tarla yoluna sapmak gerekiyor. Yaz aylarında özellikle mısır tarlalarının arasından geçerken Avrupa’da bulunan muhteşem güzellikler gözünün önünde canlanı veriyor. Yağmurlu havalarda ulaşım biraz güç olsa da geçmiş kültürleri yakından hissedeceğiniz bu yeri görmek adına tüm zorluklara rağmen yolunuzda ilerleyebilirsiz.
Harmantepe Kalesi, Bizans’ın doğu sınırını korumak amacıyla XII. veya XIII. yüzyılda yapılmış, Sakarya Nehrinin batı yakası boyunca birbirini gören ileri karakol ve gözetleme kuleleri niteliği taşıyan savunma yapılarından sadece bir tanesi. Adapazarı, Harmantepe kalesi korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilerek korunacak tarihi miraslar arasında yerini almış. Harmantepe kalesi, aşağı Sakarya havzasında bulunan kaleler arasında günümüze en sağlam şekliyle ulaşabilmiş kalelerden biridir.
Elips şeklinde yuvarlık planlı olan kale yöresel taşlarla yapılarak güzelliğine sanatsal bir estetik katmış. Sur duvarlarının kalınlığı 2 metre yüksekliği ise 8-10 metre arasında değişen kalede ortalama 5 x 5 metre ebatlarında 6 adet burç bulunuyor. Burçların alt taraf iç kısmında, moloz taş ve kireç harçla yapılan dolgu malzemesi içerisine bağlantıyı sağlamak amacıyla ahşap kalasların ızgara biçiminde yerleştirildiği uzmanlar tarafından tespit edilmiş ve zamanla bu kalasların çürümesi sonucu kalas yerleri yuvarlak delikler şeklinde oluşmuş. Burçların üst kısmında değişik yönlere bakan mazgal delikleri de bulunuyor.
Kalenin ana giriş kapısı güneyde olmak üzere farklı yönlerde ve değişik ebatlarda 5 adet yuvarlak kemerli girişi ile Bizans dönemini ziyaretçilerine yaşatıyor. Kale içerisi bitki ve ağaçlarla kaplıdır. Gerek mimarı gerekse taş işçiliği yönünden, Marmara bölgesinde diğer kalelerle benzer özellikler taşımaktadır. Sakarya’ya yolu düşecek herkes Adapazarı şehir merkezinden yarım saatlik bir araba yolculuğu ile bu tarihi öneme sahip yere ulaşabilir.