Avrupa’yı dolaşan Ayasofya sergisi İstanbul’da

Bugün Türk ve İslam Eserleri Müzesi İbrahim Paşa Sarayı’nda çok önemli bir sergi başlıyor: ‘‘600 yıllık Ayasofya Görünümleri ve 1847-49 Fossati Restorasyonu’’. 5 Kasım’a kadar sürecek olan sergide sadece ünlü mimar Fossati’nin Ayasofya restorasyonu ile ilgili çalışmalarının belgeleri değil, yüzyıllar boyunca İstanbul’u ziyaret eden pek çok seyyahın çizimleri de yer alıyor.

İstanbul bugünden itibaren çok önemli bir sergiye ev sahipliği yapacak. 5 Kasım’a kadar devam edecek sergi sadece mimarlık meraklıları için değil, tarihe ilgi duyan herkesin ilgisini çekecek nitelikte. Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde açılan serginin adı, ‘‘600 Yıllık Ayasofya Görünümleri ve 1847-49 Fossati Restorasyonu’’. Sergide sadece ünlü mimar Gaspare Fossati ve kardeşi Giuseppe Fossati'nin Ayasofya restorasyonu sırasında hazırladıkları çizimler ve çalışmaları sırasında ortaya çıkardıkları mozaiklerin suluboya ile renklendirilmiş litografileri değil, Avrupa’nın pek çok önemli arşivinden İstanbul’a getirilmiş tarihi belgeler ve çizimler de var. İsviçre, Almanya, Fransa, Vatikan ve Hollanda’nın çeşitli müze, arşiv ve kütüphanelerinden toplanan 107 parça eser sergide yer alıyor.

Restorasyonun 150. yılı

Serginin küratörü Dr. Sabine Schlüzer ile serginin açılışına iki gün kala, Türk ve İslam Eserleri Müzesi İbrahim Paşa Sarayı’nın sergi salonunda küçük bir söyleşi yaptık. Dr. Schlüzer bu sergiyi Prof. Dr. Volfer Hoffman ile birlikte 1994 yılından bu yana tasarladıklarını söylüyor. Ünlü mimar Fossati’nin Ayasofya restorasyonunun 150. Yılı olması ise onların üzerinde durdukları bir başka konu. Sanat tarihi doktorası olan Schlüzer -kendisi beğenmese bile- oldukça düzgün bir Türkçe ile sorularımızı cevaplandırdı. Dr. Schlüzer bir taraftan iki gün sonra başlayacak serginin düzenlemelerini yaparken bir yandan da sergide yer alan eserleri tek tek açıklıyordu. Böylesine bir sergide yer alan bu önemli eserleri, serginin küratörünün rehberliğinde gezmek ve hepsinin ayrıntılı öykülerini dinlemek gerçekten çok keyifliydi.

Daha önce Almanya’da Stendal’da, İsviçre’de Bern’de ve İtalya’da Mantua’da özellikle sanat tarihi meraklılarıyla buluşan sergi büyük ilgi görmüş.

Sergide neler var?

Sergide yukarıda da söylediğimiz gibi sadece Fossati’nin çizimleri yok, aynı zamanda yüzyıllar boyunca İstanbul’u ziyaret etmiş seyyahların çizimleri de var. Seyyah Guillaume Grelot’nun kilisenin beş gravürünün yer aldığı 1680’de yayımlanan ünlü seyahatnamesi, İsveçli askeri mühendis Cornelius Loos’un 1710 tarihli, Fransız arkeolog Charles Texier’nin 1834 tarihli Ayasofya tasvirleri sergide yer alan eserlerden sadece birkaçı.

Serginin hemen girişinde yer alan ve Ayasofya tarihine ait en eski minyatür de son derece ilginç. 10. yüzyıla ait olduğu sanılan bu minyatürde, Bizans İmparatoru Iustinianus Hz. Meryem’e Ayasofya’nın maketini sunarken görülüyor. Tarihi kiliseye ait bilinen bu en eski eserle açılan sergi Prof. Dr. Hoffman’ın Ayasofya’nın mimarisine ilişkin yorumuyla kapanıyor. Bu arada sergilenen 107 parça eserin bir bölümü tıpkı basım olsa da çok büyük bölümü orijinal. Dr. Schlüzer’in eldivenle dokunduğu bu parçalara, dokunma isteğimizi ise çok zor engelliyoruz. Bizden size öneri, bu sergiyi kesinlikle kaçırmayın.

l ‘600 Yıllık Ayasofya Görünümleri ve 1847-49 Fossati Restorasyonu’ Sergisi pazartesi günleri hariç her gün 09.00-16.30 saatleri arasında ziyaret edilebilir.

Türk ve İslam Eserleri Müzesi, Sultanahmet. Tel: (0212) 518 18 05

Ayasofya'nın tarihi

532-37 yılları arasında Bizans İmparatoru Iustinianus ve karısı Theodora’nın emriyle mimarlar Trallesli ve Miletoslu Isidoros Ayasofya’yı inşa ettiler.

558-62 yılları arasında, kilisenin 557 depreminde yıkılan merkezi kubbesi yeniden yapıldı.

984’te kilisenin yıkılan batı yarım kubbesi ile merkezi kubbenin batı bölümü yeniden yapıldı.

1204-61 yılları arasında İstanbul 4. Haçlı Seferi’ne katılan Latinler tarafından istila edilir ve Ayasofya yağmalanır.

1343-46 yılları arasında Ayasofya’nın doğu yarım kubbesi ile merkezi kubbenin doğu bölümü yıkılır ve yeniden inşa edilir.

29 Mayıs 1453’te İstanbul’un Osmanlılar tarafından alınmasından sonra Ayasofya camiye dönüştürülür.

15.-19. yüzyılar arasında Ayasofya’ya Osmanlı’ya özgü eklemeler yapılır. Kitabeler, çeşmeler, dört minare, kütüphane, hünkar mahfili yapılır, sultan türbeleri bu yüzyıllar arasında eklenmiştir. 19. yüzyılda Fossati tarafından hünkar mahfili girişi ve muvakkithane yapılır.

1847-49 yılları arasında Sultan I. Abdülmecid’in emri üzerine mimar Gaspare Fossati, Ayasofya’yı restore eder. Bir yandan yapıyı sağlamlaştırırken bir yandan da ortaya çıkardığı mozaikleri suluboya ile renklendirilmiş litografilerle belgeler.

1894 depreminde ve daha sonra yapılan onarım çalışmaları sırasında Ayasofya’nın minyatürleri büyük oranda zarar görür.

1931’de kilisenin mozaikleri Thomas Whittemore’un başkanlığındaki Byzantine Institute of America tarafından yeniden ortaya çıkarılmaya başlanır.

1934-35 yıllarında Atatürk Ayasofya’nın cami olarak kullanılmasına son verir ve kilise devlet müzesi haline getirilir.

1994'te Ayasofya, UNESCO tarafından 'dünya kültür mirası listesi'ne dahil edilir.