'Antik Çağın' kutsal alanı: Labranda Antik Kenti

Milas’ın kuzeyindeki Kocayayla’da bulunan Labranda Antik Kenti, ilçe merkezinin 14 km kuzeydoğusunda yer alıyor. Dağların üstünde kutsal bir alan olarak kurulan ve tarihte Karialıların hac yeri olan Labranda Antik Kenti ile ilgili en erken bilgilerin kaynağı, Antik Çağ’ın ünlü tarihçisi Heredot. "Çift Baltalı Tanrı" Zeus Labraundos kültünün kökeninin, su kaynağı ve tapınak terasının hemen üzerindeki büyük kayaya dayandığı düşünülmekte.

Mylasa’dan (Milas) başlayan ve "Kutsal Yol" olarak adlandırılan 14 km uzunluğunda ve 8 m genişliğindeki taş kaplamalı bir yol ile ulaşılan Zeus Labraundos’un kutsal alanındaki en eski buluntular MÖ 5. yüzyıla ait. MÖ 4. yüzyılda kente en parlak dönemini yaşatan Karia Satrapı Moussollos (MÖ 377-354) ve kardeşi İdrieus (MÖ 351-344) oldu. İki kardeşin deneminde Labraunda kutsal alanı haline geldi. Bu alanda her yıl 5 gün süren dinsel bayramların kutlanmasını geleneksel hale getirildi.

Helenistik devirde sadece bir çeşme yapısı yapılan kutsal alanda, MS 1-2 yüzyıllarda Kuzey Stoa yeniden inşa edildi ve 2 hamam yapısı ile birkaç yapı daha eklendi. Ancak 4. yüzyılda meydana gelen büyük bir yangın felaketi nedeniyle kutsal alan kült yeri olmaktan çıktı. Günümüzde ise Milas'a kadar uzanan 8 m genişliğindeki kutsal yolun kalıntıları, bir kaç yerde korunabilmiş.

Labraunda'daki kazılar, 1948 yılında İsveç’in Uppsala Üniversitesi profesörlerinden A.W. Persson tarafından başlatıldı ve aynı Üniversiteden Profesör Dr. Pontus Hellström başkanlığında tarafından devam ettirildi. O tarihten itibaren dönem dönem devam eden kazılar en son 2014 yılında Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü’nden Doç. Dr. Oliver Can Henry başkanlığında yapıldı.