120 milyon dolarlık Çığlık

Gelmiş geçmiş en ünlü resim nedir? Elbette Leonardo Da Vinci’nin ‘Mona Lisa’sı... Peki, Mona Lisa’dan hemen sonra akla gelen, ikinci en bilindik resim hangisi? Tabii ki Edvard Munch’un ‘Çığlık’ı. Üstelik dört ayrı versiyonu var. Evet, tarihte belki de en çok posteri basılmış, sayısız asi gencin yatak odası duvarlarını süslemiş, Time dergisine kapak, ‘Simpsons ‘dizisine konu olmuş bu resmin Munch tarafından yapılmış dört versiyonu var. Bunlardan üçü yıllardır Oslo’da iki farklı müzede sergileniyor. Dördüncüsüyse (aslında yapılış tarihi açısından 1895 üçüncü versiyonu) 2 Mayıs’a dek Munch’un arkadaşı, komşusu ve hamisi Thomas Olsen’in oğlu Norveçli işadamı Petter Olsen’in özel koleksiyonundaydı.
‘Çığlık’ 2 Mayıs’ta New York Sotheby’s’te 119 milyon 900 bin dolara satılarak Mayıs 2010’da 106.5 milyon dolara satılan ‘Çıplak, Yeşil Yapraklar ve Büst’ resmini 13.4 milyon dolarlık bir farkla geride bıraktı. Yani bu resim, bugüne dek açık artırmada en yüksek fiyata satılan eser rekorunu Picasso’dan Munch’a geçirdi. Eder mi, bilemiyorum. Ama, Munch’un zamanında olduğu kadar bugün de yenilikçi kabul edilen ‘Çığlık’ resmini 119.9 milyon dolarlık fiyat etiketini hakettiğini düşünen en az bir kişi olduğu artık aşikar.
Satıştan elde edilen gelirin tamamı Olsen’in Hvitsen’deki çiftliğinde açılacak Munch’a özel müze, sanat merkezi ve otel inşaatı ve kuruluşunda kullanılacak. 2013’te, Munch’un doğumunun 150’nci yılında açılması planlanan bu müze ve otel sayesinde sanatseverler Munch’un restore edilen evinde konaklama imkanı yakalayacak.
Bu satışın önemini artıran bir diğer etkense 28 Haziran’da Tate Modern Londra’da Olimpiyat sırasında açılacak Munch sergisi. Geçen yıl Norveç Prensesi Mette-Marit’in öncülüğünde Frankfurt’ta açılan ve daha sonra Paris’teki Centre Pompidou’ya taşınan bu retrospektif Munch’un 140 eserine ev sahipliği yapıyor.

ASLINDA TABİATIN ÇIĞLIĞI

Edvard Munch, akranı Van Gogh gibi, gördüklerini tuvale taşımaktan ziyade hissettiklerini resmeden ilk sanatçılardan biri. İkisi de psikolojik olarak sorunlu, şiddetli endişeden mustarip bu sanatçılar, iç dünyalarındaki buhranı tuvallerine taşıyarak, dışavurumcu sanata öncü olmuş. Zannedilenin aksine Munch’un resmine ismini veren çığlık, ressamın değil, tabiatın çığlığı. Dört versiyon arasında halen orijinal çerçevesinde duran 1895 tarihli bu eser, aynı zamanda Munch’un o anki hislerine dair yazdığı şiirini de barındırıyor. Çerçevenin altında bir plakada sanatçının el yazısıyla yer alan bu şiir şöyle: “Yolun üzerinde iki arkadaşımla beraber yürüyordum / Güneş batmaktaydı – Gökyüzü kan kırmızısına döndü / Ve o an melankoli esintisini hissettim – Bekledim / Hareketsiz, ölümcül bir yorgunlukla – mavi-siyah / Fyordun üzerinde ve şehir Kan ve Alev Dalgaları / Arkadaşlarım yürümeye devam etti – Ben geride kaldım / Endişe ile titreyerek – Tabiatın yüksek çığlığını duydum - EM” Bir rivayet de, resimde görülen koydaki mezbaha ve akıl hastanesinden gelen çığlıkların Munch’u tetiklediği. Mevzubahis akıl hastanesinin Munch’un kız kardeşinin tedavi gördüğü hastane olduğunu da not düşmek gerek...

‘Çığlık’ı yapan Edvard Munch, akranı Van Gogh gibi, gördüklerini tuvale taşımaktan ziyade hissettiklerini resmeden ilk sanatçılardan biri.