Embriyo, döllenmiş bir yumurtanın gelişim sürecinin erken evrelerinde oluşan ve canlı organizmanın temel yapılarını oluşturan hücresel bir yapıdır. Tüp bebek uygulamalarında kaliteli embriyo oluşması gebelik şansını artıran önemli bir faktördür. Yumurta ve sperm kalitesi, laboratuvar koşulları, genetik faktörler, doğru zamanlama ve embriyo takibi kaliteli embriyo oluşumunu etkileyen temel koşullar arasındadır.
#Tüp BebekTüp bebek tedavisinin ortaya çıkışı ve uygulanmaya başlanması tüplerden kaynaklı problemlere bağlı gelişmiştir. Tüpleri kapalı olan kadınlarda sperm ve yumurta birleşemediği için doğal yolla gebelik oluşmamaktadır ve bu sebeple 1970 li yıllarında sonuna doğru sperm ile yumurtanın laboratuvarda birleştirilerek rahme transfer edilmesiyle tüp bebek tedavisi uygulanmaya başlamıştır. Geçirilmiş olan birtakım ameliyatların etkisi, yapısal durumlar, bazı enfeksiyonlar tüplerin tıkanmasına yol açabilecek faktörler arasındadır. Uygun bir tedavi şekli ile müdahale edilmezse tüplerin tıkalı olan kadınların doğal yolla hamile kalma şansı çok düşüktür ama tüp bebek tedavisiyle anne olmaları mümkündür.
#Tüp Bebek TedavisiHamilelik döneminde kadınlarda görülen pek çok değişiklik farklı soruları da beraberinde getirmektedir. Hamileliğin ilk dönemlerinde bel ağrıları ile birlikte kanamaların görülmesi bazı durumlarda normal iken bazı durumlarda sıkıntı oluşturabilir. Bazı kadınlarda ise hiçbir belirti vermeme gibi durumlarda görülmektedir. İşte, 5 haftalık hamileyim belim çok ağrıyor, hiç belirtim yok, kanamam var ve kese var bebek yok sorularının cevapları.
Tüp bebek tedavileri genellikle adet dönemiyle başlayan tedavilerdir ve kişiye özel yaklaşım gerektirir. Kullanılan iğnelerin süresi ve hasta takipleriyle birlikte toplam tedavi 15-18 gün arasında sürmektedir. Tedavinin son aşaması olarak nitelendirdiğimiz embriyo transferi standart tedavilerimizde yumurta toplama işleminden birkaç gün sonra gerçekleştirilmektedir. Fakat endometrium kalınlığı yetersizse, polip tespit edildiyse, transfere yakın zamanda kırılma kanaması olduysa ya da başarı şansını etkileyen faktörler gözlemleniyorsa embriyolar dondurularak daha sonra transfer edilebilir. Bu gibi durumlarda tedavi sürecinin zamanlamasında ve seyrinde farklılıklar yaşanabilir. Şehir dışında yaşayan hastalar için günlük gidiş-dönüşler ve ara kontrollerle tedaviler planlanabilir. Embriyo transferi sonrası bir günlük istirahatin ardından ise çiftler yaşadıkları şehre dönüş yapabilir.
#Tüp Bebek TedavisiKadın yaşının ilerlemesiyle doğal yolla gebelik şansının de azalacağı bilinmekte. Özellikle 30 yaşından sonra dikkatli olmak gerekir. İleri yaş kadınlarda düşük riski ve genetik anomalili gebelik olasılığı daha fazla görülmekte. Burada yumurtalarda yaşlanmaya bağlı anöploidi dediğimiz kromozom sayılarında bozulmaların ortaya çıkması söz konusu. Ancak ne yazık ki yaşam şartları gereği ilk doğum yapma sıklığının son yıllarda 35-39 yaş kadınlar arasında altı kat daha fazla olduğunu görüyoruz. Yani günümüzde anne-baba olma yaşı artık ileri yaşlara ötelenmekte. Bu da sorunlu gebelik sıklığını artırmakta. Oysa aynı sorun erkekler için de geçerli.
#Erkekte Biyolojik YaşlanmaErkeklerde infertilite ve sperm DNA hasarı arasındaki ilişki hassas, hassas olduğu kadar da önemlidir. Sperm DNA bütünlüğü döllenme, embriyo gelişimi, gebelik oluşumu ve sperm ile genetik materyalin iletilmesi süreçlerinde belirleyici role sahiptir. Yapılan bilimsel çalışmalar sperm DNA hasarının artması ile sperm kalitesinin azaldığını, embriyo oluşumunun ve gelişiminin doğrudan etkilendiğini ortaya koymaktadır. Bu hafta köşemde “Sperm DNA hasarı nedir?” ve “Sperm DNA hasarı neden olur?” gibi önemli soruların yanıtlarını sizlerle paylaşacağım.
#Sperm DNA HasarıAlmanya, Bonn Üniversitesi’ndeki bilim adamlarının, farelerde embriyo gelişimi sırasında, kök hücrelerin farklı hücrelere dönüşme sürecindeki zamanlamasını yöneten spesifik genleri açarak, erken embriyolarda bulunan birincil kök hücre tiplerini yeniden oluşturabildikleri belirtildi.
#Bonn ÜniversitesiDoğal yolla çocuk sahibi olamayan çiftler için tüp bebek büyük bir umut kaynağı olmuştur. Gerçekten de, kısırlıktan yakınan olguların yaklaşık yarısında bu yolla gebelik elde edilebilmekte. Dünyada tüp bebek çalışmaları 40 yıl önce başladı. İngiltere’de Louise Brown tüp bebek yöntemiyle dünyaya gelen ilk çocuktur. Bu başlangıç denemelerinde erkekten alınan spermler kadından toplanan yumurtanın etrafına bırakılmakta ve kendiliğinden yumurtaya girmesi beklenmekteydi. Ancak sperm sayısı çok az ise ya da yumurtanın zarlarını delip de içine giremeyecek bir zayıflığa sahipse, bu durumda ne yazık ki döllenme gerçekleşemez ve istenen sonuç da alınamaz. İşte, 1991 yılında Cornell Üniversitesi’nden Prof. Gianpiero D. Palermo, bu sıkıntıları çözüme kavuşturmak üzere tek bir sperm hücresini saç kılı kalınlığında bir iğne yardımıyla yumurta içine yerleştirerek günümüzde ICSI ya da mikroenjeksiyon olarak bilinen tekniği gerçekleştirdi. Böylelikle tüp bebekten fayda gören çiftlerin sayısı da önemli ölçüde artmış oldu. Hemen arkasından da, azoospermik erkekleri baba yapacak TESE ya da testiküler sperm eldesi tekniği ile tüp bebek tedavisi başladı.
#Tüp BebekÇoğu bilimsel araştırma, son yıllarda sperm kalitesinde gittikçe artan bir bozulmadan bahsetmekte. Burada da çevresel faktörlerin payının ön plana çıktığını görüyoruz. Özellikle elektromanyetik dalgalar, sigara, hava kirliliği, tarım ilaçları ya da pestisitlerle uzun süreli temas gibi çok sayıda etkenin, çocuk sahibi olma şansını düşürdüğü, ya da daha geç gebe kalınmasına yol açtığı gösterildi. Bahsettiğimiz bu faktörler temelde spermin genetik malzemesini bozarak döllenme kapasitesini azaltmakta ya da gebeliğin sağlıklı biçimde sürdürülebilmesini engellemekte. Spermin genetik yapısındaki bozulma DNA hasarı olarak bilinir. Sperm hücreleri testiste olgunlaşıp yumurtaya doğru yolculuğuna başladığında çok hassas bir süreç geçirir. İşte tam bu sırada yukarıda bahsettiğimiz etkenler ortaya çıkarsa, DNA hasarı gelişir. Böyle bir spermin yumurtayı dölleme gücü önemli derecede azalmıştır.
#DNA HasarıTüm erkek nüfusunda %1, kısırlık nedeniyle araştırılan çiftler de ise %10-15 oranında azoospermi görülür, yani tahlillerde ölü ya da canlı hiç sperm hücresi bulunmaz. Ancak bir kısım olguda ise detaylı olarak incelendiğinde, az sayıda da olsa olgun sperme rastlanabilmektedir. Buna “kriptozoospermi” denilir. Kriptozoospermi tedavi ile düzeltilemiyorsa tüp bebek önerilir. Üretimi ileri derecede azalmış spermlerin fonksiyonlarının nasıl etkileneceği halen araştırma konusudur. Acaba tahlillerde çok az sayıda bulunan spermler tüp bebek sonucunu nasıl etkiler? Ya da, tüp bebek sırasında embriyo biyopsisi yapıp bunu genetik incelemeye gönderdiğimizde şayet olumsuz bir netice gelirse bunun nedeni sperm midir?
#Sperm KalitesiÇocuk sahibi olmak için tüp bebek merkezlerine başvuran çiftlerin sayısı günden güne artış gösteriyor. Çiftlerin hayallerine kavuşmasına yardımcı olan tüp bebek tedavisinin nasıl yapıldığı ve sürecin nasıl işlediği en çok merak edilen konuların başında geliyor.
#Tüp Bebek TedavisiTeknolojideki akıl almaz gelişmeler, zorlaşan yaşam şartları, iş dünyasının stresi ya da bozuk beslenme alışkanlıkları ne yazık ki üreme fonksiyonlarında da ciddi tehdit oluşturmuş durumda. Çoğumuzun dedeleri 6-7 torun sahibi olurken, günümüzde bu o kadar zorlaştı ki, tüp bebek bile çiftlerin ancak yarısına bir çocuk verebilmekte.
#Sperm SağlığıErkek infertilisinde en önemli problemlerden biri sperm DNA hasarıdır. Sperm DNA hasarının tespiti için ileri tetkikler uygulaması gerektiğini belirten Kadın Hastalıkları Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Ümit Zeteroğlu, sperm DNA hasarının ne olduğunu, nasıl tespit edildiğini ve tedavi yöntemlerini anlattı.
#SpermToplumda kısırlık olarak adlandırılan infertilite, doğal yollardan korunmasız ve düzenli ilişkiye rağmen 1 yıldan daha uzun süre hamile kalınamaması olarak açıklanıyor. Ayrıca bir gebeliği sonuna kadar götüremeyen çiftler, yani gebe kalmasına rağmen sonrasında kaybedenler de bu tanım içerisinde yer alıyorlar.
#Tüp Bebek TedavisiA vitamininin hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumuna yardımcı olduğunu belirten Diyetisyen Banu Özbingül Arslansoyu, "Bu vitamin, kemik dokusunun ve üreme sisteminin gelişimine yardımcı oluyor. Bir antioksidan gibi çalıştığından çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşıda etki gösterebiliyor" dedi.
#A VitaminiA vitamininin hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumuna yardımcı olduğunu belirten Diyetisyen Banu Özbingül Arslansoyu, "Bu vitamin, kemik dokusunun ve üreme sisteminin gelişimine yardımcı oluyor. Bir antioksidan gibi çalıştığından çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşıda etki gösterebiliyor" dedi.
#Bağışıklık SistemiEndometrial ko-kültür ortamları, embryoların transfer dönemi öncesi doğala yakın bir ortamda gelişimlerine izin veren sistemlerdir. Ko-kültür sistemlerinin embriyo gelişimine olumlu etkisi, vücut içindeki şartları başarı ile taklit etmesi esasına dayanır.
#Yumurtlama DönemiDoğal yollarla çocuk sahibi başarısız olan çiftlerde tüp bebek tedavisi yardımcı olabilir. Ancak tüp bebek tedavisine başlamadan önce çiftlerin en az 1 yıl boyunca herhangi bir gebelik önleyici yöntem kullanmadan çocuk sahibi olmayı denemeleri gerekir. Ancak bir senenin sonunda gebe kalmada başarısızlık yaşanırsa tüp bebek tedavisi uygulanır.
#Tüp BebekÇocuk sahibi olmaya niyetlenen her 5 çiftten birinin doğal yoldan bunu başaramadığı düşünülürse, tüp bebeğin önemi daha iyi anlaşılır. Gerçekten de geri kalan çiftlerin yarısının daha tüp bebekle yüzü gülmekte. Ancak tüp bebeğin en fazla zorlandığı grup, azoospermik erkekler yani tahlillerinde ölü ya da canlı hiç sperm görülmeyen olgular. İşte geçtiğimiz aylarda bu grup için de yeni bir umut belirdi; yeni ROSI tekniği.
#Sperm BozukluklarıTüp bebek, oldukça popüler ancak bir o kadar da karmaşık süreçleri olan bir konu. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Doç. Dr. Emre Pabuçcu, işin mutfağı olarak betimlenen tüp bebek laboratuvarlarında hangi işlemlerin yapıldığına dair önemli bilgiler paylaştı.
#Tüp Bebek İşlemi Nedir