Erkeklerde infertilite ve sperm DNA hasarı

Sperm DNA Hasarı Nedir?

Sperm DNA fragmantasyonu olarak da adlandırılan sperm DNA hasarı, sperm içindeki anormal genetik materyali belirtmek için kullanılan bir terimdir. Spermde anormal genetik materyal bulunması erkek subfertilitesine diğer bir deyişle üreme yetisinin normalin altında olmasına, infertiliteye, yardımcı üreme tekniklerinin başarısızlığına ve gebeliklerin düşükle sonlanmasına yol açabilir. Sperm kalitesinin değerlendirmesi için yapılan geleneksel bir semen analizi spermi moleküler düzeyde değerlendiremediği için sperm DNA hasarının spermiyogram ile teşhis edilmesi mümkün olmaz. Açıklanamayan infertilite, embriyo gelişiminin durması, yardımcı üreme tedavilerinin birden fazla başarısızlıkla sonuçlanması, ileri yaş, zararlı maddelere maruziyet, sperm kalitesinde düşüklük ve varikosel hastalığı gibi farklı durumlarda sperm DNA hasarı için farklı ileri tetkiklerin yapılması gerekebilir.

Sperm DNA Hasarı Neden Olur, Risk Faktörleri Nelerdir?

Sperm DNA hasarı nedenleri oldukça çeşitlidir. Spermiyogenez sırasında anormal hücrelerin yok edilmesini sağlayan apoptoz sürecinin başarısız olması ya da tamamlanmaması ve vücuttaki serbest radikallerin sağlıklı hücrelere saldırması olarak tanımlayabileceğimiz oksidatif stres, sperm DNA hasarı oluşumunun başlıca nedenleri arasındadır. Ancak oksidatif stres çeşitli faktörlerden etkilenebilir ve bu faktörler de oksidatif stres oluşumunu arttırdıkları için sperm DNA hasarının risk faktörlerine dönüşürler. Örneğin sigara ve alkol kullanımı, uzun süreli strese maruz kalmak, yaşın ilerlemesi, sağlıksız beslenme, hava kirliliği, kimyasal maddelere maruz kalma, testis ısının yüksek olmasına neden olan mesleklerde çalışmak ve testis ısısını yükselten varikosel hastalığı gibi tıbbi durumlar sperm DNA hasarının oluşmasına yol açabilirler.

Sperm DNA Hasarı ve İnfertilite Arasındaki İlişki

Sperm DNA hasarı ile ilgili bunca bilgiden sonra duyulabilecek endişeleri göz önünde bulundurarak küçük bir hatırlatma yapmak istiyorum. Sperm kalitesi yüksek olan erkeklerde dahi DNA hasarı olan spermler bulunabilir. Bu noktada önemli olan DNA hasarı olan spermlerin sağlıklı spermlere oranıdır. Genetik anomali barındıran sperm sayısının fazla olması sonucu doğal yollarla da yardımcı üreme teknikleri ile de bebek sahibi olma ihtimali azalır; yine de sperm DNA hasarının mutlak surette infertilite ile sonuçlanacağını söylemek de doğru bir yaklaşım olmayacaktır.

Subfertil ve infertil erkeklerin değerlendirilmesi sırasında spermdeki DNA hasar ihtimalinin göz önünde bulundurulması ve sorgulanması önemlidir. Geleneksel sperm analizi parametrelerinden bağımsız olarak sperm DNA hasarı hem doğal yollarla hem de yardımcı üreme teknikleri ile çocuk sahibi olma noktasında büyük bir etkiye sahiptir. Sperm DNA hasarı teşhis edildiğinde ve nedenleri belirlendiğinde kişiye özel tedavi seçenekleri planlanabilir. Örneğin hastalarda sperm DNA hasarının nedeni varikosel hastalığı ise mikrocerrahi varikosel ameliyatı gündeme gelebilirken, aktif bir enfeksiyon bu soruna yol açıyorsa antibiyotik tedavisine başlanabilir. Hareketsizlik, fazla kilo, sağlıksız beslenme, stres, sigara ve alkol kullanımı gibi yaşam tarzı alışkanlıklarının değiştirilmesi ile pozitif sonuçların alınabildiği hasta grupları da vardır. Her zamanki gibi önemli olan hastanın kapsamlı şekilde değerlendirilmesi ve ona özel bir tedavi planının çizilebilmesidir.