Aşırı soğuklar, sıcaklar, yangınlar, kasırgalar ve hortumlar: Felaketler yılını geride bıraktık, neler yaşadık?
Güncelleme Tarihi:
Salgın hastalıklar ve birbiri ardına gelen doğal afetler nedeniyle oldukça zor bir yıl geçirdik. Dünyanın pek çok noktasında yaşanan kuraklıklar, aşırı yağışlar ve şiddetli fırtınalar nedeniyle binlerce insan hayatını kaybetti. Giderek büyüyen iklim kriziyle birlikte, değişen hava olayları her geçen gün daha tehlikeli bir dünyaya uyanmamıza neden oluyor. 2021'i geride bırakırken, neleri geride bıraktığımızı hatırlamakta fayda var. İşte 2021'in başından sonuna kadar yaşanan çevre olayları…
Bu yıl dünyanın birçok yerinden aşırı soğuklar, yağışlar, tehlikeli boyutlara ulaşan sıcak hava dalgaları, orman yangınları, kasırgalar ve hortumlar nedeniyle adeta kıyameti yaşadık. İnsan eliyle giderek büyüyen iklim kriziyle birlikte, değişen hava olayları her geçen gün daha da tehlikeli bir hâl alıyor. Ölümcül sellerle, orman yangınlarıyla boğuşan ve büyük yaralar alan ülkeler, doğanın gücü karşında ise adeta çaresiz kaldı. Ülkemiz başta olmak üzere ABD, Yunanistan, Çin, Endonezya ve Rusya iklim krizinin neden olduğu felaketlerden fazlasıyla etkilendi.
Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) başta olmak üzere, Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) dahil olmak üzere birkaç yıldır iklim değişikliğinin küresel ortalama sıcaklıkların artacağını, bunun kuraklık riskini, aşırı yağışları ve şiddetli fırtınaları tetikleyeceğine dikkat çekiyor, acil önlemler alınması gerektiğinin altını çiziyordu.
"Dünyanın son şansı" olarak nitelendirilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) bünyesinde düzenlenen 26. Taraflar Konferansı’da (COP26) atılması gereken acil adımların atılmaması büyük tepkilere neden oldu. Öyle ki, konferans devam ederken dahi dünyanın çeşitli yerlerinde yıkıcı hava ve doğa olayları yaşanıyordu.
COP26 dünyayı tartışırken, dünyada o esnada ne oluyordu?2021'i geride bırakırken, bir yıl boyunca yaşadığımız kıyamet tablosuna bakmakta ve tehlikenin farkına varmakta yarar var. İşte yılın başından sonuna kadar yaşanan çevre olayları…
OCAK
İspanya
İspanya'nın büyük bir bölümünde meydana gelen yoğun ve normalin çok üzerinde olan kar fırtınası nedeniyle en az 4 kişi hatyatını kaybetti. Başkent Madrid’de yaşanan aşırı karyağışı nedeniyle, hava, kara ve demiryolu taşımacılığında ciddi aksaklıklar yaşandı; hayat neredeyse durma noktasına geldi. İspanya Devlet Meteoroloji Ajansı tarafından yapılan açıklamada, olağanüstü yağışın 1971'den bu yana görülen en yoğun kar yağışı olduğu söylendi. The New York Times, kar fırtınasının yaklaşık 1,6 milyar dolarlık bir hasara neden olduğunu yazıdı.
Britanya
Son on yılın en şiddetli yağışlarıyla boğuşan Britanya, üç gün süren Christoph fırtınası nedeniyle adeta sular aldırnda kaldı. Özellikle, Manchester'ın Didsbury, Chorlton bölgelerinde ve Kuzey Galler’de yaklaşık 2 bin aile fırtınadan kaynaklı selde büyük zarar gördü. Tahliye işlemleri devam ederken başlayan ani kar yağışı ise ulaşım ağlarında ciddi sıkıntılara neden oldu.
Fiji
Ayın sonuna doğru bu kez de Fiji tropikal kasırgayla sarsıldı. Ana Tropikal kasırgasının vurduğu bu ada ülkesinde, bir kişi hayatını kaybederken üç yaşında bir çocuk da dahil olmak üzere toplam 5 kişi kayboldu. Aşırı yağmurlar ve fırtına nedeniyle tarım arazileri ve bütün altyapı tahrip oldu.
Britanya, üç gün süren Christoph fırtınası adeta sular altında kaldı. Fotoğraf: Adam Gerrard/Daily Mirror
ŞUBAT
Türkiye
İzmir'in Çeşme ilçesinde meydana gelen ve 18 kişinin yaralanmasına neden olan hortumun verdiği hasar, tüm ülkeyi şoke etti. Önceleri, hotum denildiğinde daha çok tropikal ilkim kuşağında yaşanan doğa olayları olarak değerlendirilirdi. Fakat, Çeşme'de bu zamana kadar pek alışık olmadığımız büyüklükteki hortum, benzer doğa olaylarıyla karşı karşıya kalabileceğimizi gösterdi.
ABD
ABD’nin güney eyaleti Teksas’ta eşi görülmemiş bir doğa olayı yaşandı. Sıcaklıkların aniden -13 dereceye düşmesi nedeniyle uzun elektrik kesintileri yaşandı. Eyaletin altyapısında yaşanan ciddi sorunlar nedeniyle, ortaya çıkan ısınma problemi yüzlerce kişinin aşırı soğuklar nedeniyle hayatını kaybetmesine neden oldu. Teksas’ın batısında bulunan Midland şehrinde ise rekor düzeyde kar yağışı görüldü.
Libya
Libya’da başlayan aşırı soğuklar pek çok insanı olumsuz etkilerken, 15 yıl aradan sonra ilk kez kar yağışı görüldü.
MART
Çin
Çin son on yılın en büyük kum fırtınasıyla karşı karşıya kaldı. Başkent Pekin’de meydana gelen kum fırtınası şehrin sarı renge bürünmesine neden olurken, yetkililer vatandaşlara dışarıya çıkmamaları konusunda uyarılarda bulundu ve okullar tatil edildi. Moğolistan ve kuzeybatı Çin’den gelen kum fırtınası en az 6 kişinin hayatını kaybetmesine, düzinelerce kişinin ise kaybolmasına neden oldu.
Cezayir
Chlef eyaletinde meydana gelen aşırı yağışların sonrasında oluşan sel felaketinde en az 7 kişi hayatını kaybetti; üç kişinin de kayıp olduğu duyuruldu.
Arjantin
Arjantin’in Patagonya bölgesinde aşırı sıcak ve kurak hava nedeniyle çıkan orman yangınları 250'den fazla evi yok ederken, 15 kişinin kayıp olduğu bilgisi verildi.
Pekin’de meydana gelen kum fırtınası şehrin sarı renge bürünmesine neden oldu. Fotoğraf: İstock
NİSAN
Endonezya-Avustralya-Doğu Timor
Bu üç ülkede etkili olan Seroja tropikal fırtınası, 150’den fazla kişinin hayatına mâl olurken, 48 kişinin de kaybolmasına neden oldu. Avustralya Meteoroloji Dairesi tarafından yapılan açıklamada, “Son 50 yılda görülen en güçlü kasırga” ifadesi kullanıldı. Hayatı adeta cehenneme çeviren Seroja tropikal fırtınası, heyelanlara neden oldu. Fırtınanın gücü pek çok ağacı kökünden sökerken, yollar kapandı ve binlerce kişi evlerinden tahliye edildi.
Angola
Başkent Luanda'yı vuran ani sağanak yağış sonrasında oluşan sel nedeniyle, en az 14 kişi hayatını kaybederken, 8 binden fazla kişi de evlerini terk etmek zorunda kaldı.
MAYIS
Türkiye
Marmara Denizinde başlayan deniz salyası (müsilaj) kıyıları etkisi altına aldı. Yoğun kentleşme ve yanlış atık yönetiminin neden olduğu deniz salyası “Marmara Denizi’nin ölümü” olarak da değerlendirildi. Denizin üstü kadar altının da salya kaplı olması, deniz canlılarının ölmesine, denizdeki yaşamın son bulmasına neden oldu. “Marmara neden bu hale geldi?” sorusunu Hurriyet.com.tr’ye değerlendiren Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı yaşanan felaketle ilgili şu değerlendirmeleri yapmıştı:
“Marmara bizim onunla olan yanlış ilişkimizin sonucu olarak bu hale geldi. Onu bu hale biz getirdik. Nasıl mı? Yanlış atık yönetim politikaları ile… Marmara’nın çevresinde yaşayan 25 milyon insanın atıkları, sanayi atıkları doğrudan ya da dolaylı olarak hepsi Marmara Denizi’ne gidiyor. Bir de Marmara Bölgesi’ndeki yoğun tarımsal faaliyeti dikkate alırsak oralarda kullanılan gübreler, çeşitli kimyasallar çok az arıtılarak veya hiç arıtılmadan denize gidiyor. Deniz ne yapsın? Nasıl bir tepki versin? Yıllardır kendi kendisine bu atıkları halletmeye çalıştı ama deniz bu yükü artık iklim değişiminin de etkisiyle taşınamaz hale geldi.”
Gözden Kaçmasın
İran
İran'da başlayan aşırı yağmurlar nedeniyle şiddetli sel baskınları meydana geldi. Yezd, Kirman ve Güney Horasan eyaletlerini kötü etkileyen sel baskınları nedeniyle en az 10 kişi hayatını kaybetti.
Somali
Başkent Mogadişu başta olmak üzere birçok bölgede meydana gelen şiddetli yağışların sebep olduğu sel baskınları nedeniyle en az 25 kişi hayatını kaybetti. Meydana gelen su baskınları, yaklaşık 25 bin kişinin evlerini terk etmesine neden oldu.
Marmara Denizinde başlayan müsilaj kıyıları etkisi altına aldı. Fotoğraf: İstock
HAZİRAN
Kanada
Kanada'nın en batısındaki British Columbia-Lytton eyaletinde, mevsim normallerinin üzerinde görülen sıcak hava dalgası 5 gün içinde 719 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yetkililer tarafından yapılan açıklamada, 46,6 dereceye ulaşan sıcaklığın 84 yılın rekoru olduğu belirtildi. Bölgenin üzerine çöken “ısı kubbesi” diğer bölgede de sıcaklıkların rekor düzeylere ulaşmasına neden oldu. Uzmanlar, küresel ısınmanın bu tür aşırı iklim olaylarını tetiklediğini ve önümüzdeki dönemlerde benzer durumların sıklıkla yaşanabileceğini konusunda uyarılarda bulundu.
Sri Lanka
Ülkenin çeşitli bölgelerinde meydana gelen ani seller ve toprak kaymaları nedeniyle en az 17 kişi hayatını kaybetti; 210 binden fazla kişi evlerini tahliye etmek zorunda kaldı.
TEMMUZ
Türkiye
(RİZE-ARTVİN) – Doğu Karadeniz’i etkisi altına alan sağanak yağış Artvin ve Rize’de hayatı felç etti. 24 saatte metrekareye 250 kilogram yağışın düştüğü Rize‘nin Çamlıhemşin, Ardeşen ve Fındıklı ilçelerinde dereler taştı ve farklı bölgelerde heyelanlar yaşandı. Sellerin etkili olduğu şehirde 2 kişi hayatını kaybetti, 2 kişinin de kayıp olduğu bildirildi.
Grafik: Harun Elibol
(ANKARA) – Yaşanan aşırı sıcaklar nedeniyle, Ankara’daki barajlarındaki doluluk oranı alarm vermeye başladı. Şehrin 120 günlük suyu kaldığı duyuruldu. 13 Temmuz'da Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan haritalarda, dokuz aylık ölçümlerde, Türkiye’nin doğusu ve Ege'nin güneyi, olağanüstü kurak alanlar olarak işaretlendi.
Başkent'te 120 günlük su kaldı! 'Su kıtlığı' çok yakın...
Türkiye genelinde olağanüstü kurak bölgelerin ciddi şekilde arttığı görülüyor. Yayımlanan haritaya göre, ülkenin neredeyse yarısı "olağanüstü kurak"...
Almanya-Belçika-Lüksemburg-Hollanda
Almanya, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda'nın bazı bölümlerinde etkili olan sağanak yağış onlarca can kaybı ve ciddi hasara neden oldu. 60 yıl aradan sonra gelen sel felaketi, Almanya'da en az 80, Belçika’da ise 11 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Yaşanan sel felaketi nedeniyle, altyapı ve telefon ağlarında ciddi zararlar meydana geldi. Elektrik hatlarının tahrip olması nedeniyle, 100 binden fazla kişi elektriksiz kaldı.
TEMMUZ-AĞUSTOS
Türkiye
Temmuz ve ağustos aylarında adeta Türkiye’nin ciğerleri yandı. Antalya, Muğla ve Tunceli’de başlayan orman yangınlarında en az 8 kişi hayatını kaybetti. Yerleşim yerleri, turizm bölgeleri tahliye edildi, birçok köylü mallarını ve çiftlik hayvanlarını kaybetti.
2008-2020 yılları arasında aynı bölgelerde yaşanan orman yangınlarında ortama 13 bin 516 hektar ormanlık alan yanarken, bu yıl yaşanan orman yangınlarında 180 bin hektar orman yok oldu.
Rusya
Rusya’da da orman yangınları tehlikeli boyutlara ulaştı. Sibirya'nın güneyi ve Çin-Moğolistan sınırı yakınlarında başlayan yangınlar, son 10 yılda yaşanan yangınların iki katı büyüklğündeydi. Ayrıca, ortaya çıkan yoğun duman tabakasının tarihte ilk kez Kuzey Kutbu'na ulaştığı görüldü.
Yaşanan yangının ardından ortaya çıkan karbon miktarı geçtiğimiz yıllara oranla çok daha fazlaydı.
ABD
ABD'nin batı eyaletlerinde yaşanan yüksek hava sıcaklıkları, şiddetli kuraklığa neden oldu. Bu sürecin sonucunda Kaliforniya’da başlayan dev orman yangınları, son 5 yılın ortalamasından iki kat daha fazla ormanlık alanının yok olmasına yol açtı.
Cezayir
Ülkenin doğusunda bulunan 18 ilde başlayan orman yangınlarında, 25'i askeri personel olmak üzere en az 42 kişi hayatını kaybetti.
AĞUSTOS
İtalya
Bölgede yaşanan aşırı kuraklık nedeniyle Sardinya adasında başlayan orman yangınları, 20 bin hektar ormanlık alanı yok etti. 1500’den fazla kişi evlerinden tahliye edildi. Sicilya ve güney Calabria bölgesinde başlayan orman yangınlarında ise başta pek çok yerleşim bölgesi zarar gördü. İki kişinin hayatını kaybettiği yangınlarda, yerleşim bölgeleri boşaltıldı. Yetkililer tarafından yapılan açıklamada, aşırı sıcaklar ve yangınlar nedeniyle bölgede yaşanan sıcaklığın 48,8 dereceye ulaştığı ve bunun Avrupa'daki en yüksek sıcaklık verisi olduğu bildirildi.
Yunanistan
Başkent Atina yakınlarındaki ülkenin en büyük ikinci adası olan Evia Adası’nda bulunan Nea Styra'da aşırı sıcaklar, orman yangınlarına yol açtı; bölgelerdeki yerleşim yerleri tahliye edildi. Evia'nın yanı sıra, başkent Atina dahil olmak üzere, Mora ve Attika’daki orman yangınlarında iki kişinin hayatını kaybettiği, en az 20 kişinin de yaralandığı bildirildi. Bölgede yaşanan sıcaklığın 47 dereceye ulaştığı ve bunun rekor bir düzey olduğu duyuruldu.
ABD
Ida Kasırgası, ABD’nin doğu kıyısını vurduktan sonra rekor seviyede yağışlar yaşandı. Maryland’den New York’a kadar uzanan fırtınada kentleri su bastı; nehirler ve dereler taştı. Ülkenin doğu kıyısını fazlasıyla etkileyen Ida Kasırgası, 45 kişinin hayatını kaybetmesine neden oldu. Kasırga, merkezi elektrik santraline büyük zarar verince Louisiana ve Mississippi'de bir milyondan fazla ev ve işyeri karanlığa gömüldü.
ABD'nin doğu kıyısını vuran Ida Kasırgası, 45 kişinin ölümüne neden oldu.
EYLÜL
Nepal
Nepal'in dağlık bölgesinde şiddetli muson yağmurları nedeniyle toprak kayması meydana geldi. Yaşanan felaket sonucunda en az 10 kişi hayatını kaybetti.
Kolombiya
Kuzey Kolombiya'da başlayan sağanak yağmur nehirlerin taşmasına neden oldu. La Mojana bölgesinde yaşayan 50 bin kişi tahliye edildi. Tarım arazilerinin büyük kısmı zarar görürken, binlerce besi hayvanı başka bölgelere taşındı.
Hindistan
Batı Bengal eyaletinde yoğun yağışlar nedeniyle nehirlerin taşması sonucunda, 10 kişi hayatını kaybetti. Yaşanan felaketten 1,2 milyon kişi etkilenirken, acil durumda olan 1300 kişi yerleşim bölgelerinden tahliye edildi.
EKİM
Türkiye
Türkiye'nin en fazla yağış alan şerhlerinden olan Muğla, aşırı sıcaklar nedeniyle kuraklık ve su kıtlığı ile karşı karşıya kaldı. Yıl içinde 88 kuyu tamamen kururken, turizm merkezi Bodrum kuraklıktan en ağır yarayı alan ilçe oldu. İlçenin içme suyunu karşılayan iki barajdan biri olan Mumcular Barajı kurudu. Geyik Barajı’nın doluluk oranı ise yüzde 35 seviyelerine geriledi.
Bodrum susuz mu kalacak? Tehlike kapıda...İran-Umman
Shaheen Tropik Kasırgası İran ve Umman’ı vurdu .13 kişinin hayatını kaybettiği fırtınada 5 İranlının da kaybolduğu bilgisi verildi.
Gözden Kaçmasın
KASIM-ARALIK
Türkiye
Türkiye genelinde şiddetli fırtına ve rüzgar nedeniyle ağaçlar devrildi, binaların çatıları uçtu. İstanbul'da lodosun hızı 130 kilometreye ulaştı. Kentin birçok yerinde çatılar uçtu, binalar ve araçlar büyük zarar gördü. Beylikdüzü'nde 130, Adalar'da 100, Boğaz çevresinde ise 80 km/saate kadar ulaşan fırtına, İstanbul, Zonguldak ve Kocaeli’nde 5 can aldı, 46 kişinin de yaralandığı duyuruldu.
Özbekistan
Özbekistan’da 150 yılın en kötü toz fırtınasıyla karşı karşıya kaldı. Aynı gün, başkentin üzerine çöken toz nedeniyle kalın bir sis tabakası oluştu. Zararlı partiküller içeren havadaki bu toz bulutu nedeniyle pek çok insan solunum yolu rahatsızlıkları geçirdi. Kabul edilenden 30 kat daha fazla olan toz fırtınası, aylarca süren rekor düzeydeki yüksek sıcaklıklardan ötürü meydana geldi.
Filipinler
Filipinler'de “Odette” olarak da bilinen “Süper tayfun Rai", bölgenin güneydoğusunu yerle bir etti. Filipinler Meteoroloji Bürosu (PAGASA) tarafından yapılan açıklamada, Surigao del Norte eyaletine bağlı Surigao şehrinde büyük yıkıma neden olan fırtınanın saate 215 kilometre hıza ulaştığı ve bunun da Saffir-Simpson Kasırga Ölçeğindeki 4. dereceye eş değer olduğu belirtildi. Filipin Ulusal Polisi, fırtınanın neden olduğu yıkımda 208 kişinin hayatını kaybettiği, 300 binden fazla insanın da evlerini terk etmek zorunda kaldığı açıkladı.