Çin Uygur Türklerine Ne Yapıyor?

Bu haberler senelerdir, özellikle de Ramazan aylarında tekrar tekrar zuhur ediyor.

Malûm geçtiğimiz ay yine basına yansıdı. Akabinde de Çin karşıtı gösteriler ve saldırılar patlak verdi. Hatta bunun ucu Çinli sanılan diğer Uzakdoğululara kadar uzandı.

Peki bu iddialar doğru mu?

Geçtiğimiz hafta Cumhurbaşkanı Erdoğan’a eşlik ettiğimiz Çin gezisi sırasında yaptığım görüşmelerle anlamaya çalıştım.

ÖNCELİKLE: UYGUR TÜRKLERİ ÇİN’DEKİ TEK AZINLIK MI?

Çin’in nüfusu 1.4 milyar. Bunun yüzde 92’si Han ırkından. Geri kalan yüzde 8’in içinde ise 55 ayrı etnik grup var.

Müslümanlar ise sadece 19 milyon. Yani neredeyse nüfusun yüzde biri. Resmi rakamlara göre bunun 9,5 milyonu Uygurlar. Ancak Uygurlulara sorarsanız bu rakam 15 milyon.

Hanlar burada 1.sınıf ırk olarak görülüyor. Diğer taraftan, Pekin azınlıklara baskı uygulamıyor. Bunun en somut kanıtı, Hanlara tek çocuk zorunluluğu getirilmişken, azınlıklara bu kural uygulanmıyor.

“DOĞU TÜRKİSTAN” İSMİ NEREDEN GELİYOR?

Uygur Türkleri tarih boyunca Çinlilerle birlikte yaşamışlar. Ve sadece iki kez bağımsız olmuşlar. Biri 1933-34’te “Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti” adıyla.

Diğeri de Sovyetler Birliği’nin desteğiyle kurulan, 1944-49 arasında “Doğu Türkistan Cumhuriyeti” altında.

Her ikisi de Çin Halk Cumhuriyeti’nin işgaliyle son bulmuş.

*

1955’ten beri de Uygurlar kendilerinin “Doğu Türkistan” dediği, Çin’in ise “Sincan Uygur Özerk Bölgesi” diye tanıdığı özerk bölgede yaşıyorlar.

Pekin “Doğu Türkistan” ismine şiddetle karşı çıkıyor. Bunu Türkiye’nin Güneydoğu bölgesine “Kürdistan” denilmesiyle karşılaştırıyor.

PEKİ SİNCAN NEDEN ÖNEMLİ?

Çin’de en çok doğalgaz ve petrol bu bölgeden çıkıyor. Ve Sincan, tarihi İpek Yolu’nun en önemli geçiş noktası.

İPEK YOLU NEDEN HÂLÂ ÖNEMLİ?

Çünkü İpek Yolu tekrar canlanıyor.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, bu projesini ilk 2013’te açıkladı. Buna göre, Çin’den başlayıp Anadolu ve Akdeniz’den geçerek Avrupa’ya ulaşan eski İpek Yolu’nu yeniden küresel bir ticaret hattı haline getirecek. Ve bu hat tam 65 ülkeyi kapsayacak.

Sadece karadan değil, denizden de geçecek. “Deniz İpek Yolu” Güney Çin Denizi'nden çıkıp Hint Okyanusu'nu aşacak. Kızıldeniz'den Akdeniz'e tırmanıp, Venedik’te bitecek.
Jinping bu iki projeyi ise “Bir Kuşak, Bir Yol” (One Belt, One Road) diye adlandırıyor.

Ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yıldönümünde, yani 2049’da hayata geçirmeyi hedefliyor.

ÇİN UYGURLARA BASKI UYGULUYOR MU?

Çin yönetimi tüm komünist rejimler gibi sadece İslam değil, tüm dinlere karşı mesafeli.

Özellikle Müslümanlara karşı bir tutum olmadığına dair de birçok gösterge var. Herşeyden önce, oransal olarak Çin’de Türkiye’den daha fazla camii var.

Hakeza Cumhurbaşkanı Erdoğan da Çin ziyareti dönüşünde uçakta sorumuz üzerine bunu vurguladı.

Pekin’de Çin İslam Cemiyeti temsilcileriyle görüştüğünü, ülkede 35 bin camii ve 40 bin din görevlisi olduğunu ve ibadetler konusunda rahat olduklarını söylediklerini paylaştı.

PEKİ ÇİN’İN UYGURLARLA MESELESİ NEDİR?

Çin’in en büyük korkusu: Bölünmek. Zira içinde barındırdığı özerk bölgelerle uzun yıllardır sorun yaşıyor.

Çin'e bağlı özerk bir bölge olan Hong Kong, sık sık Çin karşıtı gösterilerle sallanıyor.

Pekin, yine özerk bir bölge olan Tibet’in ise bağımsızlık peşinde olduğunu iddia ediyor.

Bir diğer özerk bölgesi İç Moğolistan’ın da Moğolistan’la birleşmesinden korkuyor.

Bağımsızlığını 1950’de ilân etmiş olan Tayvan’ı da, hâlâ kendi eyaleti gibi görüyor.

Bununla birlikte, altı petrol ve doğalgazla dolu olan Güney Çin Denizi sebebiyle bölge ülkeleriyle, yani Filipinler, Vietnam, Brunei, Malezya, Japonya ve Kore’yle de ilişkileri sorunlu.

*

Bu bölünme korkusu, Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla iyice depreşmiş. Buna bir de komünizmin yıkılacağı korkusu eklenmiş.

Tüm bunların üstüne, son yıllarda dünyada radikal İslam’ın yükselmesi de Pekin’i iyice tedirgin etmiş.

Ve Pekin içeride baskıyı iyice arttırmış. Baskı arttıkça da ayrılıkçı eğilimler artmış. Bu da daha fazla baskıyı beraberinde getirmiş.

İşte Sincan meselesi de, Çin’in tüm bu hassasiyetlerini içinde barındırıyor.