Kriz, havacılığı vurdu 450 uçak yere indi

Türk havacılığının ise krizden henüz tam anlamıyla etkilenmediği görünüyor. Açıklanacak ekim ve kasım yolcu rakamlarıyla krizin boyutu daha kesin ortaya çıkacak.

Ekonomik krizin havacılık sektörüne etkisi ağır oldu. Batan havayolu sayısı 60’ı geçerken şu ana kadar 450 uçak da yere indi. Şirketler seferlerin azalması nedeniyle işletme maliyetleri yüksek olan uçakları filolarından çıkartmaya başladı.

En fazla uçak ABD’de yere indi. 11 Eylül’den bu yana bir türlü toparlanamayan Amerika’daki havayolu şirketleri, 276 uçağı park yerine çekti. Bunlar arasında yakıt sarfiyatı yüksek, yaşları ilerlediği için bakım masrafları her geçen gün artan MD80 serileri, Airbus A300 ve Boeing 767 ve 747-200/300’ler ilk sırada yer alıyor. Uzmanlar krizin devam etmesiyle birlikte zaten ekonomik kullanım ömürlerini tamamlayan bu uçakların bir daha uçamayacağına dikkat çekiyor.

Sayıların artmasıyla birlikte ortaya bir de park sorunu çıktı. Başta California ve Arizona olmak üzere kuru iklime sahip, çölde bulunan Majove, Tucson gibi meydanlar adeta uçak doldu.

RAKAMLAR EKSİDE

Uluslararası Havayolu Taşımacıları Birliği’nin (IATA) önceki gün açıkladığı rakamlara göre ekim ayında taşınan yolcu sayısı geçen yıla oranla yüzde 1.3 düştü. Kargoda ise yüzde 8’lik çok keskin bir azalış var. Havayollarında business yolcu sayısı ise hızla düşüyor. Şirketlerin en iyi business müşterileri geçmişte finans sektörüydü. Kemer sıkma politikalarıyla birlikte bir çok şirket first-business seyahatleri kısıtladı. First’te küçük bir oranda düşüş yaşanırken business’ta yolcu sayısındaki azalma yüzde 25’e çıktı.

Varili 147 dolara kadar yükselen petrolde daha birkaç ay öncesine kadar tahminler yıl sonunda fiyatların 200 dolara kadar tırmanacağı yönündeydi. Bir çok şirket "hegde" olarak adlandırılan sabit yakıt fiyatı uygulamasına geçti. Petrol dağıtım şirketleri ile uzun dönem anlaşmaları yapan havayolları, ağırlıklı olarak 110-120 dolar seviyesinden fiyatları sabitledi. Ancak petrol fiyatları hızla 60 dolara düşence, şaşan hesaplar ciddi zararı da yanında getirdi.

SİPARİŞLER NE OLACAK

Havayolları önlem alıp uçakları yere indirirken, 2009’da teslim edilecek siparişler konusunda sıkıntı yaşanıyor. Yapılan hesaplamalar, gelecek yıl 70 milyar dolar değerinde yaklaşık bin uçağın teslim edileceğini ortaya koyuyor. Ancak en büyük sorun kredilerde. Bankaların kredi musluklarını kapatması nedeniyle sistemin nasıl işleyeceği bilinmiyor.

Finansal kiralama şirketleri ise geri dönen uçaklarına yeni müşteriler bulmak için inanılmaz indirimler ve fırsatlar sunuyor.

TÜRK PAZARI

Krizden henüz Türk havacılığı tam anlamıyla etkilenmedi. İlk kurban, Antalya merkezli Inter Havayolları oldu. Uzun süredir ortak arayan şirket, faaliyetlerini durdurmak zorunda kaldı. Yolcu sayılarının düştüğü kış sezonunda Inter’i birkaç şirketin daha izleyeceği sektörde en çok konuşulan konular arasında.

Özel havayolları için hac operasyonu bu ortamda ciddi bir can simidi oluşturmuş durumda. Onur Air, Atlasjet ve Sky, filosundaki çok sayıda uçağı hac operasyonu için Suudi Arabistan’a gönderdi. Ancak yaz sezonu için kimse ümitli değil. Son birkaç yıldır artan turist sayısında önümüzdeki yıl ciddi düşüş bekleniyor. THY ise büyüme rakamlarını 4 yıl sonra yeniden tek haneli oranlara çekti. THY büyümesini sürdürebilmek için transit yolcuya ağırlık vererek pazarı elinde tutmaya çalışıyor.

Uçak siparişi açısından ise Türk pazarında hareket sürüyor. THY bir yandan alacağını açıkladığı 105 uçak için imalatçıları kızıştırırken, diğer şirketler de fırsatlardan yararlanıp filolarının optimum hale getirmeye uğraşıyor. Pegasus verdiği 24 adetlik 737-800 siparişinde teslim almaya başladığı uçaklarıyla filosunu yeniliyor. SunExpress’te 757’lerini iade ederek tamamen 737-800’lerden oluşan 20 uçaklık bir yapıya geçiyor. Onur Air teslim aldığı A300-600’le Cidde operasyonunu güçlendiriyor. Saga’nın yeni siparişlerinin yanı sıra Kuzu Kargo da Emirates’ten satın aldığı üç A310-300 kargo uçağını teslim almaya başladı.

Özel uçak pazarında ise iş adamları kriz ortamında temkinli davranıyor. Soyak Grubu, almayı planladığı ikinci uçağı Gulfstream G200’den vazgeçti. Bazı şirketler ise imalatı tamamlanan uçaklarını teslim almakta tereddütlü davranıyor. Hava taksi pazarına girmek isteyen 2-3 grup da yatırımlarını durdurdu. Yurtdışında ise ikinci el iş jetlerinde uçak tipine bağlı olarak 3-10 milyon dolar arasında indirim yapılıyor.

KRİZDE UCUZ UÇUŞLARI KAÇIRMAYIN

Havayolu şirketleri krizden en az zararla çıkmak ve doluluklarını artırmak için bugünlerde promosyon kampanyalarına hız verdi. Birkaç yıldır hızla artan fiyatlar, yükselen maliyetlere rağmen tekrar düşüşe geçti. İşte kaçırılmayacak fırsatlar:

Air France-KLM, 15 Aralık’a kadar ve 2 Ocak-31 Mart 2009 tarihleri arasında geçerli ekonomi sınıfı, gidiş-dönüş, vergiler hariç Atlanta 333, Boston ve Chicago 259, Houston 363, Los Angeles 353, Montreal 329, New York 249 ve Washington da 269 Euro’dan başlıyor.

Avusturya, kırmızı bilet kampanyası ile Viyana’ya ekonomi sınıfı, vergiler dahil, gidiş-dönüş 206 Euro’dan başlayan fiyatlar sunuyor.

Emirates, Dubai’ye salı, cuma, cumartesi ve pazar günleri saat 22.35’te gerçekleştirdiği ikinci uçuşlarında ekonomide 224, business class’ta 777 Euro’dan başlayan fiyatlar sunuyor. 12 Aralık’a kadar geçerli kampanyada ise ekonomi sınıfı, vergiler hariç Şanghay ve Guangzhou 775, Hong Kong ve Kuala Lumpur 750, Bangkok ve Singapur 690, Hindistan’daki tüm uçuş noktaları 660, Johannesburgh ise 800 Euro’dan başlıyor.

Sun Express, iç hat uçuşlarında tüm hatlarda ilk 49 koltuğu tek yön, herşey dahil 49 YTL’den satışa sundu. Kampanya İstanbul Sabiha Gökçen, İzmir, Antalya ve Bursa’dan yapılan uçuşlar için geçerli.

Elektronik postayla şikayet

Yolcular, havalimanları veya havayollarıyla yaşadıkları tüm sorunları elektronik posta ile Avrupa Birliği’ne şikayet edebilecek. Yolcuların passengersrights@ec.europa.eu elektronik posta adresini kullanarak yapacakları şikayette geri dönüş için kimlik bilgilerinin de girilmesi isteniyor.