Hayat kurtaran üniformalar

Onlar aslında zor anlar için eğitim almışlardır. Birinci görevleri hayat kurtarmaktır. Bunu bütün meslek yaşamları boyunca bir kaç kez ya da hiç yaşamazlar. Ama hep bir talihsizlik olacakmış gibi eğitimlerini yenilerler.

Bu yüzden bilinen adıyla hosteslerin, Stewardess'ların giydiklerinden davranışlarına kadar her şeyin büyük önemi vardır. Uçak kazalarında yaşanan olaylardan alınan dersler onların eğitimlerinin kitabını yazmıştır. O kitap acılar, çaresizlikler ve kahramanlık hikayeleri ile doludur.

Yapılan araştırmalar son yıllarda yangına dayanıksız kumaşlardan imal edilen üniforma veya giysilerin uçaktaki acil tahliyeler sırasında büyük sorunlara neden olduğunu ortaya koyuyor. Her yıl yangın nedeniyle ortalama 10-15 tahliye yani uçağı acil terk etme olayı yaşanıyor. Bu tür durumlarda özellikle ısıya dayanıksız, standartlar içinde olmayan üniformalar nedeniyle çok sayıda kabin memuru yanarak ağır derecede yaralanıyor. Hatta hayatını kaybeden hosteslerin çokluğu dikkat çekiyor.

SİZ DE TEBESSÜM EDİN

Bir çok yolcu uçakta kabin memurlarını sadece kendilerine hizmet etmek için bulunduklarını zanneder. Yapılan yolcu anketlerinde de bu sonuc yüzde 90 olarak çıkmıştır. Ancak kabin memurlarının asıl görevi acil durumlarda yolcuların güvenli bir biçimde uçağı terketmelerini sağlamaktır. Bu nedenle kabin memurları çoğu zaman tahliyeler sırasında yolcuyu kurtarmak için alevlerle, dumanla boğuşmak zorunda kalıyorlar. Uçuşta ya da yerde yangına ellerinde söndürme tüpleri ile müdahale ediyorlar. Bu gibi durumlarda üniforma kabin memuruna ya yardım ediyor ya da engel oluyor.

Sakın korkmayın, aslında uçaklarda yangın çıkma olasılığı çok düşüktür. Son 25 yıldaki kazalarda yangın oranı sadece yüzde 6.5 olarak belirlenmiştir. Hayatta kalabilmenin yolu, ateşin kaynağına gidip onunla savaşmak, yerde de uçaktan başarılı şekilde çıkış yapabilmekten geçiyor. Görevini tam yapabilen, uygun giyinmiş, iyi eğitim almış kabin memurları bu olasılığı arttırıyor. İyi eğitimin yanında, geç tutuşan kumaştan yapılmış bir üniforma, sarkıntılı küpe ve benzeri aksesuar takmama, naylon çorap kullanmama gibi bir çok tedbir hem hostesin hayatını kurtarıyor, hem de yolcusuna daha fazla yardım süresi kazanma şansını sunuyor.

ISIDAN KORUNMAK

Kabinde veya tahliye sırasında yaşanabilecek tehlikeler uzmanlarca zehirli gazlar, ısı ve duman olmak üzere üç ana başlıkta toplanıyor. Bunlar arasında ısı en tehlikelisi. Korunmanın yolu ısı ve derinin arasına bir engel koymaktan geçiyor. Doğru seçilmiş bir giysi bu iş için yeterli. Ama şunu unutmamak gerekiyor ki, henüz tam anlamıyla yanmaz normal görünümlü bir giysi icat edilmedi. Bu nedenle fırın gibi her yerinde çok yüksek ısının oluştuğu bölümü hemen terketmek gerekiyor. Deriyi giysiyle kapamanın yanında iyi yalıtım için doğru iç çamaşırı giymek de önemli. Askeri kazalar üzerinde yapılan bir araştırmada pilotların NOMEX, yani tutuşması-yanması geciktirilmiş uçuş tulumları giymesine rağmen çok sayıda yanma olayının nedenlerinin başında yanlış iç çamaşırı giyilmesi geliyor. Özel tulumlar 422 dereceye kadar olan ısılara dayanırken, ısının yükselmesiyle sıcaklık direkt deriye geçiyor. Sentetik bir iç çamaşırı pilotun bir anda alevler içinde kalmasına neden oluyor.

Tehlikeli durumlarda giyeni koruması gereken kabin görevlilerin kullandığı üniformalar için en büyük engel endüstrinin özelliği. Genelde kabin görevlileri havayolu şirketlerinde pazarlama bölümü personeli olarak görülüyor. Üniformalar konusunda katı kurallar koyulmasına rağmen birinci öncelik görünümün iyi olmasına veriliyor. Emniyet ikinci plana atılıyor. Birçok havayolu üniformanın değişik parçalarında polyester/pamuk ve polyester/yün karışımını kullanıyor. Bu kumaşların bakımı kolay ve daha az kırışma özelliğine sahip. Ancak bu malzemeler kolay tutuşuyor, büzüşüyor, eriyor ve sıcaklıktan uzaklaştırıldığında da yanmaya devam ediyor. Air Canada'da üniformadan dolayı yaralanan görevli olmamasına rağmen şirket, yanmaya dayanıklılık testi yapmadan üniformaları görevlilere vermiyor. Ceket, pantolon ve eteklerde kullanılacak kumaşın yüzde 100 yün olmasını istiyorlar. Yüzde 100 polyester kumaşların kullanılması bir çok ciddi havayolunda yasaklanmış durumda. Ama ne yazık ki yine bir çok havayolu bu tür kuralları ciddiye almıyor. Hala şortla uçaklarda servis yapan hostesler var. Hoş görünse de naylon ağırlıklı kumaştan yapılmış, tiril tiril üniformalarla yolcunun arasında boy gösteren şık hostesler hem kendilerinin hem de yolcuların yaşamını tehlikeye sokuyorlar.

ŞIKLIK MI, EMNİYET Mİ?

Kuşkusuz üniformaları tamamlayan çoraplar da çok önemli. Acil çıkışlardan atlayan görevlilerde lastik-plastik karışık slide'lardan kayma sırasında sentetik-polyester çoraplar nedeniyle sürtünmeden yanmalar oluşuyor. Bu kıyafetler, çoraplar çabuk tutuşuyor ve eriyor. Alternatif olarak sunulan ipek çoraplar ise çok pahalı. Çorap konusundaki çözümsüzlük sürüyor. Bu yüzden kabin memurlarının yine yanması geciktirilmiş kumaşlardan pantolon giymeleri öneriliyor. Bazı havayollarında kadın kabin memurlarında etekten vazgeçmeme eğilim ve dirençleri sürüyor. Aynı eğilim ne yazıkki sentetik kumaşlardan yapılmış eşarplarda da sürüyor.

İDEAL KUMAŞ

Yangın durumunda kabin görevlilerinin yaralanmalarını azaltmadaki en ideal çözüm Nomex III isimli kumaş ve altına giyilen kalın izolasyon. Bu kumaş itfaiyecilerin giydiği yakın temas giysisi ile askeri pilotların giydiği uçuş tulumunun arasında bir tür. Ancak kumaşın işlenmesi büyük sorun. Bu nedenle havayolu şirketleri alev testinden geçirilmiş kumaşları tercih ediyor. En çok talep gören yanmaya karşı kimyasal işlemden geçmiş yüzde 100 yünlü kumaş. Bu tip yünlü kumaşları, doğal ipliklere sahip olanlar izliyor. Sakınılması gerekenler; sentetik kumaşlar (karışımlar dahil), sentetik maddelerden yapılmış peruk ve takma saç ve yine sentetik ipliklerden dokunmuş kıravat, eşarp ve çoraplar.

Uçuş ekiplerinin üniformaları her zaman çok önemli olacaktır. Dün, bugün ve gelecekte hep kurallara göre imal edilmeleri, uygun kumaş kullanımı gerektirecektir. Yanması çok geçiktirilmiş, alev almayan kumaşların hantallık sorunu çözülünceye kadar yanması sadece belli süreler geçiktirilmiş hemen alev almayan kumaşlar kullanımda olacaktır. Bazı kumaşlara uygulanan kimyasal işlemlerle tutuşma süresinin uzatılması, tutuşan kumaşın alev alev değil de topaklanarak kontrollü erimesi, damlamaması gibi başarılı sonuçlar alındı. Bunlarda elde edilen sürelerin uzatılmasına çalışılıyor.

Ciddi havayollarında kabin memurlarının üzerlerinde tiril tiril, kırışmamış üniformaları, gömlekleri, pantolonları daha uzun süre pek göremeyeceğiz.

Çünkü onlar kendilerini kurallarla korurken asıl amaçları zaman kazanıp zor zamanlarda bize daha fazla yardımcı olabilmek. Bu yüzden biraz estetik kalitesinden fedakarlık edeceğiz. Bu durum, yani kırışmış üniformalar aynı zamanda kabin memurlarının sıradan bir iş yapmadıklarını da, bize anlatmayı sağlayacaktır...


KUMAŞLAR VE YANMA ÖZELLİKLERİ


Kumaşların yangın sırasında geç tutuşması, kendi kendine sönebilmesi ve ısıya dayanıklılığı büyük avantaj sunar. Kuşkusuz bu konuda dokuma, ipliklerin kalınlığı-sıklığı, kumaş kalınlığı önem taşır.

Bazı bilinen kumaşların yanma özellikleri:


Kumaş Erime Noktası Damlama Tutumu Tutuşması

Acetate 285 - 440 var erir, yanar, eriyerek birleşir kolay

Naylon 320 - 500 var yumuşar, büzülür, erir kolay

Polyester 350 - 550 var yumuşar, büzülür, erir kolay

Rayon 350 - 390 yok erir, yanar, eriyerek birleşir kolay

Pamuk yok yok 440 derecenin üstünde ayrışır yavaş

Yün yok yok 440 derecenin üstünde ayrışır yavaş

Nomex III yok yok 800 derecenin üstünde ayrışır yavaş


KUMAŞLARIN DAYANMA SÜRELERİ


Kumaş Tipi Kumaşın Tutumu Yanma Süresi (sn)

Yüzde 100 Pamuklu (Keten) Ceket Yanarak kömürleşti 24

Yüzde 100 Pamuklu Kazak Yanarak kömürleşti 33

Polyester/Yün (Yüzde 60/40) Pantolon Eridi, tutuştu 21

Polyester/Yün (Yüzde 70/30) Gömlek Eridi, aktı, tutuştu 14

Yüzde 100 Pamuklu Pantolon Kömürleşti, parçalandı 75

Yüzde 100 Dacron Bluz Eridi, aktı 24

Polyester İnce Çorap Yanarak eridi 48

Yüzde 100 Pamuklu Kot Pantolon Kömürleşti, parçalandı 72

Nomex III Atlet Bölgesel kömürleşme 180


Kaynak: Embry-Riddle/Daytona Beach/Amerika-Havacılık Üniversitesi Yanma Testleri


Yolcular için ideal giysiler

Yolcuların da uçuş sırasında giydikleri kıyafetlere dikkat etmeleri gerekiyor. Sentetik yerine tercih edilecek doğal kumaşlara sahip kıyafetler yüksek emniyetin yanında yolculara konforlu ve rahat bir uçuş da sunuyor.

Doğal kumaşlardan yapılmış kıyafetler giyilmeli, örneğin pamuklu, yünlü, kot kumaşı veya deri.

Asla sentetik ağırlıklı kıyafetler giymeyin. Bunlar sizi yoracaktır. Vücüdunuzda yüksek elektrik birikimine yol açacaktır. Tıpkı kabin ekiplerinin zor durumlarda karşılaşabileceği sorunları siz de yaşayabilirsiniz. Çabuk tutuşan, hemen parlayan kumaşlar her zaman tehlikelidir. Hatırlayacaksınız dünyada ilk naylon gömleklerin sebep olduğu yanma olayları bugün yaşayan bir neslin hafızalarında hala vardır.

Rahat hareket edebileceğiniz kıyafetleri tercih edin, hareketlerinizi kısıtlayan dar kıyafetlerden kaçının. Giydikleriniz asla vücudunuza yapışmamalı ama çok da bol olmamalı. Çok bol kıyafetlerde tahliyeler sırasında etrafa takılma gibi sorunlar yaratabiliyor.

Alçak topuklu ayakkabılar veya botlar giyin. Bantlı ayakkabılar tavsiye ediliyor. Terlik ve sandaletlerden kaçının. Tahliye sırasında terlik ve sandaletler ayağınızdan çıkabilir ve düşmenize neden olur. Singapur Havayolları Taipe'deki kazadan sonra kabin memurlarının iniş ve kalkışta terlik ve sandalet kullanımını da yasakladı.

Kollar ve bacaklar olabildiğince kapalı tutulmalı. Uzun kollu kıyafetler ve pantolonlar tavsiye ediliyor. Bu aynı zamanda normal uçuşlarda soğuk hava uçağın soğutma sisteminden vücudunuza yansımalı olarak gelse de esintiden daha az etkilenmenizi sağlayacaktır.

Uçak yolculuklarında kadınların saçlarının toplu olması, uzun sarkıntılı küpe ve bileklere sallanan aksesuvarların takılmaması öneriliyor.

Uçaklarda kullanılan battaniyeler de yanması geciktirilmiş malzemeden imal edilmiştir. Uzun uçuşlarda mutlaka bir battaniye alın. Hem uçak içinde soğutulan hava hareketlerinden korunmanızı sağlar hem de bir talihsizlikte size yardımcı olabilir. Yani bir yangın durumunda korunmanıza fayda sağlayabilir.

Uçak yolculuğunda yangın ihtimali son derece düşüktür. Almanız gerektiğini vurguladığım tedbirler sizi ürkütüp rahatsız etmesin. Ama siz yine de tedbirli olun. Bu sadece uçakta değil hayatta her zaman gereklidir. Yani tedbir daha az risk almanızı, şansızlıktan daha az etkilenmenizi sağlayacaktır.