2004 tırmanış yılı

Havacılık dünyası bu yıldan umutlu. Zaten uçak imalatçıları Boeing ve Airbus’ın araştırmalarına göre 2005, zirveye çıkışın yılı olacak. Güzel günler yani hızlı büyüme, 2008«e kadar yüzde 6«lık istikrarla sürecek. Aslında 2004’e girildiğinde, havacılık sektörü bir önceki yıldan Irak Savaşı, Güneydoğu Asya’da ortaya çıkan SARS gibi ciddi krizlerin hálá etkisindeydi. Hareketlilik mart ayından itibaren tüm dünyada yolcu rakamlarına yansımaya başladı. Ancak havayolu şirketleri, çok dikkatli davranmak durumundaydı. Birçok havayolu, ayakta kalabilmek için ciddi tasarruf tedbirlerini sürdürdü. Yaz aylarına gelindiğinde ilk defa rakamlar 2001’de yaşanan hem terör hem de ekonomik kriz öncesi rakamları yakalamıştı. Ancak artan yakıt fiyatları havayollarını zor durumda bıraktı. Varil başına 50 doları geçen fiyatların bu yıl içinde 40 dolar civarında seyredeceği tahmin ediliyor. Hızlı artış en çok Amerika’daki havayollarını etkiledi. Milyar dolarlar seviyelerinde rekor zarar eden şirketlerden bir kısmı aldığı büyük miktardaki borçlarla uçabildi. Geçen yıl, Düşük Maliyetli Havayolları için oldukça iyi geçti. Sıralamada hızla yükselen Southwest, JetBlue, Ryanair, Easyjet gibi bu şirketler 2004«ü ciddi karlarla kapadı.

İMALATÇILAR

2003’te ilk defa rakibi Amerikalı Boeing’den fazla uçak teslim eden Airbus, 2004’te liderliğini ilan etti. Yarış bu yılki uçak siparişi ve teslimatlarına da yansıdı. Airbus son 15 günde açıkladığı ağırlığı Asya pazarından 94 uçak dahil toplam 312 yolcu uçaklık satış yaptı. Boeing ise 62 adedi yeni nesil yolcu uçağı 7E7 olmak üzere toplam 252 adette kaldı. Teslimatlarda ise Airbus 290, Boeing ise 261 adet uçak imalatını tamamladı.

2004, yıllar sonra iki uçak modelinin doğumuna tanıklık etti. Yeterli sipariş alamadığı için 757 ve 767 hattını kapatacağını açıklayan Boeing, çıkışını 7E7 adını verdiği yeni nesil uçakla yapacak. Üç farklı modelle Boeing havayollarına düşük maliyetli uçuş imkanı sunacak.

Airbus, Boeing’in 7E7’sine karşılık, uzun menzilli, çift motorlu A330 serisinden yeni bir uçak geliştireceğini açıkladı. Yeni motor ve tasarımı ile 7E7’nin önünü kesmesi planlanan uçağa A350 adı verildi. Airbus henüz uçağı için sipariş almasa da en büyük yarışın bu yıl yapılacak olan Paris Havacılık Fuarı sırasında yaşanacağına kesin gözle bakılıyor. Avrupalı imalatçı finansman gücünün önemli kısmını dev projesi A380’e aktarıyor. Roll-out yani fabrikadan çıkartma işlemini önümüzdeki günlerde yapacak olan Airbus, mart ayına ilk uçuşu planlıyor.

TÜRK HAVA YOLLARI

Türk Hava Yolları için 2004, ciddi bir çıkış yılıydı. Uzun süredir gündemde olan özelleştirme ve uçak siparişleri projeleri hem Türkiye hem de sektöre damgasını vurdu. Uçak sayısını yükselterek Avrupa«da ilk beşe oynayan THY, bu yıl 51 uçak siparişi verdi. İlk defa orta menzilde Airbus«a yönelen THY, üç yıl içinde filosuna 19 A320, 12 A321 ile uzun menzilde 5 A330 katacak. THY, uçak siparişlerinde dengenin korunması amacıyla Boeing«e de 15 adet 737-800 uçak siparişi verdi. Yeni uçaklar ekim ayından itibaren THY filosuna katılmaya başlayacak. 2008«de filo 105 uçağa çıkacak. THY, yeni uçaklarla birlikte özellikle uzun menzilde hem business hem de ekonomi sınıfını da geliştirecek. Uzun menzilde her koltukta özel ekran ve eğlence sistemleri yer alacak. İç hatlardan sonra dış hatlar ikramı da yenilecek.

Yılın son aylarında ise 13 yıldır özelleştirme kapsamında olan THY«nin yüzde 20 halka açıldı. Beklenenin üzerinde talep toplayan THY için özelleştirmenin bu yıl içinde de devamı öngörülüyor. THY, Havacılık Bakım Onarım ve Modifikasyon (HABOM) Projesi ile yabancı havayollarına Sabiha Gökçen Havalimanı«nda kuracağı merkezle teknik bakım ve eğitim satacak.

ÖZEL SEKTÖR

Türk özel sektör havacılığı için 2004 iç hatlar yılıydı. 2003 sonunda Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım«ın desteği ile açılan özel sektöre açılan iç hatlarda yolcu patlaması yaşandı. Halen Onur Air, Atlasjet ve Fly Havayolları tarafından gerçekleştirilen uçuşlar, 13 şehri İstanbul«a bağlıyor. İç hatlardaki yolcu sayısını yüzde 60 artıran bu uçuşlar, THY«ye de yaradı. THY«nin taşıdığı iç hat yolcusu yaklaşık yüzde 20 arttı. 2004«ün yeni kurulan ve uçuşlarına başlayan havayolları World Focus, Baron Kargo ve Saga Havayolları oldu. Baron daha sonra isim değişikliği ile operasyonuna «Kuzu« adıyla devam etti.

HAVALİMANLARI

Yap-İşlet-Devret projelerine hız veren DHMİ, Antalya ve İstanbul«la başladığı projelerine Dalaman (Aksa), Antalya ikinci dış hatlar (Çelebi), İzmir Adnan Menderes (Havaş) ve Ankara Esenboğa (TAV) ile devam etti. İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali Ek Tesisi, kapılarını mayıs ayında açarken, havalimanı beş yıldızlı oteline kavuştu.

İstanbul ile ciddi bir referansa sahip olan TAV, İran«ın yeni resmi kapısı Tahran İmam Humeyni Havalimanı«nın işletmesini ve yeni terminal inşaat projesini kazandı. Açılışı yapılan havalimanı için TAV İran Parlamentosu«ndan hala onay bekliyor. TAV«ın ikinci yurtdışı projesi Kahire Havalimanı Yeni Dış Hatlar Terminali oldu. Temeli mayısta atılacak projeyle TAV bölgede büyümeyi hedefliyor.

AIREX

Havacılık sektörü, 3-6 Haziran arasında kapılarını açan ve İstanbul«da yapılan Airex Fuarı«nda buluştu., Fuarın yıldızları bölgesel uçaklardı. Türk Hava Yolları’nın ihalesi nedeniyle tüm imalatçılar jet ve pervaneli yolcu uçaklarıyla İstanbul’daydı. İş jetlerinde ise en son modeller Türk pazarında yeni müşterilerini aradı.

Beşincisi düzenlenen ve giderek büyüyen fuara 40 uçak, 100«ü aşkın şirket katıldı. Airex, 6 bini kapalı olmak üzere 60 bin metre karelik alana ulaştı. Altıncı Airex Sivil Havacılık Fuarı, 2006«da yine İstanbul Atatürk Havaimanı’nda gerçekleşecek.

GÜVENLİK

Kazalar açısından 2004, yüreklere su serpen bir yıl oldu. Yılın en büyük kazası 3 Ocak’ta Kızıl Deniz’e düşen Mısırlı Flash Air«in uçağıydı. Kazada çoğu Fransız 148 yolcu hayatını kaybetti. Fransız sivil havacılığı, uçuş emniyetini ihlal eden havayolları için kara liste hazırlanarak bunu kamuoyuna açıklama kararı aldı. Küçük ölçekli bir 11 Eylül sendromu yaşatan ve 24 Ağustos’ta Moskova Domodedovo Havalimanı’ndan kalkan iki uçağın havada patlatılması ise güvenlik sorununu tekrar gündeme getirdi. Olaylarda 89 kişi hayatını kaybetti.