Şirket mallarının çocuklara vergisiz paylaştırılması

Özellikle aile şirketi şeklindeki anonim ve limited şirketlerde, bu sorunlar, çok sık yaşanıyor. Başlangıçta herşey iyi giderken çocuklar büyüyüp evlendiğinde, ortalık karışıyor ve başlangıçta hiç olmayan sorunlar ortaya çıkabiliyor. Bazen de baba ölünce çocuklar, bu ortaklığı sürdürmek istemiyorlar. Babanın sağlığında, şirketi kurumsallaştırmaması, bir ‘aile anayasası’ olmayışı, parçalanmayı hızlandırıyor. Sonuçta, büyük şirketlerin çoğu, ikinci ya da üçüncü kuşakta dağılıyor...

Aile bireyleri arasındaki bu sorun, zaman zaman ortakları yabancı olan şirketlerde de yaşanıyor.

VERGİSİZ PAYLAŞIM

Şirkete ait malların, gayrimenkullerin ve tesislerin çocuklara ve eşe ya da değişik kişilere dağıtılarak paylaştırılması, normal koşullar altında vergiye tabi. Örneğin; kurumlar vergisi ve KDV’ye gayrimenkullerde ayrıca tapu harcına tabi olabiliyor.

Ancak, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 38/2. maddesinde yer alan bir ‘vergi avantajı’ var. Bu avantajdan yararlanıldığında, bir anonim ya da limited şirketteki;

- Bir veya birden fazla gayrimenkulün,

- Bir veya birden fazla iştirak hissesinin,

- Tüm unsurlarıyla mal üretim tesisinin,

- Tüm unsurlarıyla hizmet işletmesinin,

‘kayıtlı değerleri’ üzerinden, tamamen ‘vergisiz’ olarak mevcut ya da yeni kurulacak şirketlere ayni sermaye olarak konulmasına olanak sağlanıyor. ‘Kısmi bölünme’ olarak adlandırılan bu uygulamaya ilişkin esaslar ‘Anonim ve Limited Şirketlerin Kısmi Bölünme İşlemlerinin Usul ve Esaslarının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ’ ile duyuruldu (Bkz. 16.09.2003 tarihli Resmi Gazete ve Mehmet MAÇ - Cüneyt BÜYÜKKAYA, ‘Şirket Mallarının Vergisiz Olarak Paylaşılması veya Satılması...’, Yaklaşım Dergisi, Ağustos, 2005, s.54-58).

Bölünme sonrası ayni sermayeyi örneğin gayrimenkulü, oteli, kamyonları vs. koyan ve ayni sermaye konulan şirketlerle, parçalanmış olan işletmeler çalışmaya devam ediyor olabilmeli. Sözgelimi üç otelden ikisi, bölünmeye konu edilebilir.

MİRASÇILARIN PAYLAŞIMI

Ölüm halinde, bir şirketin bünyesinde birden çok gayrimenkul, iştirak hissesi ya da tesis varsa, mirasçılar bu malları ‘vergisiz olarak’ şirket bünyesinden çekebilirler. Bu uygulama, ortaklar arasında da olabilir.

Örnek: (A) ölmüştür. Şirketin bünyesinde bazı gayrimenkuller, iştirak hisseleri, büyük bir sera ve turistik bir otel vardır. (A)’nın mirasçıları eşi ve iki çocuğudur.

Bu durumda, mevcut şirketteki gayrimenkuller ile turistik otel işletmesine ve seraya ait malvarlıkları, ayni sermaye konulmak suretiyle oluşturulacak iki yeni şirkete, vergisiz olarak aktarılır. Böylece, bir şirket üçe bölünmüş olur. İki yeni şirketin hisseleri, ayni sermaye koyan ilk şirkete ait olur. Bu hisseler de ‘sermaye azaltımı yolu’ ile ilk şirketin ortakları olan mirasçılara vergisiz olarak, payları oranında intikal eder.

Mirasçılar, ellerine geçen bu hisseleri, birbirlerine devretmek suretiyle, mirasçı eş ilk şirketin hisselerini, çocuklarından biri sera tesislerine sahip şirketin, diğer çocuk da turistik tesise sahip şirketin hisselerini elde etmiş olur.

Kuşkusuz, paylaşımda dengeyi kurmak için, taraflar birbirlerine mal ya da para verebilirler.