NASA'nın Artemis programındaki aya iniş görevi SpaceX'e verildi

Perseverance'in Mars'a taşıdığı Ingenuity helikopteri 3. uçuşunu da başarıyla tamamladı. Ingenuity'nin daha uzun 4. uçuşu 30 Nisan 2021 akşam saatlerinde yapılacak.

Mars'taki gelişmeler heyecanla takip edilirken, 16 Nisan 2021'de NASA, Artemis programının Ay'a iniş süreci görevini SpaceX'e verdi.

Artemis programı altı temel bileşenden veya süreçten oluşuyor.

Gelişmiş Yer Sistemleri (EGS): Kennedy Uzay Üssü'ndeki fırlatma rampaları ve çevre birimleri Artemis programında kullanılacak roketler için güncelleniyor. Bu güncelleme ile fırlatma rampası yalnızca NASA veya devlete ait fırlatmalar için değil, ayrıca özel şirketlerin roketleri için de kullanılabilecek. Yer sistemleri bu amaçla çok farklı roketlere uyacak şekilde elden geçiriliyor.

Uzay Fırlatma Sistemi (SLS): NASA'nın tarihi görevler gerçekleştirmiş SaturnV roketinden sonra uzak uzay görevleri için geliştirdiği roket sistemi. SLS hem insanlı görevleri hem de kargo görevlerini uzaya taşıyacak. Ayrıca, geliştirilebilir bir tasarımla üretildiği için zamanın şartlarına göre uyarlanabilecek.

Orion Uzay Aracı: Ay'a yapılacak insanlı görevlerde mürettebatı Ay yörüngesine götürüp geri getirecek uzay aracı. Dönüşte, Dünya atmosferine giriş koşullarına uygun olarak tasarlandı. Geçmişteki Apollo araçlarına veya günümüzdeki Crew Dragon (SpaceX) aracına benziyor.

Yörünge İstasyonu (Gateway): Ay'a inişin kapısı niteliğinde olacak bu yörünge istasyonları, Dünya'dan gelen mürettabatın geçici olarak barınacağı, hazırlıkları yapacağı ve yine Dünya'ya dönüşte kullanacağı bir üs görevi görecekler. Bu istasyonların ileride insanlı Mars araştırmalarında da kullanılacağı düşünülüyor. Böylece Artemis programı ile verimliliği test edilmiş olacak.

Ay İniş Araçları (Lunar Landers): Dünya'dan Ay yörüngesine Orion uzay araçları ile ulaşan mürettebat, yörünge istasyonu aracılığıyla Ay yüzeyine iniş yapacak araçlara geçecekler. Bunun temel nedeni, Dünya'dan Ay'a gidişte ve dönüşte kullanılacak Orion araçlarının aynı zamanda Ay'a iniş için kullanılamaması. İki gökcismi farklı özelliklerde olduğu için ikisi için de çalışacak tek bir araç tasarlamak çok verimli olmuyor. Ay'a iniş araçları, Ay yörüngesinden Ay yüzeyine ve tekrar Ay yüzeyinden Ay yörüngesine mürettebat ve bilimsel örnekler taşımak için kullanılacak.

Yeni Astronot Giysileri: Ay yüzeyinde daha uzun zaman geçirecek astronotların esneklik, işlevsellik ve koruma konularında çok daha gelişmiş uzay giysilerine ihtiyacı olacak. Uzay giysilerinde gözetilen en önemli kriterler düşük veya yüksek sıcaklıklara, radyasyona, mikro meteoritlere ve düşük atmosfer basıncına dayanaklı olmalarıdır. Ancak yeni nesil giysilerin ayrıca Ay yüzeyindeki araştırmalar sırasında kolaylık sağlayacak ölçüde esnek ve rahat olmaları gerekiyor. Apollo programı sırasında koruma öncelikli olduğu için giysilerin rahatlığı ikinci planda kalmıştı.

Artemis Programının İlk Aşamaları

Bir süre önce NASA 2024'te Ay'a yeniden gitmek için Artemis programını duyurmuştu. Artemis programı kapsamında 2024'ten önce iki deneme uçuşu gerçekleştirilecek. Artemis-I ve Artemis-II adı verilen bu denemelerde, SLS roketi ile fırlatma ve Orion uzay aracı ile denemeler yapılacak. Özellikle Orion'un mürettebat taşımadan önce Ay yörüngesine yerleşip, sonra yeniden Dünya'ya gelmesi ve atmosfere giriş aşamaları test edilecek.

Orion uzay aracı daha önce sonuçlanan bir ihale kapsamında Lockheed Martin şirketi tarafından geliştirildi. 2021'in başında Artemis-I'de kullanılacak olan Orion aracı NASA'ya teslim edildi. SLS roketi, yakıt depoları ve Orion kapsülünün entegrasyonu devam ediyor. Artemis-I denemesinin 2021'in sonuna doğru yapılması planlanıyor. Lockheed Martin şirketi ileriki Artemis görevler için iki tane Orion aracı daha üretip teslim edecek.

2024'te gerçekleşmesi beklenen Artemis-III ilk mürettebatlı uçuş olacak. Orion uzay aracı ile Ay yörüngesine ulaşan astronotların Ay yüzeyine iniş için kullanacakları aracın geliştirilmesi işinin SpaceX'e verildiği 16 Nisan 2021'de NASA tarafından duyuruldu.

Son dönemde SpaceX'in insanlı uçuşlarda gösterdiği başarıların bunda payı büyük. Artemis programının Ay yüzeyine iniş aracının geliştirilmesi işi karşılığında SpaceX'e 2,89 milyar USD ödenecek. Bu meblağın herhangi bir şekilde değişmesi olanaklı değil, SpaceX tüm olası aksaklıklar ve ilave masrafları da göz önüne alarak ihaleyi kazandı. 2,89 milyar dolarlık ödeme çeşitli aşamalarda hakediş usulüne göre ödenecek.

Artemis-III'ün en az iki astronotu Ay'a götürmesi planlanıyor. SpaceX'in geliştireceği aracın bu iki astronotu yörüngeden Ay'a ve sonra Ay'dan yörüngeye taşıması gerekiyor.

NASA bu iki astronottan birinin kadın olacağını ve böylece Ay'a ayak basan ilk kadının tarihe geçeceğini duyurmuştu. Ekibin diğer astronotunun ise siyahi bir astronot olacağı açıklandı. Her ne kadar bu kararlar ABD iç politikasına yönelik gibi görünse de, Ay'ın yeniden keşfi ve ileride gerçekleştirilecek uzak görevler için bir üs haline getirilmesi açısından insanlı uçuşların tekrar başlaması çok önemli bir gelişme.