×
Çukurova Grubu, Alfa, Sonera vs... Pamuk ipliğine bağlı bir hisse yapısıyla yıllarca idare edilmeye çalışılan devasa şirket şimdi yeni bir virajda. Turkcell’de Karamehmet dönemi resmen bitiyor, artık ne İtalyanlar, ne gürültülü genel kurullar olacak ne de içinden çıkılmaz bir hisse yapısı...
Dün konuyla ilgili resmi açıklama yapılır yapılmaz sıcağı sıcağına Türkiye Varlık Fonu (TVF) Genel Müdürü Zafer Sönmez ile görüştüm.
YATIRIMLARIN HABERCİSİ
Sönmez önce hafızamızı tazeledi: “Turkcell halka arz edildiğinde piyasa değeri 17 milyar dolardı. Bir ara 25 milyar dolar ile zirveyi gördü. Şu anda ise piyasa değeri sadece 5 milyar dolar.”
‘Evde kal’ çağrılarının yapıldığı, neredeyse 3 ayı aşan bir sürecin ardından hayatın normalleşmeye başladığı yeni bir dönemden geçiyoruz. Hemen belirtmem gerekir ki evden çalışma, uzaktan eğitim gibi kritik süreçleri başarıyla atlattık. Bunu hem yıllardır kesintisiz süren, son teknolojiyi yakalayan yatırımların hem de dijitalleşmenin sayesinde başardık. Hepsinden önemlisi devletin altyapısının evden çalışmaya ve uzaktan eğitime hazır olmasının da ne kadar önemli olduğunu anladık.
Bir taraftan normalleşme çabaları sürerken bir taraftan da uyarılar devam ediyor. Ne yazık ki virüs tehlikesi geçmedi. Önümüzdeki dönemde yeni ataklar olabileceği gibi yeni virüslerin de bir gün kapımızı çalabileceği olasılığı maalesef tepemizde asılı duruyor. O halde pandemi sürecindeki başarılı tecrübemizden yola çıkarak bazı küçük aksaklıkları da gidermenin tam sırası. Bu tespitten yola çıkarak vatandaştan bana ulaşan elektronik postaların ışığında önemli sektörleri mercek altına almaya çalışacağım. Bu haftanın sektörü telekom.
YASAL DÜZENLEME
Telekom şirketleri ve altyapısı pandemi sürecinde önemli bir sınavdan geçti. Tam anlamıyla bir başarı sağlandı. Sabit hat taleplerinin katlandığı, özellikle evden internet bağlantı kapasitelerinin uçtuğu bir süreç yaşadık. Lokasyon bazında yaşanan aksaklıklar haricinde önemli bir sorun yaşamadık. Hem evden çalışma hem de uzaktan eğitim başarıyla yürütüldü. Ancak hem sokağa çıkamayan 65 yaş üstü vatandaşlarımızı düşünerek hem de teması daha da minimize etmek için birkaç yasal düzenleme yapılmasında fayda var. Bana gelen okur taleplerini sektör temsilcileriyle de paylaştım. Gelin mevcut durum ne, daha fazla dijitalleşme için neler yapılabilir birlikte inceleyelim.
Koronavirüs nedeniyle küresel ekonominin büyük buhrandan sonraki en büyük daralmayla karşı karşıya olduğunu, dünya büyük bir değişimin eşiğindeyken riskler kadar fırsatlar da olduğunu ifade eden Kale Grubu Başkanı ve CEO’su Zeynep Bodur Okyay, “Sanayi önemini yitirmemeli. Bu süreçte sağlık ve lojistik sektörleri öne çıktı ama sektörlerin birbiriyle bağlantısını görmek gerekir” dedi. Pandemi sürecinin bütün iş kollarını etkilediğini, Kale Grubu’nda da özellikle inşaat malzemeleri ile ilgili üretimde yüzde 35’e varan bir gerileme olduğunu anlatan Zeynep Bodur Okyay 15 gün kadar ara verdikten sonra bazı sektörlerdeki faaliyetlerinin yeniden başladığını söyledi.
Okyay, “Türkiye’de iki hayat var: Metropoller ve Anadolu. Anadolu’da işler devam etti, metropoller kadar etkilenmedi” dedi. Kendilerinin bu süreçte “Önce sağlık” dediklerini, tesislerinin olduğu beldeler ve bayileriyle güçlü bir iletişim ağı kurduklarını, grup çalışanlarının sağlıklarını gün be gün takip ettiklerini anlattı. Zeynep Bodur Okyay Kale Grubu’nun Kurucusu ve Onursal Başkanı merhum Dr. İbrahim Bodur’un, vefatının dördüncü yılında bir dizi programla anılmasına ilişkin bilgi vermek ve gündemi değerlendirmek üzere online basın toplantısı düzenledi.
İLÇE BAZINDA PLANLAMA
Anadolu’daki operasyonları nedeniyle ilçe bazında sağlık planlamaları yaptığını aktaran Okyay, çalışanlar ve aileleri için ideal sağlık şartları için efor sarf ettiklerini anlattı. Havacılık alanındaki çalışmalarının dünya lojistik sektöründe yaşanan sıkıntılar nedeniyle zaman zaman aksadığını belirten Okyay, “Savunma ve havacılık tarafında tahminlerimizi gerçekleştirmek için çalışmalarımıza ara vermedik. Çünkü zaten F-35 tarafında yaşanan bir takım belirsizlik süreci devam ediyor. Dolayısıyla elimizde olan siparişleri tamamlamak adına orada daha seyreltilmiş bir çalışma moduna girmedik. Ancak gümrük kapılarındaki durumlar ve uçuşların olmaması tüm havacılık sektörünü olduğu gibi bizi de etkiledi” bilgilerini verdi.
11 Mayıs koronavirüs sonrasında normalleşmenin ilk adımı olarak tarihe kaydedildi. İki aylık bir sürenin ardından gerekli temizlik koşullarının sağlanması, randevu sistemiyle çalışılması ve koltuk sayısının yarısı kadar müşteriye hizmet verilmesi koşuluyla, berber, kuaför, ve güzellik salonları açıldı. Açıldı açılmasına da araştırmalar gösteriyor ki vatandaşlar kuaförlere gitme konusunda pek de aceleci değil. Ipsos’un tespitine göre 11 Mayıs’ta açılan kuaförlere gitme oranı yüzde11’de kaldı. Yüzde 97’lik kesim henüz kuaföre gitmediğini beyan etti. Peki bundan sonraki süreçte vatandaş kuaföre gidecek mi? Henüz kuaföre gitmeyenlerin yüzde 18’i önümüzdeki 1 ay içinde kuaföre gideceğini açıklamış. Bu gösteriyor ki açılışın ilk haftasında tedbirli olma durumu ilerleyen dönemde yumuşayacak gibi.
AVM’DE İSTEKLİ DEĞİLİZ
Bildiğiniz gibi alışveriş merkezlerinin (AVM) bir bölümü de 11 Mayıs’taki normalleşme adımlarının ardından açılacağını açıklamıştı. Ipsos’un araştırması gösterdi ki vatandaş AVM’ye gitme konusunda çok isteksiz. AVM’lere gitme oranı yüzde 3’te kalmış. Önümüzdeki bir ayda AVM’ye gidebileceğini belirtenlerin oranı ise sadece yüzde 7. Bu tablo alındığı açıklanan tüm tedbirlere rağmen vatandaşların AVM’leri henüz yeterince güvenli bulmadığını kısıtlamalardaki gevşemelere rağmen tercih etmediğini gösteriyor. Sanırım AVM’lerin virüs öncesindeki ilgiyi yakalamaları tahminlerden daha uzun bir zaman alacak.
BAYRAM ARAŞTIRMASINDAN SATIRBAŞLARI...
Telefonum çalıyor numaraya bakıyorum. 0 212…. ile başlayan tanımadığım bir numara. Açıyorum. Telefondaki beyefendi ses adım ve soyadımla hitap ediyor. Müşterisi olduğum bir bankanın adına çalışan xxx şirketinden aradığımı belirtiyor. Görüşmemizin kayıt altına alındığına dikkat çektikten sonra bundan sonraki aşama için güvenlik sorularına geçmemiz gerektiğini söylüyor. En klasik soru ile başlıyoruz. Annemin soyadının ikinci ve dördüncü harfi. Neredeyse tüm finans çevreleri annemin kızlık soyadını artık biliyor. Eminim sizinkileri de… Neyse ay gün ve yıl olarak doğum tarihimi de paylaşmam isteniyor. Onu da bilmeyen bankacı kalmadı, paylaşıyorum. Güvenlik aşamasını tamamlayıp aranma nedenime geliyoruz. Beyefendi özetle şu bilgiyi aktarıyor:
“Son dört rakamı **** olan kredi kartınızın son ödeme tarihini 10 gün geciktirdiniz. Ayın 25’ine kadar ödeme yapmanız gerekiyor. Bu tarihi onaylıyor musunuz?”
Hoppala!
Aynen şunları söylüyorum:
“Ödemeyi atlamışım. Sadece 10 gün gecikmişim. Hatırlatmanız güzel de pardon bir şey sormak isterim. Siz kimsiniz, benden neyin tarihini istiyorsunuz, hepsinden önemlisi hangi hakla istiyorsunuz.”
Daha fazla konuşmak istemediğimi, arayacaksa beni bankamın aramasını gerektiğini ekleyip telefonu kapatıyorum.
İçime bir kurt düşüyor. Arayan kişinin dolandırıcı olduğundan şüphelenip bankamı arıyorum. Konuyu araştırdığımda çok şaşırıyorum. Arayan isim gerçekten bankam adına aramış.
Şimdi soruyorum:
KORONAVİRÜS günlük hayatımızın akışını keskin bir şekilde değiştirdi. ‘Evde kal’ çağrılarına uyanlar ya bu çağrıya uyabilenler iş ve okul başta olmak günlük tüm faaliyetlerini eve taşıdılar. Doğaldır ki evde geçen süre artınca maliyetler de arttı. Evde maliyet artışının önemli kalemlerinden biri elektrik. Bu hafta Vatandaşın Ekonomisi’nde, ‘koronavirüs elektrik faturalarımızı ne kadar arttırdı, faturaları düşürmek için neler yapabiliriz’ birlikte inceleyeceğiz. CK Enerji Boğaziçi Elektrik Genel Müdürü Halit Bakal da benim gibi verileri incelemeyi çok seviyor. Üstelik bir elektrik dağıtım şirketinin tepe yöneticisi olmasına rağmen fazla elektrik tüketimine karşı. Kendisiyle koronavirüsle birlikte evde geçen süreci birlikte mercek altına aldık. İşte elektrik faturalarımız için kritik tespitler:
4 KALEMDEKİ ARTIŞ YÜZDE 28.5 YANSIYOR
Aylık elektrik tüketimi 204.73 kWh olan bir mesken abonesi 145.41 TL elektrik faturası ödüyor diyelim. Söz konusu abonenin faturasında haftada 1 kez 1.5 saat fırın kullanımının payı aylık 10.65 TL, günde 4 saat laptop kullanımının payı aylık 7.16 TL, günde 12 dakika su ısıcıtısı kullanımının payı 8.75 TL, haftada iki kez tost makinesi kullanımının payı ise 2.84 TL. Bu 145.41 TL’lik faturada söz konusu dört ev aletinin payının 29.4 TL’yi bulduğunu gösteriyor.
Bu dönemde günlük laptop kullanımı 8 saate, fırın kullanımı ise haftada 3’e, su ısıtıcısı kullanımı günde 24-25 dakikaya ve tost makinesi kullanımı da hatfada 5 defaya çıktığında bir anda fatura rakamları da artıyor. Laptop’ın payı 14.32 TL’ye, fırının payı 31.96 TL’ye, su ısıtıcısının payı 17.50 TL’ye, tost makinesinin payı ise 7.10 TL’ye yükseliyor. Bu 4 elektrikli ev aletinin kullanım süresindeki artış, aylık tüketimi 263.13 kWh’ye, faturayı da 145.41 TL’den 186.88 TL’ye çıkarıyor. 4 elektrikli ev aletinin kullanım alışkanlığındaki değişiklik aylık faturaya yüzde 28.5 oranında yükseliş olarak yansıyor.
LAPTOP, BİLGİSAYAR SÜRELERİ KATLANDI
Bir laptop’ın her gün 4 saat kullanılmasının etkisi ise 7.16 TL düzeyinde. Çocukların bilgisayar üzerinden uzaktan eğitim aldıkları, evden çalışmanın yaygınlaştığı bu dönemde laptop kullanımını 8 saate çıkardığımızda aylık faturaya etkisi ikiye katlanarak 14.32 TL’ye ulaşıyor.
SU ISITICISI, TOST MAKİNESİ DAHA ÇOK KULLANILIYOR
Tüketiciler bu süreçte birçok harcamasını yavaşlatsa da gıda ve market alışverişinden vazgeçmedi. Markete gidişler hız kesmeden devam ederken, online kanallardan market alışverişinde de hızlı bir yükseliş yaşanıyor. Marketler de virüs döneminde önlemlerini arttırıyor. Marketlerin aldıkları önlemler dışında İçişleri Bakanlığı kararlarıyla da markette alışveriş yapabilecek kişi sayısından maske takma zorunluluğuna kadar birçok karar devreye alındı. Ancak bazı marketlerde hala sorgulanması gereken uygulamalar var. Örneğin meyve sebzenin poşetlenerek satılması uygulaması korona tedbiri olarak devreye alındı. Peki bu poşetleme neye göre yapılıyor? İçine hangi ürünler, ne kadar koyuluyor? Markette maske takmayan vatandaşı kim kontrol ediyor? Maske takmamak için direnen vatandaş olursa marketçi ne yapacak? Peki ya vatandaş marketlerde neler yaşıyor? Fiyat artışı oldu mu? Sürekli alışveriş yapan vatandaşın ödemelerini rahat yapması için yapılabilecek bir şeyler var mı?
Bu soruların cevabını yetkililerin ve market sektöründeki temsilcilerin düşünmesi gerekiyor. Çünkü zor ve yorucu bir dönemden geçiyoruz. Vatandaşın temel ihtiyaçlarını karşıladığı noktalarda daha fazla ne gibi önlemler alınabilir, alınan önlemler daha düzenli nasıl devam ettirilir diye bakmakta yarar var.
FAHİŞ FİYATTAN KİM SORUMLU
Geçtiğimiz günlerde perakendeciler federasyonu bir açıklama yaparak bazı ürünlerdeki fiyat yükselişinin kendilerinden kaynaklanmadığı belirtti. Benzer açıklamalar üreticiden de geliyor. İki taraf da “fiyatı ben yükseltmiyorum” dediğine göre şu sorunun cevabını bulmamız şart. “Bazı ürünlerdeki fiyat artışlarının faili kim.” Fazla uzağa gitmeye de gerek yok. İbre, bazı meyve ve sebzelere talebin artmasını fırsat bilen aracıları işaret ediyor.
MARKETTE MASKE ZORUNLULUĞUNA DİKKAT
SALGIN virüs nedeniyle hayatın çok büyük bir bölümünün evde geçtiği bir dönemde Ipsos araştırmalarıyla vatandaşın tüketim alışkanlıklarını aktarmaya devam ediyoruz. Hiç şüphesiz geçen haftanın en önemli olayı sokağa çıkma yasağıydı. Geçtiğimiz cuma günü saat 22.00 sonrasında yasağın ilan edilmesinin hemen ardından gelen görüntüler çok tartışıldı. Bakkal, fırın, market başta olmak üzere açık olan işyerleri önündeki yığılmaların hastalığın yayılmasına neden olabileceği tartışmaların odağındaydı. Peki acaba halkın ne kadarı saat 22.00 ile saat 24.00 arasında çıktı. 2 saatlik bu zaman zarfında en çok hangi ürünler alındı. Gelin Ipsos Türkiye CEO’su Sidar Gedik’in değerlendirmeleri ışığında araştırma sonuçlarını adım adım izleyelim.
SÜT VE SU DA ÇOK ALINMIŞ
Ipsos’un 10 Nisan akşamı sokağa çıkma yasağı getirilen 31 ildeki araştırması hanelerin yüzde 12’si saat 22.00 – 24.00 arasında alışveriş yapmak için sokağa çıktığını belirtti.
Ipsos Hane Tüketim Paneli’ne üye olan ve sokağa çıkma yasağı getirilmiş 31 ilden seçilmiş 850 hanenin yanıtlarına göre alışveriş için sokağa çıkanlar tarafından en çok temel gıda, ekmek, su, süt ve hafta sonu etkisi ile kahvaltılık ürün alımı yapıldı.
Sokağa çıkma yasağı getirilen 31 ilde 10 Nisan akşamı alışveriş için sokağa çıkanların yüzde 50’si makarna, bakliyat, un, tuz, şeker gibi temel ihtiyaçları satın aldığını belirtti.