2021 Yaş Kararları (1)- 2021 YAŞ sürecinin bir sürprizi Birinci Ordu Komutanlığı oldu

Toplantıdan hemen sonra açıklanan Orgeneral Musa Avsever’in Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na getirilmesi kararı hariç, YAŞ terfileri çerçevesinde yapılan yeni görevlendirmeleri içeren atama kararının Resmi Gazete’de yayımlanması bu yıl bir hayli gecikti.

Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nda 85, Deniz Kuvvetleri’nde 26 ve Hava Kuvvetleri’nde 30 olmak üzere toplam 141 general/amirali kapsayan 24 Ağustos 2021 tarihli Cumhurbaşkanlığı kararı Resmi Gazete’de geçen hafta 25 Ağustos Çarşamba günü yayımlandı. YAŞ toplantısı ile görevlendirme listesinin çıkması arasında tam üç hafta geçmişti.

Geçen yılki YAŞ, her zamanki ağustos başı olan toplanma tarihinden bir hafta kadar önce 23 Temmuz’da yapılmış, görevlendirmelere ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararı da 5 Ağustos 2020 tarihinde yayımlanmıştı. Geçen yılki takvim dikkate alındığında, bu yıl göze çarpan bir gecikmenin yaşandığını söylemek mümkün.

1. ORDU KOMUTANI KARA KUVVETLERİ’NE GİDİNCE

Bu yılki YAŞ sürecinin en önemli sonuçlarından biri, 2013 yılından bu yana orgeneral rütbesinde görev yapan Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Ümit Dündar’ın yaş haddinden emekli olup, yerine Birinci Ordu Komutanı Musa Avsever’in getirilmesiydi. YAŞ toplantısından sonra yanıtı merakla beklenen konulardan biri, Kara Kuvvetleri’ndeki en önemli görevlerden biri olan Birinci Ordu Komutanlığı’na Avsever’den sonra kimin atanacağı sorusuydu.

Yeni Birinci Ordu Komutanı, bu yılki YAŞ’ta orgeneralliğe terfi eden generallerden biri olabilir miydi?

Bu yıl “or” olan generallerden birincisi, 2016 darbe girişiminden hemen sonraki YAŞ’ta tümgeneral iken beşinci sıradan korgeneralliğe terfi ettirilerek Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanlığı’na atanan Selçuk Bayraktaroğlu oldu. Bu görevi tam beş yıldır kesintisiz bir şekilde yürüten olan Bayraktaroğlu’nun geçen hafta açıklanan yeni görevi Genelkurmay İkinci Başkanlığı oldu.

Bu yıl “or” rütbesine yükselen ikinci komutan ise yine 2016 YAŞ’ında dördüncü sırada korgeneralliğe terfi etmiş olan Ali Sivri’ydi. Sivri, kolordu düzeyindeki başka görevlerden sonra 2019 yılında Ege Ordu Komutanlığı’na atanmıştı. Geçen hafta açıklanan kararname çerçevesinde Sivri, iki yıldır korgeneral rütbesiyle yürüttüğü Ege Ordu Komutanlığı görevini, bu kez orgeneral rütbesiyle dört yıldız takarak yürütmeye devam edecek.

Peki Birinci Ordu’nun başına kim geldi? Birinci Ordu Komutanlığı’nın başına TSK’daki teamüller açısından alışılmamış bir kararla bir korgeneral getirildi. İstanbul’daki Üçüncü Kolordu Komutanlığı görevini yürütmekte olan Korgeneral Kemal Yeni, aynı rütbede bu kez Birinci Ordu Komutanlığı’na atandı.

Kemal Yeni, 2018 yılındaki YAŞ’ta tümgenerallikten korgeneralliğe terfi ederek İstanbul’daki Üçüncü Kolordu’nun başına getirilmişti.

Peki bu atama ne anlama geliyor?

TSK’DEKİ TEAMÜLLER ALTÜST OLUNCA

Kara Kuvvetleri Komutanlığı bünyesinde dört ordu komutanlığı var. En başta Trakya’dan,Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarından sorumlu, karargahı İstanbul’da bulunan Birinci Ordu Komutanlığı geliyor. Malatya merkezli İkinci Ordu Komutanlığı, Suriye, Irak ve kısmen İran sınırlarından sorumlu. Diğerleri, eskiden Sovyetler Birliği şimdi ise Gürcistan, Ermenistan ile kısmen İran  sınırlarından sorumlu olan Erzincan merkezli Üçüncü Ordu Komutanlığı ve Ege bölgesini menziline alan İzmir merkezli Ege Ordu Komutanlığı...

FETÖ’nün 15 Temmuz darbe girişimi öncesinde her ordu komutanlığının başında bir orgeneral görev yapıyordu. Ancak darbe girişiminin TSK’da yol açtığı büyük sarsıntı ve yaşanan tasfiyelerle birlikte kurum içindeki gelenekler, yerleşik uygulamalar da ciddi ölçülerde başkalaşıma uğradı. Kurallar, standartlar altüst oldu. Bu arada, ordu komutanlıklarına korgenerallerin atanması sıkça karşılaşılan bir uygulamaya dönüştü.

Gelgelelim Birinci Ordu Komutanlığı, 15 Temmuz sonrasında teamülden uzaklaşan bu gibi tasarrufların dışında tutuldu. Darbe girişimine direnen dönemin Birinci Ordu Komutanı Orgeneral Dündar, bu sırada kısa bir süre için Genelkurmay Başkanlığı’na da vekâlet etti, hemen ardından 2016 YAŞ’ı sonrasında Genelkurmay İkinci Başkanlığı’na getirildi. (Daha sonra 2018’de Kara Kuvvetleri Komutanı oldu.)

Dündar bu görevi üstlenince 2016 YAŞ’ında “orgeneral” rütbesine terfi eden Musa Avsever kendisinin yerine getirildi. Avsever, bu görevi aralıksız beş yıl sürdürdü. Orgeneral Avsever, selefi Ümit Dündar bu ay yaş haddinden emekli olunca, kuvvet bünyesindeki kıdemi çerçevesinde Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı.

1924’TEN BU YANA İLK KEZ OLUYOR

Ümit Dündar ve Musa Avsever örneklerinden de görüleceği gibi, Birinci Ordu Komutanlığı genellikle Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na uzanan bir sıçrama tahtası işlevi görüyor. Geçmişte bunun sayısız örneği var. Birinci Ordu’dan çıkan komutanların bir bölümü Kara Kuvvetleri’nden sonra Genelkurmay Başkanlığı görevine de atandılar. Son yirmi yıl içinde birden çok istisna olsa da geçmişte sistemin işleyişinde Genelkurmay Başkanları genellikle Birinci Ordu’dan çıktılar.

Her halükârda Birinci Ordu Komutanlığı görevi protokolde ayrı konumu bulunan prestijli bir görev olarak genelde kuvvet içindeki kıdemli orgenerallerden birine verildi. Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte 1924 yılından sonra hep orgeneral rütbesinde askerler komuta etti Birinci Ordu’ya. Yalnızca 1956 yılı haziran ayında Korgeneral Vedat Garan’ın bir hafta süren geçici bir görevlendirilmesi var.

İşte bu makama bu yıl ilk kez bir korgeneral atanmış oldu. Korgeneral Kemal Yeni, bu rütbeye terfi ettiği 2018 yılından bu yana İstanbul’daki Üçüncü Kolordu Komutanı olarak görev yapmaktaydı. Kıdemi açısından bakıldığında mevcut dört ordu komutanı arasında en kıdemsizi olarak görünüyor.

Diğer ordu komutanlarında tablo şöyle beliriyor: En kıdemli olarak 2020 YAŞ’ında orgeneralliğe terfi etmiş olan İkinci Ordu Komutanı Metin Gürak var. Son kararnameyle Üçüncü Ordu Komutanlığı’na, korgeneralliğe 2016’da üçüncü sırada terfi eden ve aynı rütbede bu yıl yeniden uzatma alan Yavuz Türkgenci getirildi. Ege Ordu Komutanlığı’nda da bu ay orgeneralliğe terfi eden Ali Sivri bulunuyor.

ÖNEMLİ BİR GELENEK TERK EDİLDİ

Bu göreve teamüller çerçevesinde İkinci Ordu Komutanı Orgeneral Gürak getirilemez miydi? Gürak’ın bugün İkinci Ordu Komutanı olarak Güneydoğu’nun yanı sıra Suriye ve Irak’taki harekâtlara doğrudan komuta eden asker olduğu dikkate alındığında, içinden geçilen dönemde görevinin başında kalması düşüncesinin ağır bastığı ileri sürülebilir.

Teamüller belli ölçülerde sürdürülecekse bu yıl orgeneralliğe yükselen iki komutandan yani Bayraktaroğlu ile Sivri’den biri de tercih edilebilirdi. Ancak karar alma sürecindeki aktörlerin bunun yerine Birinci Ordu Komutanlığı için rütbeyi bu sefer korgeneral düzeyine çekmeyi benimsedikleri anlaşılıyor. Bu tercih, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin en önemli geleneklerinden birinin ortadan kalkmasıyla sonuçlanmıştır.

Bu durumda Kara Kuvvetleri’nin üst kademesinin bundan sonraki dönemde seyrini görebilmek için 2022 YAŞ’ını beklemek gerekiyor.